Forum Historii Nysy

[ralf]

Zamieszczam wywiad z Ludwigiem Thammem, który ukazał się w czasopiśmie „Neisser Heimatblatt” nr 238 z kwietnia 2002 r., wydawanym przez Nyskie Stowarzyszenie Regionalno-Kulturalne (Neisser Kultur- und Heimatbund e.V.) w Hildesheim w Niemczech. Tekst z języka niemieckiego przetłumaczyła Aleksandra Narewska.


Muzyczne miasto - Nysa

Z okazji 100 urodzin Josepha Thamma radio wyemitowało wywiad z synem rektora chóru nyskiego, Ludwigiem Thammem, który w skrócie zostanie tu odtworzony:

Spiker
Życie muzyczne miasta Nysa jest przedstawiane na dużym obszarze i w bliskim związku z człowiekiem, który w ciągu ostatnich dziesięcioleci przez swoje działania znacząco na nie wpływał i je tworzył: Joseph Thamm, długoletni i ostatni niemiecki dyrektor chóru kościoła św. Jakuba w Nysie, recenzent koncertowy i operowy, mistrz pieśni, nauczyciel muzyki , przez krótki czas kierownik Wydziału Muzyki Kościelnej i Konserwatorium Pionczyka w Zabrzu (Hindenburg), kompozytor, który urodził się 8 stycznia w Nysie. W czerwcu 1977 roku jego przyjaciele, rodzina, dzieci poprowadzili go do grobu w Regensburgu. Joseph Thamm pozostawił ogromną ilość kompozycji religijnych i świeckich, które powstały częściowo w ojczystej Nysie, a częściowo w Regensburgu. Kompozytor preferował udźwiękowienie tekstów poetów śląskich takich jak m.in. Joseph von Eichendorff, Johannes Reinelt, Max Herrmann-Neisse, pisarza-lekarza Helmutha Richtera, Otto Hartmanna, Gerharda Kukofka.

Ludwig Thamm
Zamiłowanie moje do tekstów Eichendorffa ma oczywiście związek z miastem Eichendorffa - Nysą. Gdy ciężko chora żona tego poety wyraziła życzenie aby zobaczyć córkę Theresą, para udała się do Nysy, gdzie zięć Ludwig Besserer z Dahlfingen uczęszczał do szkoły wojskowej. W 1855 roku przybyli tam Państwo Eichendorffowie: trzy tygodnie później zmarła małżonka Eichendorffa - Luise i została pochowana na cmentarzu Jerozolimskim. Dwa lata później zmarł poeta i został pochowany obok Luisy. Ten podwójny , dobrze zadbany grób jest dziś celem wielu jego wielbicieli.

Spiker
Spektrum historii muzycznej Nysy rozciąga się od późnego XIII wieku do roku 1945. Najstarszym zabytkiem jest fragment brewiarza na jednogłosowy chorał gregoriański, jak również w późniejszym czasie muzyka kościelna odgrywająca dominującą rolę. Już w roku 1300 utworzono szkołę parafialną , której uczniowie akompaniowali swoim śpiewem podczas mszy św. W 1420 roku szkoła ta została podniesiona rangą do gimnazjum i podczas okresu reformacji była jedyną katolicką szkołą wyższą na Śląsku.

Ludwig Thamm
Około 1600 roku utrzymywano bliskie kontakty z jednym z najwybitniejszych śląskich komponistów: Johannesem Nuciusem, opatem Himmelwitz, który nie tylko przebywał w mieście u swoich przyjaciół, ale również przekazał typografowi Crispinusowi Scharffenberg w roku 1613 naukę o kompozycjach dla początkujących.

Spiker
Jako kolejny punkt przełomowy historii muzyki nyskiej należy wymienić Carla Dittersa von Dittersdorf, mistrza kapeli dworskiej wrocławskiego biskupa książęcego Philippa Gottharda von Schaffgotsch na zamku w Johannesberg niedaleko stolicy Nysy, urodzonego w 1739 roku, współzałożyciela śmiesznej opery w języku niemieckim oraz wiedeńskiej śpiewogry, utrzymywał bliskie stosunki z Nysą , przede wszystkim z Krzyżowcami , którzy starannie pielęgnowali muzykę kościelną.

