ralf - 2018-08-29, 20:23 Temat postu: Nema Zakład "Nema" (Neisser Eisengiesserei und Maschinenbauanstalt, Hahn und Koplowitz) został założony w 1872 roku przez inż. Juliusza Hahna oraz Maurycego Koplowitza. Początkowo wytwarzano w nim maszyny rolnicze i gwarantowano naprawę, natomiast w latach 90. XIX w. wprowadzono zmiany profilu na rzecz produkcji maszyn parowych i pomp wodnych, a także maszyn papierniczych, części do młynów i pił tarczowych. "Nema" przeżywała pomyślny okres na przełomie XIX i XX w. Zapewniono sobie dostęp do rynków zbytu w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, udało się też zgromadzić grupę uzdolnionych inżynierów i konstruktorów, z których największą rolę odegrał dr Adolf Rosenstein. W 1893 roku z udziału wycofał się Koplowitz. Rosenstein pełnił wówczas funkcję generalnego pełnomocnika "Nemy", a w 1898 roku został dopuszczony przez Hahna na stanowisko wspólnika i współwłaściciela fabryki. Za sprawą Rosensteina dokonano szeregu usprawnień technologicznych jak np. szybsze skrawanie stali. "Nema" rozpoczęła wtenczas produkcję maszyn i urządzeń dla przemysłu ciężkiego i kolejnictwa, m.in. karuzelówek, szlifierek dla walcowni blachy, maszyn do wyrobu zestawów kół i zderzaków. Wyroby i odlewy zyskały dobrą opinię wśród odbiorców, dlatego też mimo niekorzystnych taryf transportowych znajdowały zbyt nie tylko na Śląsku ale również w Brandenburgii, Prusach Wschodnich, a sporadycznie nawet w Zagłębiu Nadreńsko-Westfalskim. "Nema" regularnie eksportowała również swoje wyroby do takich krajów jak Rosja, Dania czy Norwegia. W przeddzień I wojny światowej obrabiarki z "Nemy" trafiły na rynek francuski, włoski i austro-węgierski. W okresie I wojny światowej "Nema" wykonywała m.in. maszyny do obróbki korpusów pocisków, szczególnie granatów, oraz obrabiarki do toczenia luf armatnich. Z innej produkcji rozwinięto na większą niż poprzednio skalę wytwarzanie urządzeń dla kolejnictwa. Wykorzystywano przy tym pracę grupy jeńców wojennych Ententy, przede wszystkim rosyjskich i francuskich z obozu jenieckiego w niedalekich Łambinowicach. W 1929 roku rozpoczął się tzw. wielki kryzys gospodarczy, a Nema musiała ograniczyć produkcje i zwolnić cześć pracowników. Wygasanie kryzysu zbiegło się z początkiem dyktatury hitlerowskiej. Przygotowania militarne III Rzeszy sprzyjały ponownemu rozkręcaniu koniunktury i szybkiemu rozwojowi przemysłu maszynowego. W 1936 roku Nema przekroczyła przedkryzysowy stan zatrudnienia i pracowało w niej już około 700 osób. Po napaści na Polskę w 1939 roku produkcja wojenna "Nemy" przytłoczyła jej pozostałą dotychczasową wytwórczość. Od 1942 roku Nema wyrabiała niektóre elementy do pocisków rakietowych V-2. W 1942 roku nazwa zakładu figurowała w urzędowym spisie telefonów bez poprzednio stale dodawanego członu "Hahn u. Koplowitz Nachfolger", zapisywana już jako "Nema-Neisser-Werkzeugmaschinenfabrik". Pod koniec II wojny światowej występowała już nazwa "Dörries-Nema". Po walkach w okresie II wojny światowej w 1945 roku teren zakładu "Nema" został obsadzony przez żołnierzy komendantury wojennej Armii Czerwonej. Dopiero 1 sierpnia 1945 r. przejęła go polska administracja. Dawną "Nemę" wraz z zakładem "Weigelwerk" oraz fabryką "Strauch & Schmidt" połączono w jeden zakład pod nazwą "Południowe Zjednoczenie Przemysłu metalowego". Komasacja administracyjna, ekonomicznie jak najbardziej uzasadniona, miała czysto teoretyczny charakter. Fabryczne obiekty przejęto w takim stanie, że podjęcie natychmiastowej produkcji było