ralf - 2019-02-07, 07:02 Temat postu: Dwór i zamek biskupi Poniżej opracowanie traktujące o historii dworu biskupiego i zamku w Nysie, którego autorami są: mgr inż.arch. Rafał Karnicki, dr archeolog Czesław Lasota oraz dr inż. arch. Maciej Małachowicz. W 1138 roku nastąpiło przekazanie ziemi nyskiej biskupstwu wrocławskiemu. W 1259 roku zbudowano młyn biskupi nad fosą oddzielająca dwór biskupi od miasta - jest to najstarsza wzmianka o dworze. W 1282 roku był wzmiankowany murowany zamek biskupi. W 1341 roku z polecenia biskupa Przecława z Pogorzeli przemurowano (wzmocniono) mury zamku. Około połowy XIV wieku wymurowano połączony z zamkiem obwód miejskich murów obronnych. Na początku XV wieku powstał drugi zewnętrzny obwód murów z łupinowymi basztami. W 1414 roku wzmiankowano już istnienie międzymurza. W okresie wojen husyckich umocnienia dworu i zamku wzmacniał biskup Konrad Oleśnicki. W 1428 roku w Nysie odparto atak husytów. W 1450 roku biskup Jodocus von Rosenberg zbudował obwód muru z wieża obronną - "eine Bresche" pomiędzy dworem i miastem. Prace budowlano-remontowe prowadzone też były na zamku w latach 1459-1460. W literaturze przyjmuje się, że w 1454 roku na nowo zbudowano nyski zamek. Najstarszy widok miasta i wież zamku pochodzi z 1493 roku. W 1510 roku doszło do konfliktu pomiędzy biskupem Janem Turzo i władzami miejskimi o zgodę na wybicie furty w murach miejskich od strony dworu biskupa. Prawdopodobnie w tym czasie został wykonany przejazd bramny w skrzydle południowym przy baszcie zachodniej zwany Furtą Biskupią. W 1524 roku zamek został zniszczony przez pożar. W 1526 roku nastąpiła odbudowa zamku zlecona przez biskupa Jakuba von Salza. Z odbudową wiąże się m.in. kryty ganek nadbudowany na południowym obwodzie murów i przerzucony przez kanał Białej. Połączył on zespół dworu biskupiego z dawnym kościołem krzyżowców (późniejszych jezuitów). Kolejnym biskupem, który odrestaurował i rozbudował dwór i zamek był Martin Gestermann. W 1581 roku nastąpiło podwyższenie wałów wokół zamku. Baszta zachodnia została podwyższona i przekształcona w wieżę zegarową w 1582 lub 1583 roku. W tym czasie przebudowano również browar zamkowy. Pamiątkę tych prac stanowi tablica (obecnie w muzeum) z napisem: martinus Epus.Wrat. Hanc turrim horologi et pinnacutto auctem cupro contexit:culium pistrinam officium cerevissiaram postim extruxit partiam austaravit anno domini MDLXXXII. W 1582 roku decyzją biskupa Martina Gestermanna powstała w dworze biskupim piekarnia zwana "Bischofsbäckerei", zlokalizowana w części południowej pomiędzy wieżami. W późniejszym okresie znana była jako "Komissbäckerei". W 1787 roku dobudowano do tej piekarni dwa skrzydła. Pisemna decyzja biskupa Andreasa Jerina z 11.08.1594 r rozpoczęła realizację bastionowego obwodu fortyfikacji otaczających zamek od południa i wschodu. Bastiony zaprojektował szwajcarski architekt i fortyfikator Hans Schneider von Lindau. Forma tych częściowo wykonanych umocnień znana jest m.in. z planu miasta z 1594 r. oraz aksonometrycznego widoku Nysy z 1596 roku. W 1615 roku na zlecenie biskupa Karola Habsburga powstał w zachodniej części dworu reprezentacyjny, wczesnobarokowy budynek stajni lub ujeżdżalni biskupich z wielka salą w przyziemiu krytą kolebką. Budowlę ta upamiętniono tablicą fundacyjną umieszczoną na elewacji od strony dziedzińca. W 1619 roku biskup, zagrożony przez protestantów, opuszcza Nysę. Z 1670 roku pochodzi zachowana kamienna tablica fundacyjna na ścianie północnej młyna biskupiego poświadczająca jego przebudowę. Na przełomie XVII i XVIII wieku rozebrano częściowo budynki wraz z wieżą bramną przy północnym obwodzie muru oddzielającym dwór od mostu. W ich miejsce powstało ok. 1700 r. (prawdopodobnie w 1683 r.) obecne barokowe skrzydło wraz ze sklepioną tzw. "salą 18 filarów" w północno-zachodnim narożniku, która pełniła również funkcję stajni. W trakcie przebudowy zachowano m.in. część sklepionych pomieszczeń wcześniejszych budynków oraz sklepiony kolebą dawny przejazd bramny. W tym ostatnim wmontowano nowy, barokowy portal bramny. Budowa nowego pałacu na zewnątrz od dworu spowodowała stopniowe przenoszenie funkcji rezydencjonalnych. Nowy pałac został połączony z dworem barokowa galerią-tarasem. W 1783 roku powódź uszkodziła budynki dworu (23.06.1783 r.). W 1807 roku w trakcie oblężenia Nysy przez wojska napoleońskie budynek piekarni został uszkodzony. W tym czasie na terenie dworu zostały wprowadzone funkcje gospodarcze Twierdzy Nyskiej. Decyzją