Ludwig Thamm
Również w Nysie zamiłowanie do muzyki rozgałęziało się coraz bardziej. Do kościelnej muzyki ewangelickiej i katolickiej doszły koła śpiewacze takie jak "Stół Pieśni" ("Liedertafel") i "Wieniec Pieśni" ("Liederkranz"), duże koncerty, teatr muzyczny, który już w XVI wieku odgrywał ważną rolę w gimnazjum parafialnym oraz później u Jezuitów i biskupów książęcych. W 1852 roku uroczyście otwarty został nowo wybudowany za 60000 talarów budynek na ul. Wałowej (Grabenstrasse), który zapewnił teatrowi muzycznemu stałą siedzibę aż do 1945 roku. Zamiłowanie do muzyki pojawiło się również w gimnazjach , w domu misyjnym św. Krzyża , w nowicjacie Franciszkanów.

Spiker
Oprócz tego mieszkańcy Nysy wychowywali się na muzyce wojskowej. Do roku 1914 garnizon liczył już ponad 4000 mężczyzn. Pod koniec XIX wieku istniało już 5 kapeli wojskowych. Werble i marsze były na porządku dziennym, kapele wojskowe organizowały miejscowe koncerty, ulubione "muzyki objazdowe" grały w salach i w ogródkach piwnych.

Ludwig Thamm
Rzućmy jeszcze światło na bogatą historię muzyczną Nysy: w 1913 roku prefekt biskupiej szkoły z internatem dla chłopców Bernhard Strehler założył katolicki wstrzemięźliwy ruch młodzieży "Quickborn". Sojusznikiem został mianowany na profesora w tym samym roku teolog Klemens Neumann – entuzjastyczny muzyk. Neumann zasłynął swoim "Śpiewnikiem dla młodzieży i ludu", jednym z najlepszych śpiewników. Z restauracji "Heimgarten" wolnej od alkoholu którą założył Strehler powstała Szkoła Ludowa, gdzie śpiewanie i muzykowanie stały na pierwszym miejscu. Co roku organizowano tutaj "wschodnioniemieckie tygodnie szkolnictwa wyższego".

Spiker
Poza muzyką kościelną Joseph Thamm poświęcił się ogólnemu życiu muzycznemu w mieście. Wybrano go na dyrygenta koła śpiewaczego nauczycieli, na mistrza pieśni Koła Śpiewu, na dyrygenta w Śląskim Związku Śpiewaków. W 1925 roku założył "Chór Dittersdorf" jako chór żeński, dyrygował na wielkich koncertach, udzielał się jako recenzent koncertów i teatru muzycznego, pisał dla czasopism specjalistycznych a w 1928 roku został wydawcą wschodnioniemieckiego czasopisma o muzyce kościelnej "Cecylia". Jednocześnie jako miejski pełnomocnik d.s. muzyki i kierownik "Okręgowego związku muzycznego" reprezentował wszystkich zawodowych muzyków.

Ludwig Thamm
Wszystko skończyło się w roku 1940 gdy mój ojciec został zdymisjonowany przez władze nazistowskie i nie mógł już występować publicznie i otrzymał zakaz pisania. To nie przeszkodziło tym samym władzom zaangażować go jako nauczyciela muzyki w gimnazjum Eichendorffa. Poza tym komponowanie i muzyka kościelna w kościele św. Jakuba pozostały, które jednak szybko i nagle zakończyły się wraz z wypędzeniem ludności.

Spiker
Po wojnie Joseph Thammm udzielał się na nowo w mieście muzyki kościelnej-Regensburgu jako krytyk muzyczny, nauczyciel muzyki prowadzący muzykę kościelną w parafii miejskiej Serca Jezusowego. Jego zaangażowanie w muzykę kościelną zostało nagrodzone papieskim krzyżem zasługi "Pro Ecclesia et Pontifice" i mianowaniem na dyrektora muzyki kościelnej.