Forum Historii Nysy

[ralf]

Wertując starą literaturę dotyczącą przedwojennej Nysy, natknąłem się na nazwisko Willy’ego Menzendorffa, którym podpisana była przedwojenna akwarela, przedstawiająca dawną Bramę Celną w Nysie (foto w załączeniu). Zamieszczono ją w książce pt. „Neisse: das kommunale Bauschaffen der letzten Jahrzehnte”, wydanej w 1930 roku z ramienia Miejskiego Urzędu Budowlanego (Stadtbauamt) w Nysie, przez wydawnictwo „Küthe & Co.” w Düsseldorfie.

Chcąc dowiedzieć się czegoś więcej o osobie Willy’ego Menzendorffa, rozpocząłem przeszukiwanie internetu, które jednak zakończyło się bezowocnie, gdyż na temat tego człowieka nie znalazłem prawie żadnych informacji. Udało mi się jednak natrafić na posty opublikowane w serwisie Facebook, których autorem okazał się 70-letni mężczyzna – wnuk Willy’ego Menzendorffa. Napisałem do niego wiadomość, w której spytałem, czy zgodziłby się porozmawiać ze mną na temat swojego śp. dziadka, gdyż chciałem się o nim czegoś dowiedzieć. Georg Menzendorff, bo tak ma na imię wnuk Willy’ego, wyraził zgodę i tak rozpoczęła się nasza znajomość. Georg miał 6 lat gdy umarł jego dziadek, ale dobrze go pamięta i mógł mi o nim trochę poopowiadać. Gdyby nie informacje od Georga, ten post zapewne by nie powstał. Dlatego w tym miejscu chciałbym bardzo podziękować Georgowi za okazaną pomoc i miłe przyjęcie mnie.

Trochę dodatkowych informacji o Willy’m udało pozyskać się z Archiwum Państwowego we Wrocławiu, z teczki pt. „Akten berteffend Personalien Hochbautechniker Willy Menzendorff” (sygn. 82/172/0/6/1168). Z kolei w ogólnym poznaniu życia rodziny Menzendorffów, sprzed ich przyjazdu do Nysy, pomogły stare książki adresowe miasta Grudziądza oraz nekrolog Willy’ego, który ukazał się w 83. numerze kwartalnika „Neisser Heimatblatt” z 1961 r.

Willy Menzendorff urodził się dnia 18 sierpnia 1892 r. w Grudziądzu, który wtenczas był miastem niemieckim (Graudenz). Jego ojcem był Friedrich Menzendorff – oboista i stroiciel fortepianów, który funkcję oboisty pełnił już w 1888 r. w wojsku, jako podoficer. Następnie Friedrich pracował jako kustosz (Kastellan) w grudziądzkim ratuszu miejskim. W książce adresowej Grudziądza z 1889 r. nie widnieje jeszcze żadne nazwisko Menzendorff, co oznacza, że rodzina przyjechała do tego miasta dopiero później, około 1890 roku. Możliwe, że przybyła z Gdańska.

Willy miał trzech braci, o imionach: Walter (ur. 1895, po I w. ś. uznany za zaginionego), Otto (zamieszkał w Essen), Fritz (przeniósł się do Berlina i był kompozytorem piosenek dla dzieci). Rodzina do roku 1897/98 mieszkała w Grudziądzu przy Kasernenstrasse 10 (dzis. ul. Pułaskiego), a następnie przy Kirchenstrasse 16/17 (dzis. ul. Kościelna). Zmiana miejsca zamieszkania mogła być spowodowana zmianą pracy Friedricha, z branży muzycznej, na kustosza, gdyż obie te zmiany zaszły w podobnym czasie, około 1897/98 roku. Ponadto Kirchenstrasse leżała w bezpośrednim sąsiedztwie ratusza miejskiego, w którym pracował Friedrich. Około 1908 r. w adresie rodziny zmienił się numer kamienicy, z Kirchenstrasse 16/17 na Kirchenstrasse 13, więc albo rodzina zmieniła miejsce zamieszkania, albo na tej ulicy wprowadzono nową numerację budynków. Bardziej prawdopodobna wydaje się opcja druga.

Po I wojnie światowej, prawdopodobnie ok. 1922 r., Willy ze swoją żoną Dorotheą przeprowadził się do Nysy. Tam w roku 1925 urodziło się ich jedyne dziecko – syn Bodo. Nie wiadomo, w którym dokładnie miejscu w Nysie rodzina mieszkała przez pierwsze lata pobytu tam, ale około 1928 r. Menzendorffowie zamieszkali w nowo wybudowanej kamienicy przy dzis. ul. Gierczak (Edgar-Müller-Strasse 4). Willy pracował w Nysie na stanowisku urzędniczym jako miejski budowniczy (Stadtbaumeister).

