Forum Historii Nysy

[ralf]

Dzwony nyskiego kościoła pojezuickiego
Autor: Franz-Christian Jarczyk
Tłumaczenie i opracowanie: Sebastian Miechkota

"Kościół Jezuitów na Rynku Solnym w Nysie rozpoczął szereg budowli barokowych w mieście. „Kościół jest ogromną, imponującą budowlą wczesnego baroku”. Kościół był pierwszą i najważniejszą katolicką fundacją sakralną na Śląsku po wojnie trzydziestoletniej. Fundatorem był wrocławski książe-biskup Franciszek Ludwig Pflatz-Neuburg (1683 – 1732), któremu to miasto zawdzięcza szereg kolejnych wspaniałych budowli barokowych: Kościół św. Św. Piotra i Pawła, Pałac biskupi, Gmach główny gimnazjum Carolinum i nie istniejący już dziś szpital stojący przed bramą wrocławską. Hrabia Franciszek Ludwik, przez 50 lat biskup wrocławski, przebywał bardzo często w Nysie, jakkolwiek później jego elektorat przeniesiono do Trier i Mainz.

Kamień węgielny pod Kościół Jezuicki został położony 21 maja 1688r. Prace budowlane posuwały się bardzo szybko na przód. 1 lipca 1692r. kościół został poświęcony przez Biskupa celebransa Karla Franz Neandera; kościół posiadał trzy dzwony, na temat których nie zachowały się niestety żadne bliższe informacje.

Kiedy od 23 lutego do 16 lipca 1807r. Nysa była oblężona przez połączone siły Francuzów i Wirtemberczyków, zarówno kościół jak i gimnazjum Carolinum w dniu 16 kwietnia odniosły poważne obrażenia na skutek uderzenia bomb. Obie wieże stanęły w płomieniach; iglice przewróciły się w dół, wszystkie trzy dzwony spłonęły. Dnia 3. października 1820 r. kościół został naprędce przywrócony do użytku. Podczas uroczystego poświęcenia użyto małego dzwonu „podarowanego dobroczynnie kościołowi”.

Ofiary Magistratu, mieszczan nyskich, oraz 1000 Talarów od miejskiego lekarza Dr Lamperta sprawiły, że już w roku 1841 udało się nabyć trzy nowe dzwony, odlane we Wrocławiu przez ludwisarza Klagemanna za cenę 1616 Talarów i 15 Srebrnych Groszy. By uświetnić nowe brzmienie dzwonów, nyski nauczyciel gimnazjalny August Kastner ufundował 100 kopii swoich „Opowieści Kłodzkich”, które to „można było nabyć za kwotę 5 Srebrnych Groszy przy Gimnazjum, określanym wówczas jako „Pedell”. W 1843 r. kościół otrzymał w spadku po proboszczu z Niwnicy Kempfie, 160 Talarów na zakup nowych dzwonów. Fur das neue gelaute hatte Man der Glockengut der beim Brand 1807 zerstorten Glocken verwendet. Największy dzwon (Fis) ważył 738,5 kg, średni dzwon (Ais) 448kg, najmniejszy zaś 304 kg. Na największym dzwonie po jednej ze stron przedstawiony był Chrystus na krzyżu, wraz z napisem: AD TE DEUS DESIDERAT ANIMA MEA (=Tobie, Boże, powierzam duszę moją), po drugiej zaś stronie Maria z dzieciątkiem Jezus zawieszona na chmurach, z napisem: In honorem Sct: Caroli Borromaei etc. Et in memoriam gratissimam Fundatorum Gymnastii Nissensis et eius Ecclesiae, Caroli, Archiducis etc., Episcopi Wratislaviensis et Plociensis etc. Et omn: aliorum benefactorum. MDCCCXLT (~Dla honoru św. Karola Boromeusza, z wdzięczności i ku pamięci fundatorowi gimnazjum i jego kościoła, Karol, arcyksiążę itd., Biskup Wrocławia i Płocka, i wszelkim innym dobroczyńcom). Kolejny napis ukazywał fundatora dzwonów: GRATIO EX ANIMO IN MAIOREM DIE GLORIAM EUGENIUS LAMPERT MEDICINAE CHIRURGIAE ET ARTIS OBSTETRICIAE PERITUS ET EIUS CONIUX HEDWIGIS NISSAE MDCCCXLI (~Z wdzięcznym nastawieniem, dla wielkiego honoru bożego, Eugeniusz Lampart, wykształcony w medycynie, chirurg i położnik i jego małżonka Jadwiga, Nysa 1841).

Średni i najmniejszy dzwon, nosiły takie same napisy, natomiast średni dodatkowo miał wygrawerowanego anioła. Na płaszczach dzwonów widniał napis: Odlane przez Klagemanna we Wrocławiu.

Podczas 1. Wojny Światowej, w roku 1917 dwa dzwony musiały zostać przeznaczone na zbiórkę metalu. W tym czasie przez pomyłkę zniszczono i trzeci dzwon, następnie usuwając go. Jako zadośćuczynienie kościół otrzymał w 1923r. dwa dzwony, jednak o wiele mniejsze od poprzednich.

W roku 1929 zabrzmiał nowy dzwon. Dlatego Ministerium przeznaczyło ansehnlichen kwotę do rozporządzania, które to zostały zebrane przez nauczyciela religii ojca Paul Reimanna.

Poświęcenie dzwonów odbyło się 18 marca 1929 przez kanonika Karla Wawrę, proboszcza parafialnego z Nysy.

Duży dzwon (F) ważył 1200 kg, nosił napis: Campanae duris belli temporibus a.D. 1917 saluti patriae datae a. 1929 publicus privatisque opibus restitutae sunt. St. Maria, in Coelum assumpta. Regina pacis, funda nos in pace”. (~). Średni dzwon (As) 700 kg, z napisem: S. Carole Corromaee, patrone gymnasiim intercede pro nobis! (~Św. Karolu Boromeuszu, patronie gimnazjum – wstawiaj się za nami). Mały dzwon, ważący 350 kg, z napisem: S. Aloysi, exemplar et protector juventutis, ora pro nobis! (~Św. Alojzy, wzorze i protektorze młodych, módl się za nami!). Podczas 2. wojny światowej, na przełomie lat 1941/42 wszystkie dzwony musiały znów opuścić swoje miejsce; zostały prawdopodobnie eingeschmolzen.

Zgodnie z informacjami przekazanymi przez księdza Mikołaja Mroza, prałata z Nysy, w jednej z wież kościoła znajduje się w dalszym ciągu jeden dzwon, jednakże ze względu na odniesione uszkodzenia dziś już nie rozbrzmiewa.

Podczas akcji zbioru metalu na przełomie 1941/42, Grete Hoffmann która to wówczas działała w archiwum, sfotografowała przynajmniej większość z wszystkich nyskich dzwonów. Wiele z tych negatywów udało się uratować, jednakże nie udało się odnaleźć wśród nich tego, przedstawiającego dzwony z kościoła Jezuitów".