To jest tylko wersja do druku, aby zobaczyć pełną wersję tematu, kliknij TUTAJ
Forum Historii Nysy
Serwis społecznościowy poświęcony historii miasta Nysa

Synagoga przy ul. K. Miarki (nowa) - Lokalizacja i wygląd synagogi (nowej) przy ul. Miarki

ralf - 2018-01-14, 23:11
Temat postu: Lokalizacja i wygląd synagogi (nowej) przy ul. Miarki
W roku 1892 wybudowano nową synagogę przy ul. Miarki (Josephstrasse), na odcinku pomiędzy wylotem ul. Tkackiej (Weberstrasse) i ul. Kramarskiej (Kramerstrasse). Dzisiaj w miejscu tej synagogi znajduje się plac zabaw Przedszkola nr 8 (zał.1)

Znamy tylko jedną fotografię tej synagogi, która przedstawia jej wnętrze (zał.3). Widzimy na niej m.in. trzy pionowe okna, które można dostrzec na zdjęciu lotniczym wykonanym w okresie międzywojennym (zał.4). Charakterystyczne okna i budynek synagogi wskazuje na tym zdjęciu niebieska strzałka.

W czasie tzw. "nocy kryształowej", z dnia 9 na 10 listopada 1938 roku, synagoga przy ul. Miarki została zdemolowana ale jej nie podpalono. Budynek został całkowicie zniszczony w 1945 roku.

ralf - 2021-11-15, 21:37

W drugiej połowie października 2021 r., w ramach prowadzonych prac archeologicznych przy ul. Kramarskiej, o których mowa na Forum pod linkiem: KLIK, odsłonięto fundamenty kamienic, które do 1945 roku stały we wschodniej pierzei ul. Miarki, na odcinku pomiędzy wylotem ul. Kramarskiej a budynkiem dzisiejszego przedszkola przy ul. Tkackiej 2. To właśnie na tym odcinku stała przed wojną kamienica, w której znajdowała się synagoga i to właśnie m.in. jej fundamenty odkryto podczas wspomnianych prac. Według moich ustaleń, opartych głównie na zdjęciach lotniczych Nysy wykonanych przed 1945 r., budynek synagogi był piątą z kolei kamienicą od strony ul. Kramarskiej. Stał w odległości ~40 metrów od skrzyżowania ul. Kramarskiej z ul. Miarki i ~10 metrów od budynku dzisiejszego przedszkola. Miejsce, w którym stała synagoga, zaznaczyłem na zdjęciu nr 1 w załączniku, czerwonym przeźroczystym prostokątem. Z kolei jej odkopane podziemia, tj. dwa pasy (w każdym dwa pomieszczenia), widać na załączonych zdjęciu nr 2.

Do odsłoniętych podziemi kamienicy, w której znajdowała się synagoga, schodzi się po kamiennych schodach (KLIK-1, KLIK-2). Prowadzą one do niedużego pomieszczenia, w którego posadzce, tuż przy samej ścianie, znajduje się spory okrągły otwór (KLIK-3, KLIK-4, KLIK-5), który prawdopodobnie jest pozostałością po tzw. mykwie, czyli zbiorniku z wodą dla osób lub naczyń, które zaciągnęły jakąś nieczystość rytualną. Z tego pomieszczenia znajduje się wejście do kolejnego, już ślepego (KLIK-6).
Na wprost wspomnianych schodów znajduje się kamienny półokrągły portal wejściowy (KLIK-1) do dwóch pomieszczeń sąsiedniego pasa podziemi, które wg moich ustaleń również należały do budynku synagogi. W ścianie pierwszego pomieszczenia znajduje się spora foremna wnęka - zapewne po palenisku (KLIK-7, KLIK-8), a w posadzce drugiego pomieszczenia archeolodzy wykonali otwór sondażowy (KLIK-9, KLIK-10).

Kilka dni temu wymyśliłem sposób, dzięki któremu można łatwo i dokładnie zlokalizować miejsce, w którym stała synagoga przy ul. Miarki, bez konieczności nakładania na siebie planów czy mierzenia terenu. Otóż, wykorzystując jakikolwiek plan miasta Nysy lub jej zdjęcie satelitarne, wystarczy narysować prostą linię od wieży ratuszowej do zachodniej wieży kościoła pojezuickiego przy Rynku Solnym. Linia ta przechodzić będzie przez ul. Miarki dokładnie w miejscu dawnej kamienicy z synagogą, równolegle do jej dłuższej osi. Co więcej, kamienica synagogi stała dokładnie w połowie długości tej linii.