Nieznane jest jego początkowe wykształcenie, ale jeszcze w Grudziądzu w 1913 roku, określano go jako „technika” (Techniker). Oto chronologicznie ułożony spis podmiotów, w których zatrudniony był Willy Menzendorff w okresie lat 1913-1921 oraz spis szkół, do których wtenczas uczęszczał:

• Miejski Urząd Budowlany (Stadtbauamt) w Grudziądzu – 1913 r.
• Szkoła Rzemiosł Budowlanych (Baugewerkschule) w Szczecinie – 1913/14 r.
• Urząd Budownictwa Naziemnego (Hochbauamt) w Grudziądzu – 1914 r.
• Oddział firmy „Siemens-Schuckertwerke” w Grudziądzu – 1916 r.
• Architekci Wilhelm i Brast w Grudziądzu – 1916/17 oraz 1918/19 r.
• Szkoła Rzemiosł Budowniczych (Baugewerkschule) w Königsbergu – 1919/20 r.
• Miejski Urząd Budowlany (Stadtbauamt) w Grudziądzu – 1920/21 r.

W styczniu 1945 roku Willy i Dorothea opuścili Nysę. Zostali ewakuowani przez Wehrmacht na zachód. Willy zabrał ze sobą z Nysy aparat fotograficzny marki „Voigtländer”, dokładnie ten egzemplarz, który pokazano w poście pod linkiem: KLIK. W tym czasie ich 20-letni syn Bodo znajdował się w obozie jenieckim w Pizie we Włoszech. Małżeństwo dotarło do Erfurtu, gdzie w czerwcu 1949 r. wskutek niedożywienia zmarła Dorothea. Potem Willy przeniósł się do Frankfurtu nad Menem. Był tam przewodniczącym Związku Ziomkowskiego. Sprawował tą funkcję od założenia Związku w 1951 r., ale tylko przez niecały rok, gdyż doznał udaru mózgu i w konsekwencji paraliżu części ciała. Jego prawa ręka została sparaliżowana na zawsze. Mimo to, nadal żywo interesował się losem tamtejszej ziomkowskiej społeczności. Podarował jej namalowany przez siebie duży obraz przedstawiający Dom Wagi, ratusz oraz dzwonnicę w Nysie. W uznaniu jego zasług, Związek Ziomkowski nadał mu tytuł honorowego przewodniczącego.

Na początku lat 50. Willy wziął udział w konkursie architektonicznym na projekt budowy wieżowca we Frankfurcie nad Menem, przy placu Konstablerwache. Projekt Willy’ego był jednym z 52, jakie nadesłano. Wybrano jednak koncepcję Johannesa Krahna (1908-1974), a budynek otrzymał miano „Bienenkorbhaus”.

W 1958 r. Willy przeprowadził się do miejscowości Unteruhldingen nad Jeziorem Bodeńskim (Bodensee), a rok później (1959) do pobliskiego miasta Friedrichshafen. W obydwu miejscach oddawał się malowaniu obrazów, które tworzył na podstawie pocztówek. Motywy z nich powtarzał wielokrotnie i sprzedawał. Malował zarówno akwarelą jak i farbą olejną na płótnie. Wśród malowanej tematyki były m.in. motywy szwajcarskie (np. Matterhorn).

Willy do końca życia bardzo tęsknił za Nysą. Gdy mieszkał już we Friedrichshafen, często słuchał płyty z pełną nostalgii śląską piosenką ludową pt. „Hohe Tannen” (można ją posłuchać TUTAJ), a na ścianach w jego mieszkaniu wisiało wiele widoków ukazujących przedwojenną Nysę. Wisiał tam również duży obraz olejny przedstawiający miasto Gdańsk (Danzig).

Willy Menzendorff zmarł samotnie dnia 15 lutego 1961 r. we Friedrichshafen. Jego ostatni adres zamieszkania brzmiał: Friedrichshafen, Erlenweg 9/9.

Na Forum znajdują się dwa zdjęcia grupowe wykonane w Nysie w kwietniu 1926 roku, na których widać Willy’ego Menzendorffa. Obie fotografie zrobiono podczas wizyty magistratu i radnych miejskich na terenie zakładów przemysłowych. Autorem obu zdjęć był nyski fotograf Riedel. Pierwsze z nich zrobiono na tle budynku nowej elektrowni wodnej przy dzis. ul. Armii Krajowej: FOTO-1. Willy Menzendorf stoi na nim w pierwszym rzędzie, jako druga osoba od lewej. Ma na swojej prawej ręce przewieszony płaszcz z kapeluszem.
Z kolei drugie zdjęcie wykonano na tle budynku nowej gazowni przy dzis. ul. Towarowej: FOTO-2. Willy stoi na nim jako piąta osoba od prawej.

Opracował: Rafał Błaszczyk
Zatwierdził: Georg Menzendorff

---

Akwarela autorstwa Willy'ego Menzendorffa, opublikowana w książce o Nysie z 1930 r.jpg

Plik ściągnięto 7 raz(y) 1,79 MB