z 30.10.1810 roku dwór biskupi zmieniono na warsztaty artylerii. Na przełomie 1810/11 dwór biskupi został częściowo adaptowany na warsztaty artylerii oraz na przygotowanie wojskowych środków transportu "Pionier train Farzeuge" i uprzęży. Z początku XIX wieku pochodzą pierwsze szczegółowe plany pomiarowe dworu i zamku wykonane przez inspektora budowlanego Erdmanna. W 1811 roku dla warsztatów artylerii w dworze biskupim został też wydzielony młyn saletry. W 1827 roku nadbudowano budynek młyna. W 1824 roku dawny zamek biskupi stanowiący centralna część zespołu został rozebrany. W 1827 roku zbudowano również dwa klasycystyczne budynki warsztatów artyleryjskich. Ich budowa połączona była z uprzednią rozbiórką części zabudowy południowego skrzydła dworu. Powódź zatopiła teren dworu w 1829 r. (11.06.1829 r.) Kolejne powodzie zdarzyły się 21.06.1883 r. i 29.01.1938 r., a śladem po nich są oznaczenia na ścianie przy głównej bramie wjazdowej w skrzydle północnym. Warsztaty artylerii zostały rozwiązane w 1871 roku. Pamiątkę po nich stanowiły dwie lufy armatnie wmontowane jako odboje w przejeździe bramnym, które później wykopano i przeniesiono na dziedziniec dawnej komendantury przy ul. Grodzkiej, gdzie eksponowane są do dziś. Na miejscu warsztatów powstały magazyny artylerii (Artillerie depot) funkcjonujące do 1919 roku. W okresie międzywojennym w wieży mieszkalnej znajdowało się schronisko młodzieżowe - "Jungendherberge". W trakcie działań drugowojennych dwór został uszkodzony - spłonęło m.in. skrzydło północne. W latach 60-tych XX wieku przeprowadzone zostały przez PKZ Wrocław prace remontowo-adaptacyjne, po których dwór został przejęty przez Spółdzielnię Inwalidów "Pokój", która ogłosiła upadłość w 2001 roku. W międzyczasie w 1997 roku (08.07.1997) dwór uległ uszkodzeniu przez powódź. Po zakończeniu kilka lat temu remontu dawnego dworu otworzono w nim hotel, restaurację oraz dom opieki. ralf - 2019-02-11, 09:01 Na Forum, w temacie "Plany nyskich fortyfikacji", przedstawiono rzut poziomy terenu Dworu Biskupiego pod linkiem KLIK oraz jego plan z 1594 roku pod linkiem KLIK ralf - 2019-02-14, 11:10 Tak wyglądał dziedziniec Dworu Biskupiego dziewięć lat temu, jeszcze przed remontem obiektu. ralf - 2019-02-15, 09:17 Zdjęcia wnętrz Dworu Biskupiego wykonane w 2010 r. ralf - 2019-04-23, 19:42 Zdjęcia ukazujące dawny młyn biskupi, wykonane dziesięć lat temu. ralf - 2021-06-02, 15:50 Fotografie dworu biskupiego wykonane w dniu 30 maja 2013 roku. Na uwagę zasługują zdjęcia nr 5-10, na których widać odsłonięte pod warstwami lakieru na ścianie, rysunki i napisy. Zdjęcie nr 6 przedstawia rysunek kobiety, a zdjęcie nr 7 prawdopodobnie mężczyzny. Natomiast na zdjęciu nr 9 widać napis - imię i nazwisko: Melchior Reibnitz. Fotografie te wykonano na klatce schodowej przy wieży mieszkalnej, która jest najbardziej wysuniętym na wschód fragmentem Dworu Biskupiego. Na zdjęciach nr 13-14 widać fragmenty starych gazet, upchanych pomiędzy futrynę a ścianę. Fotografia nr 15 ukazuje stronę tytułową dziennika "Kurier Polski" z dnia 9-12 maja 1975 r. ralf - 2021-06-10, 19:02 Zdjęcia wykonane na dziedzińcu Dworu Biskupiego w okresie PRL. Na pierwszym zdjęciu widoczne dwa odboje w przejeździe bramnym, którymi są żeliwne gwintowane lufy armatnie, pochodzące z lat 60. XIX wieku i wyeksponowane obecnie na dziedzińcu daw. komendantury przy ul. Grodzkiej 15. ralf - 2022-03-23, 17:34 Poniżej zestawienie dwóch zdjęć wykonanych z tego samego okna baszty południowo-wschodniej Dworu Biskupiego w odstępie ok. 75 lat. Zdjęcie czarno-białe zrobiła w latach 30. XX w. znana nyska amatorka fotografii - Grete Hoffmann. Z kolei zdjęcie kolorowe wykonałem osobiście w dniu 7 sierpnia 2010 r., nie wiedząc jeszcze o istnieniu zdjęcia czarno-białego. Jak widać, ludzi których dzieli kilka pokoleń, potrafi łączyć poczucie piękna. ralf - 2022-03-24, 17:45 Przedwojenne fotografie Dworu Biskupiego. Zwraca uwagę nieistniejący już nad wejściem głównym od strony ul. Grodzkiej napis "Bischofhof" (zdj.1,2,3), a także wkopane w ziemię przy wejściu na dziedziniec odboje, którymi są lufy armatnie (zdj.5,6). ralf - 2022-09-06, 23:45 Dwie przedwojenne fotografie wykonane przy dawnym młynie biskupim. ralf - 2024-09-30, 07:34 Widoczny ślad poziomu powodzi z września 2024 r. przy bramie do Dworu Biskupiego na ul. Grodzkiej, mniej więcej w połowie odległości pomiędzy poziomami powodzi z lat 1873 i 1883. Zdjęcie wykonano dwa tygodnie po powodzi we wrześniu 2024 r. |
||||||
