ralf - 2025-04-16, 09:32 Temat postu: Ród Friedenthalów w Goświnowicach Zamieszczam wpis traktujący o historii rodu Friedenthalów w Goświnowicach, którego autorem jest Edward Hałajko. Wpis został opublikowany przez autora dnia 23 sierpnia 2024 r. w jednym z serwisów społecznościowych. Wstawiam go tutaj za Jego osobistą zgodą. Załączone zdjęcia są częścią oryginalnego wpisu.
Carl Nicolas urodził się w 1806 jako Naftali Marek Friedenthal, zmarł w 1864 r. w Goświnowicach. Był bankierem i radnym Wrocławia, w 1832 r. wraz z rodziną przeszedł na protestantyzm. W 1842 r. założył w Goświnowicach gorzelnię i cegielnię, w 1847 r. pierwszą we wschodnich Niemczech fabrykę drożdży i w 1850 r. browar. Jego syn Karl Rudolf założył cegielnię parową, a jego następca Ernst Carl baron Falkenhausen-Friedenthal dodał fabrykę klinkierów (prawdopodobnie chodzi o „Schlesische Thonwaren-Fabrik” w Tschauschwitz -Suszkowice nieopodal Goświnowic) i w czasach pierwszej wojny światowej fabrykę krochmalu. Ponadto w 2 poł. XIX w. funkcjonował młyn parowy i wytwórnia serów, zbudowano robotnicze osiedle mieszkaniowe. Szkołę katolicką wybudowano w 1866 r., a protestancką w 1867 r. Integralną częścią majątku był okazały dwór, który został rozbudowany w 1860 i 1880 r., sąsiadował ze słodownią, browarem i 50 ha parkiem w stylu angielskim. W latach 1845-1890 populacja wioski wzrosła ponad czterokrotnie do ponad 1200 mieszkańców. W latach 30. XX w. działała firma „Giesmannsdorfer Fabriken, Spiritus-, Presshefe-, Brauerei-GmbH”. Wydaje się, że najważniejszym przedsięwzięciem dla Carla Nicolasa Friedenthal było ufundowanie w Goświnowicach, ewangelickiego kościoła „Pokoju”. Na miejsce budowy neogotyckiej świątyni, wybrano najwyższe wzniesienie — szczyt Góry Strażniczej (obecnie tzw. koziej górki). Do budowy użyto cegłę i detale ceramiczne wykonane w miejscowej cegielni. Kamień węgielny położył sam Carl Nicolas w 1861 r. W związku z jego śmiercią w roku 1864, budowę kościoła, a także zarząd posiadłościami kontynuował jego syn Karl Rudolf. Konsekracja kościoła nastąpiła 2 października 1868 r. Z racji malowniczego umiejscowienia był on widoczny wyraźnie nawet z odległej o około 8 km wieży nyskiego ratusza. Na stoku zachodnim, umiejscowiono cmentarz protestancki, na którym chowano także zmarłych z rodziny. Szczątki samego Carla Nicolasa, a później także jego syna spoczęły w krypcie kościoła. Jego syn Karl Rudolf Friedenthal (ur. 1827 we Wrocławiu – zm.1890 w Goświnowicach) zdobył doskonałe wykształcenie i był postacią wybitną. W latach 1839–1844 uczęszczał do szkoły w Nysie, a następnie studiował prawo na Uniwersytecie we Wrocławiu, Heidelbergu i Berlinie. Pomimo konieczności zaangażowania się w sprawy zarządzania swoimi posiadłościami, od czasu zakończenia edukacji brał udział w aktywnym życiu politycznym, będąc członkiem partii liberałów (Altliberale Partei). W 1856 r. został wybrany deputowanym sąsiedniego okręgu grodkowskiego, pełniąc rolę starosty i radnego do 1864 r. W roku 1867 należał do założycieli Freikonservative Partei i w latach 1867-1871 był posłem Pruskiej Izby Reprezentantów Parlamentu Związku Północnoniemieckiego. W latach 1871–1879 był posłem Parlamentu Cesarstwa Niemieckiego (Reichstag II Rzeszy), gdzie w latach 1873/74 pełnił funkcję 2 wiceprezydenta. Friedenthal był jednym z najaktywniejszych i efektywnych polityków, będąc wnioskodawcą najważniejszych ustaw w latach 1867-1874. 