wykluczone. Ze wszystkich wywieziono bowiem wszystkie nieuszkodzone maszyny. Zakład "Nema" był najbardziej zniszczony spośród wyżej wymienionych. Budynki i hale fabryczne były spalone, zbombardowane lub obrócone w gruzy. Spaleniu uległy również maszyny, surowce i półfabrykaty. Początki funkcjonowania nowego zakładu były trudne. Brak było funduszy na odbudowę nie mówiąc o wynagrodzeniu dla pracowników. Brakowało fachowców i wykwalifikowanych robotników. W maju 1946 r. dawne zakłady podporządkowano Krakowskiemu Zjednoczeniu Przemysłu Kotlarskiego, które dokonało ich administracyjnego podziału - dawna "Nema" (wraz z "Weigelwerkiem") przyjęła nazwę "Państwowa Fabryka Aparatów dla Cukrowni, Browarów i Przemysłu Chemicznego". W przedsiębiorstwie większość czasu poświęcono na odgruzowanie dróg dojazdowych i wewnątrzzakładowych oraz budynków. W dniu1 stycznia 1947 r. przeprowadzono ponowną komasację dawnych trzech zakładów w jedno przedsiębiorstwo i nadano mu nazwę "Państwowe Zakłady Budowy Aparatów Chemicznych i Maszyn w Nysie". W dniu 15 grudnia 1948 r. przedsiębiorstwo zmieniło nazwę na "Zakład Przemysłu Metalowego Nysa". Produkowało ono aparaturę chemiczną, kotły oraz odlewy dla browarów gorzelni i cukrowni. Od kwietnia 1950 roku przedsiębiorstwo nosiło już nazwę "Dolnośląskie Zakłady Budowy Urządzeń Przemysłowych. Zakład nr 1". Na przełomie 1952 i 1953 oddano wybudowaną na miejscu dawnej "Nemy" halę produkcyjną obróbki mechanicznej ciężkiej i lekkiej o powierzchni produkcyjnej 2600m². Bibliografia: [1] Stanisław Gruszecki, Stanisław Senft, "Zakłady Urządzeń Przemysłowych w Nysie: dzieje przedsiębiorstwa i załogi", Opole 1981. [2] Tomasz Foltyn, "Nysa. Odbudowa 1945-56" (praca magisterska). ralf - 2018-08-30, 10:17 Poniżej zdjęcia tokarki wyprodukowanej przez zakład "Nema". Pełna nazwa firmy ("Neisse Eisengiesserei & Maschinenbauanstalt Hahn & Koplowitz Nachflg. Neisse - Neuland) widnieje na mosiężnej blaszce przymocowanej do wrzeciona (zdj.3). Ponadto na lewej nodze tokarki (zdj.1) znajduje się napis "NEISSE", a na prawej nodze (zdj.5) napis "HAHN & KOPLOWITZ NACHF. NEISSE". ralf - 2018-08-31, 06:23 Zdjęcia tokarki karuzelowej wyprodukowanej przez zakład "Dörries-Nema" w 1942 roku. Nazwa producenta widnieje na wrzecionie (zdj.1 i 2) oraz na obudowie tokarki (zdj.3 i 4). ralf - 2018-09-01, 19:04 Plakieta z popiersiem Hindenburga, wyprodukowana przez zakład "Nema". ralf - 2018-10-10, 23:26 Właz kanałowy wyprodukowany przez zakład "Nema". Obelix - 2018-10-11, 06:45 Jest to jeden w wielu włazów, które można spotkać na ulicach naszego miasta. I o dziwo przy remontowanych ulicach i chodnikach, zostawia się te stare włazy - i to się chwali. ralf - 2021-09-02, 09:37 Zamieszczam dwie archiwalne fotografie zakładu 'Nema'. Pierwsze zdjęcie to widok pierwotnych zabudowań warsztatu produkcyjnego z roku 1872, który na początku zatrudniał 30 osób. Drugie zdjęcie to widok zabudowań zakładu z 1926 roku, kiedy pracowało w nim ok. 450 osób. Fotografie pochodzą z niemieckiego czasopisma z 1927 roku, traktującego o technice warsztatowej. ralf - 2021-09-02, 14:05 Wiertarka pozioma wyprodukowana przez zakład Nema w 1940 roku. Długość maszyny wynosi 14,44 m. Jest ona własnością Muzeum Śląskiego w Katowicach, a załączone zdjęcie pochodzi ze strony internetowej tejże instytucji (LINK). Nr inwentarzowy przedmiotu: MŚK/T/237. ralf - 2021-12-14, 08:59 Fragment tabliczki ze sprzętu wyprodukowanego przez firmę Nema. ralf - 2023-05-04, 16:51 Tokarka wyprodukowana w zakładzie NEMA. |
||||||