Wszystkie załączone w niniejszym temacie współczesne zdjęcia chroni prawo autorskie.

ralf - 2022-02-07, 14:43

Osoby zainteresowane życiem mniejszości żydowskiej w Nysie przed II wojną światową informuję, że na Forum znajduje się jeszcze temat zatytułowany "Żydzi w Nysie", pod linkiem: KLIKNIJ
ralf - 2022-03-06, 20:39

Widok z wieży kościoła pojezuickiego. Kolorem niebieskim oznaczono budynek synagogi przy Josephstrasse (ul. Miarki). Zdjęcie wykonano przed rokiem 1936.
ralf - 2022-03-27, 22:45

ralf napisał/a:
[...] w posadzce, tuż przy samej ścianie znajduje się spory okrągły otwór (KLIK-3, KLIK-4, KLIK-5), który prawdopodobnie jest pozostałością po tzw. mykwie [...]

Potwierdziło się powyższe przypuszczenie. Odkryty podczas przedmiotowych prac archeologicznych duży i okrągły otwór w posadzce piwnicy, to dawna kamienna mykwa, w dodatku zachowana w całości. Był to zbiornik z wodą, do którego schodziło się z poziomu piwnicy wąskim kanałem po kilku ceglanych schodkach. Zejście do mykwy ułożone było równolegle do osi długiej synagogi (kamienicy). Woda w zbiorniku zgodnie ze zwyczajem musiała być wodą bieżącą i pochodzić bezpośrednio z naturalnego źródła (nie mogła to być woda "czerpana"). Często wykorzystywano w tym celu doprowadzoną deszczówkę, a w wyjątkowych sytuacjach nawet lód naturalny. Na chwilę obecną nie umiem powiedzieć co konkretnie było źródłem zasilania w wodę mykwy przy ul. Miarki.

Po tzw. nocy kryształowej w 1938 roku i zniszczeniu wnętrza synagogi przy ul. Miarki, samo wąskie zejście po schodkach do okrągłego zbiornika mykwy zostało zasypane (w części graniczącej bezpośrednio z samym zbiornikiem nawet zawalone sporych rozmiarów kamiennym blokiem). Później na zasypanym zejściu położono nową ceglaną posadzkę, a na nim postawiono w poprzek piwnicy ścianę działową, tak że powstało nowe piwniczne pomieszczenie. Po całej mykwie pozostał na wierzchu tylko zbiornik, być może wykorzystywany później jako studnia piwniczna. W ten sposób zlikwidowano obiekt, który wcześniej (zapewne przez 46 lat) służył do odprawiania w tym miejscu najważniejszej ceremonii judaistycznej jaką była tzw. ablucja.

Zdjęcia wykonane w dniu 21 lutego 2022 r. [fot. ralf], przedstawiające odgruzowaną wstępnie mykwę do głębokości ok. 1,1 metra (licząc od poziomu posadzki piwnicy), jeszcze przed wyburzeniem stojącej na niej ściany działowej, można obejrzeć pod linkami:
KLIK-1
KLIK-2
KLIK-3
KLIK-4
KLIK-5
KLIK-6
KLIK-7
KLIK-8
KLIK-9
KLIK-10
KLIK-11
KLIK-12

Fotografie zrobione w dniu 14 marca 2022 r., ukazujące odgruzowaną mykwę, już po wyburzeniu znajdującej się na niej ściany działowej, można obejrzeć w linkach:
KLIK-13
KLIK-14
KLIK-15
KLIK-16
KLIK-17
KLIK-18

Na zdjęciach z dnia 19 oraz 26 marca 2022 r. [fot. ralf], widać wsadzony do zbiornika mykwy "wąż", który miał wypompować z niego wodę:
KLIK-19
KLIK-20
KLIK-21

Wspomnę jeszcze, że podobna pod względem formy do nyskiej mykwy z ul. Miarki jest mykwa znajdująca się w piwnicy dawnej synagogi w Kippenheim (Badenia-Wirtembergia) w Niemczech.

ralf - 2022-12-03, 12:08

Wyeksponowane na dziedzińcu w Muzeum fragmenty kamieniarki, najprawdopodobniej pochodzące z budynku synagogi przy ul. Miarki, odnalezione podczas prowadzonych tam prac archeologicznych w 2021/22 r.


Powered by phpBB modified by Przemo © 2003 phpBB Group