19 września 1874 r. został mianowany Ministrem Gospodarki. W latach 1877-1878 pełnił także funkcję Ministra Spraw Wewnętrznych. Z powodu różnic w poglądach z Otto von Bismarckiem, na przełomie lat 1879/80 Friedenthal zrezygnował z pełnienia funkcji państwowych, zrzekając się także tytułu szlacheckiego. Natomiast w październiku 1879 r. został powołany do izby wyższej parlamentu – Izby Panów. W 1881 roku zrezygnował także z tego przywileju i wycofał się z życia politycznego. Zdecydował się na powrót do Goświnowic, gdzie poświęcił się swojej gospodarce i fabrykom. Prywatnie — w 1861 r. poślubił Fanny von Rosenberg (1829–1912). Miał jednego syna, który umarł młodo, a także dwie córki: Elsbeth, która wyszła za mąż za barona Ernsta von Falkenhausen z Bielau (obecnie Biała Nyska), oraz Renate, która poślubiła barona Oskara von der Lancken-Wakenitz, dyplomatę w rządzie niemieckim. Poprzez te małżeństwa ustanowiono z baronem von Falkenhausen fideikomis Friedenthal, a on sam otrzymał tytuł barona von Friedenthal-Falkenhausen, a poprzez małżeństwo swojej drugiej córki Friedenthal w 1879 r. kupił miasto Otyń oraz posiadłości po prawej stronie Odry od Alexandra von Dino, które było spadkiem Renaty. Ciekawostki: około 1908 roku jedna z ulic w dzielnicy Berlina Schmargendorf otrzymała imię Friedenthala. Kiedy narodowi socjaliści zmienili nazwy wszystkich ulic noszących imiona obywateli pochodzenia żydowskiego, w 1938 r. Friedenthalstrasse otrzymała nazwę Schellendorffstrasse. W 1997 roku park w dzielnicy Halensee został nazwany Friedenthal Park, odsłonięto w nim także tablicę upamiętniającą Karla Rudolfa. Prowadzone na przełomie lutego i marca 1945 r. działania wojenne, spowodowały duże straty w Goświnowicach. Całkowitemu zniszczeniu uległ pałac, a także kościół, który został trafiony pociskami artyleryjskimi, uszkadzając jedną ze ścian. Wciąż jednak wg wspomnień mieszkańców pozostawało w nim wyposażenie. Po zakończeniu wojny w związku z odbudową domostw i zwiększonym zapotrzebowaniem na materiały budowlane, nastąpiła powolna rozbiórka zniszczonych budynków w tym kościoła, który ostatecznie rozebrano w 1947 roku, wg wspomnień -wyposażenie także zostało rozkradzione. Jeszcze w 1954 r. można było zajrzeć do krypty, gdzie stały cynowe trumny. Proboszcz parafii rzymskokatolickiej w Goświnowicach, ks. Adam Igielski, doprowadził do zasypania podziemi gruzem, aby przerwać bezczeszczenie szczątków zmarłych. Z cmentarza wokół kościoła rozebrano większość nagrobków i kute ogrodzenie. Obecnie jest to teren zalesiony z nielicznymi pozostałościami przeszłości. Zachowała się część nagrobków, w tym wnuka Karla Rudolfa, (syna Elsbeth i Ernsta) – Rudolfa von Falkenhausen (1891-1940) właściciela majątku i pałacu w Białej Nyskiej. Okoliczności jego śmierci nie są jednoznaczne. Prawdopodobnie został zmuszony do popełnienia samobójstwa, aby chronić swoją rodzinę przed nazistami. Jego żoną była włoska arystokratka Olga Gudotti. W latach następnych w Goświnowicach działała słodownia i została rozbudowana gorzelnia. Na pocz. lat 90. XX w. przedsiębiorstwa zaprzestały produkcję, a zabudowania uległy ruinie. Po cegielni pozostały fragmenty murowanego ogrodzenia i niewielkie zagłębienia glinianki. Obecnie „historia zatoczyła koło” i Goświnowice są ponownie mocno uprzemysłowioną miejscowością. Od 2009 r. firma Bioagra SA uruchomiła „Zakład Produkcji Etanolu”, a w pobliskiej WSSE „Invest Park” od 2021 firma „Umicore” uruchomiła zakład materiałów katodowych, trwa także instalowanie spółki „Ionway” działającej w tej samej branży.” |
||||||
