Forum Historii Nysy

[ralf]

Zamieszczam artykuł pt. „Kościół na cmentarzu jerozolimskim”, którego autorką jest śp. Krystyna Dubiel. Materiał ukazał się na blogu autorki, pod linkiem: przewodnikponysie.pl


„Co było pierwsze cmentarz czy kościół? W odpowiedzi na zadane mi pytanie odpowiadam: kościół. Ale zacznijmy od początku.

Ten założony dopiero w XVII wieku cmentarz nazwę swą zawdzięcza małemu kościołowi Podwyższenia Krzyża Świętego. Kościół ten został zbudowany według tzw. ”miary jerozolimskiej”, czyli realnej odległości, jaką przebył Jezus podczas swej Drogi Krzyżowej. Jako początek Jego Męki przyjęto dom Piłata, a w Nysie, początek miary wyznaczono od Domu Wagi. U końca drogi, gdzie w Jerozolimie stała Golgota, postawiono wspomniany kościółek. Inicjatorami tego byli bożogrobcy, którzy wywodząc się z Jerozolimy dobrze znali długość męczeńskiej drogi Pana. Jako ciekawostkę warto dodać, iż przed wojną, w każdy Wielki Piątek nyscy mieszkańcy pielgrzymowali tą nyską Via Dolorosa.

Cmentarz w tym miejscu powstał nieco później około 1647 roku. Czy wcześniej chowano przy kościele mieszkańców Jędrzychowa, pozostaje kwestią otwartą. Zmarłych spoza miasta z tej okolicy chowano na cmentarzu przy kościele św. Katarzyny za bramą Ziębicką.

Przebudowa systemów obronnych w połowie XVII wieku spowodowało, że oficjalnie w 1652 r. teren przy kościele św. Krzyża stał się miejscem pochówku dla mieszkańców Jędrzychowa. Z czasem chowano też tu mieszkańców Nysy. Dla wielu osób bowiem było tu bliżej niż na cmentarz przy Rochusie. Z czasem cmentarz stał się głównym miejscem pochówku dla miasta.

Po wojnie komunistyczna władza zezwoliła na usunięcie i sprzedaż wielu pięknych i cennych nagrobków. Tak przyzwyczailiśmy się do współczesnego widoku cmentarza, że mało kto myśli o osobach pochowanych tu wcześniej. Zachowała się część, w której spoczywają siostry elżbietanki oraz dosłownie kilka grobów zwykłych osób. O grobie Józefa Eichendorffa wie znaczna część ludzi. Już mniej wie, kim był pochowany nieopodal Łukasz Mrzyglod czy przeniesiony tu w 2011 roku ojciec nyskiego pożarnictwa Johanes Hellmans. A pozostali odeszli w niepamięć. Nie mi jest osądzać taki stan rzeczy. Chciałabym, tylko aby odwiedzając groby najbliższych poświęcić jedną małą myśl tym, którzy odeszli już bardzo dawno.

Niepewny czas w cieniu „Covid 19” nie pozwala wejść do odnawianego staraniem proboszcza parafii św. Dominika ks. Tadeusza Bartoszewskiego. Miejmy nadzieję, iż kiedyś będzie można wejść do wnętrza tego ciekawego kościoła. Tak więc dziś pozostaje nam tylko cierpliwie czekać. Aby było łatwiej, przedstawiam krótką historię tego kościoła.

Pierwsze wzmianki o tym kościele powstały w 1341 roku. Prawdopodobnie już wcześniej postawiono w tym miejscu drewniany kościół. Przy nim znajdowała się mała pustelnia. Być może stało się to z inicjatywy bożogrobców. W nie znanych nam okolicznościach w 1633 r. rozebrano prawdopodobne zniszczony wojną kościół i sześć lat później w 1639 r. dzięki ofiarom mieszkańców zbudowano murowany w stylu późnogotyckim. Silny huragan zniszczył w 1660 r. wieżyczkę na kościele. Została odbudowana dopiero w 1678 r. przez nyskiego mistrza ciesielskiego Jerzego Hötlinga. Z umieszczonym w tym czasie kuli wieżyczki wspomniano, iż kościół został wybudowany na pamiątkę męki Zbawiciela. Dlatego zbudowano go w realnej odległości między domem Piłata a miejscem Męki Pana, o czym już wspomniałam. Prawdopodobnie około 1692 r. zbudowano kościół przez dodanie dwóch kaplic, tworzących rodzaj transeptu oraz zakrystii. Ten orientowany kościół przetrwał koniec wojny w miarę dobrze.”