Forum Historii Nysy

[ralf]

Mimo, że dawna wieża ratuszowa została prawie w całości zburzona w marcu 1945 roku, a dwadzieścia lat później usunięto sterczący po niej kikut, jej fragmenty w postaci zdobnych kamiennych detali zachowały się do dnia dzisiejszego. Mowa tu zarówno o starych elementach wieży sprzed jej remontu, który odbył się w połowie lat 30. XX w., jak i nowych fragmentach kamieniarki pochodzących już z odrestaurowanej wieży.

Miejscem, w którym na terenie Nysy znaleziono przynajmniej dwa elementy pochodzące z wieży SPRZED JEJ REMONTU, jest teren dawnej grodzy na Białce* (niem. Biele) obok Stawu Łabędziowego, przy alejce wchodzącej do parku miejskiego z kierunku szpitala powiatowego. Stoi tam na masywnym ceglanym mostku kamienny stary portal bramny pochodzący zapewne z jednej z nyskich kamienic, postawiony tam ok. 1910 roku. To właśnie na tym mostku urządzono później coś na kształt małego ogrodu angielskiego, otaczając tamtejszy portal różnej wielkości kamieniami, kamiennymi słupkami, sadząc tam specyficzną roślinność i układając prowadzące do portalu kamienne schodki. Z tego zapewne względu w miejsce to trafiły wspomniane fragmenty kamiennych zdobień wieży ratuszowej, które zdemontowano podczas jej remontu w latach 1934-36.

Jednym z elementów wieży znalezionym przy grodzy był środkowy fragment kwiatonu krzyżowego (niem. Kreuzblume**). Zauważyłem go leżącego na trawie tuż obok grodzy (zdj.1-3) w sierpniu 2010 roku. Dowodem, iż element ten pochodził z wieży sprzed jej remontu był kształt znajdującej się na nim wijącej łodygi, widocznej wyraźnie na zdj.2-3. Stare kwiatony posiadały łodygę, która tworzyła łuk wybrzuszony w prawo, a nowe kwiatony wstawione podczas remontu, miały łodygę z łukiem wybrzuszonym w stronę przeciwną, czyli w lewo. Nie wiem co stało się z tym znalezionym fragmentem, po prostu jakiś czas później już go tam nie było.

Innym elementem znajdującym się przy grodzy był fragment gzymsu (zdj.4), który pochodził z ośmiobocznej części wieży, tuż pod zegarami, będący jednocześnie zakończeniem kwiatonu krzyżowego, stąd widoczny wystający z niego element w formie buławy. Fragment ten został znaleziony w 2015 roku wewnątrz wspomnianej grodzy, w ziemi na lewym brzegu Białki, tuż przy znajdującej się obok niej trylince. Zauważono go dzięki wystającej z ziemi tejże buławie. Element został oficjalnie wykopany i trafił na dziedziniec Pałacu Biskupiego, gdzie siedzibę ma Muzeum w Nysie.

Należy tutaj nadmienić, że na terenie wspomnianej grodzy znajdowały się w roku 2010 jeszcze inne wystające z ziemi duże elementy kamienne. Nie wykluczone, że również one mogły pochodzić z dawnej wieży ratuszowej, sprzed jej remontu.

Kolejnym miejscem w Nysie, w którym odnaleziono fragmenty kamieniarki dawnej wieży ratuszowej, w tym przypadku pochodzące z wieży już PO JEJ REMONCIE, były zawaliska piwniczne dwóch zniszczonych w 1945 roku kamienic rynkowych, które stały przy wschodniej pierzei ul. Sukienniczej (Tuchstrasse), pomiędzy Domem Wagi a przecinającą blok śródrynkowy na osi wschód-zachód przeczniczką (niem. Kreuzgasse***). W miejscu tych dawnych kamienic przeprowadzono w roku 2016 prace wykopaliskowe odsłaniając dawne piwnice (zdjęcia TUTAJ). W gruzie, który z nich wydobyto znaleziono kilka fragmentów, które zdobiły wieżę ratuszową od roku 1936 do marca roku 1945, kiedy to w wyniku działań wojennych wieża ratuszowa została zburzona. Wspomniane fragmenty trafiły tam zapewne w trakcie usuwania rynkowego gruzu w okresie wczesnopowojennym. Były to m.in. elementy wimperg i zachowany częściowo rzygacz, który trafił do Muzeum w Nysie.

Kilka lat temu ktoś podał do publicznej wiadomości, że parę kamiennych detali z dawnej wieży ratuszowej jest wyeksponowane w formie ozdoby ogrodowej na terenie jakiejś okolicznej prywatnej posesji. Szczegółów nie znam.


* tak nazwano ów ciek na mapie powiatu nyskiego z ok. 1960 r.
** tłumaczenie na podstawie: prof. K. Stadtmüller, inż. K. Stadtmüller, „Słownik Techniczny”, Część polsko-niemiecka, Tom I, A-Ó, Poznań 1936.
*** wyraz Kreuzgasse, wg słownika z 1837 roku, miał parę znaczeń: 1) krzyżowa ulica, 2) poprzeczna ulica, 3) przecznica. Patrz: C. C. Mrongovius, „Dokładny Niemiecko-Polski Słownik”, Königsberg in Preussen 1837.

---

(zdj.1) Sierpień 2010 r. Teren dawnej grodzy - widok od strony Stawu Łabędziowego. Po lewej stronie zaznaczony niebieskim okręgiem fragment dawnej wieży ratuszowej, sprzed jej remontu [fot. ralf].JPG

Plik ściągnięto 16 raz(y) 2,69 MB

(zdj.2) Sierpień 2010 r. Teren grodzy. Fragment kwiatonu z dawnej wieży ratuszowej, sprzed jej remontu [fot. ralf].JPG

Plik ściągnięto 8 raz(y) 2,54 MB

(zdj.3) Sierpień 2010 r. Teren grodzy. Fragment kwiatonu z dawnej wieży ratuszowej, sprzed jej remontu [fot. ralf].JPG

Plik ściągnięto 11 raz(y) 2,51 MB

(zdj.4) Czerwiec 2021 r. Zakończenie kwiatonu z dawnej wieży ratuszowej, sprzed jej remontu, wyeksponowane na dziedzińcu Muzeum w Nysie [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 8 raz(y) 193,93 KB