ralf - 2025-04-16, 09:52 Temat postu: Kościół Wniebowzięcia NMP i jego rzeźby fasadowe Zamieszczam wpis traktujący o historii kościoła Wniebowzięcia NMP i znajdujących się na jego fasadzie rzeźbach, którego autorem jest Edward Hałajko. Wpis został opublikowany przez autora dnia 11 czerwca 2024 r. w jednym z serwisów społecznościowych. Wstawiam go tutaj za Jego osobistą zgodą. Załączone zdjęcia są częścią oryginalnego wpisu.
Na przełomie XVII i XVIII wieku w architekturze Śląska jako import płynący z południa, z pewnym opóźnieniem do innych obszarów Europy, pojawia się barok. Nysa będąc stolicą biskupiego księstwa wiodła dominującą rolę w realizacjach tego stylu. Powstaje wówczas kilka interesujących budowli, z których część skupiona wokół Rynku Solnego, zachowała się do dzisiaj i stanowi pamiątkę świetności miasta. Jako pierwsze w tym zespole wybudowano w latach 1656-1657 seminarium św. Anny (obecna szkoła muzyczna). W latach 1669-1673 w czasach biskupa Sebastiana von Rostock wzniesiono budynek kolegium jezuickiego „Carolinum”. Biskup von Rostock realizował tym samym plany i fundację poprzednika biskupa Karola Habsburga stworzenia w Nysie centrum katolickiego intelektualizmu. Jako ostatni w tym zespole w latach 1688-1692 został wzniesiony, na miejscu wcześniejszej gotyckiej świątyni, kościół jezuicki pw. Wniebowzięcia NMP. Jego budowę planowano już wcześniej i w tym celu sprowadzono niewymienionego z nazwiska architekta z Ołomuńca, który sporządził projekt. Realizacji jednak nie podjęto do 1686 roku, wówczas w celu poprawy wcześniejszego planu pojawia się w Nysie architekt o nazwisku Andreo Quadro. W roku następnym rozpoczęto budowę, a pracami kierował budowniczy Mateusz Kirchberg, który wcześniej brał udział przy przebudowie klasztorów cysterskich w Henrykowie i Kamieńcu Ząbkowickim. Po jego śmierci kierownictwo obejmuje pochodzący z Węgier Michał Klein, późniejszy budowniczy nowego kościoła pw. św. Piotra i św. Pawła. Prace kamieniarskie wykonują Filip Holzegger i Antonio Ciapini, a przy portalu Kasper Herberg. Sztukaterie na elewacji wykonali prawdopodobnie włoscy artyści i rzemieślnicy. Freski i malowidła we wnętrzu świątyni wykonał w latach 1689-1691 malarz Karl Dankwart. W czasie oblężenia przez wojska napoleońskie w 1807 roku budynek uległ poważnemu zniszczeniu. W 1908 odtworzono hełmy na wieżach i wykonano nowe tynki. Budowla nyskich Jezuitów jest zabytkiem wybitnym o bardzo interesującej fasadzie, na której zostały umieszczone posągi czterech świętych jezuickich, ukazanych w sposób kanoniczny. W niszach dolnej partii kościoła stoją ponad trzymetrowej wysokości posągi, które można zaliczyć do nurtu ekspresyjnego, a ich sposób wykonania może wskazywać na dwóch innych twórców. Rzeźba po lewej stronie przedstawia św. Karola Boromeusza kardynała i arcybiskupa Mediolanu. Posąg po prawej stronie przedstawia św. Ferdynanda Kastylijskiego, który jako Ferdynand III był w XIII wieku Królem Kastylii i Leónu. Rzeźby te od 2016 roku, po przeprowadzonej konserwacji zostały ustawione czasowo w sieni nyskiego Muzeum. Umieszczone w górnych niszach posągi mierzą nieco ponad dwa metry wysokości i są bardziej statyczne od wcześniej wymienionych, co może wskazywać na innego autora i być może inny czas wykonania. Rzeźba stojąca po lewej stronie przedstawia św. Ignacego Loyolę założyciela zakonu Jezuitów. Posąg umieszczony po prawej stronie przedstawia św. Franciszka Ksawerego, apostoła Indii. Wyjątkowość tych barokowych posągów wynika z ich jakość artystycznej, wielkość i użytego do wykonania materiału. Do dziś spotykamy niezliczoną ilość rzeźb z okresu baroku przedstawiających różnych świętych. Jednak wszystkie dzieła znajdujące się w ekspozycji zewnętrznej wykonane zostały z kamienia. W tym przypadku zastosowano drewno lipowe — materiał zdecydowanie mniej trwały od kamienia i w zasadzie w naszej strefie klimatycznej do tego rodzaju ekspozycji niestosowany. Być może w przeszłości drewno było w bardziej powszechnym użyciu, lecz ze względu na zniszczenia spowodowane głównie działaniami atmosferycznymi, takie przedstawiania do naszych czasów się nie zachowały. Posągi z górnej kondygnacji są jeszcze bardziej wyjątkowe i intrygujące, ponieważ zostały wykonane z drewna, a następnie obite blachą miedzianą. Z uwagi na bardzo staranne wykonanie obicia blachą, która odwzorowuje wszystkie szczegóły i detale, a także biorąc pod uwagę fakt stosunkowo dobrze zachowanego drewna pod blachą, można przypuszczać, że zastosowano to rozwiązanie już w XVIII w. i mogło mieć to na celu uzyskanie efektu, jakoby posągi wykonano z brązu. Drewno, z którego wykonano rzeźby, jest datowane na lata 1682-1712, co pozwala zawęzić czas ich wykonania. Temat autorstwa pozostaje wciąż otwarty. Wstępna analiza pozwala przypuszczać, że rzeźby św. Karola Boromeusza i św. Ferdynanda Kastylijskiego, mogli wywodzić się z kręgu działającego na Śląsku rzeźbiarza Krzysztofa Königera (zm.1 ćw. XVIII w.).” |
||||||
