Forum Historii Nysy

[ralf]

"Bernhard Ruffert urodził się 26 lutego 1856 roku w Nysie[14]. 6 marca został ochrzczony i otrzymał imiona Bernhard Franz Xaver Alphons[15]. Był synem nyskiego kupca sukna i późniejszego radnego miejskiego, Franza Rufferta. Po ukończeniu Miejskiego Realgimnazjum studiował historię i języki nowożytne na Uniwersytecie Wrocławskim oraz w Rostocku. Po zdanym egzaminie nauczycielskim rozpoczął pracę w hamburskim gimnazjum, odbywając jednocześnie naukowy staż w pruskim gimnazjum w Wandsbeck. Jak tylko sytuacja rynku pracy w Nysie poprawiła się, powrócił i 1 października 1894 roku objął posadę nauczyciela (uczył języków nowożytnych – francuskiego i angielskiego, historii oraz geografii) w Neisser Katholisches Königliches Gymnasium (Nyskie Katolickie Królewskie Gimnazjum). W roku 1906 otrzymał tytuł profesorski[16].
Bernhard Ruffert mieszkał przy Marienstraße 3 (ulica Mariacka), miał trzech synów.
Zainteresowania nie pozwoliły jednak pozostać Bernhardowi Ruffertowi zwykłym nauczycielem objaśniającym swoim uczniom najbardziej zawiłe struktury gramatyczne języka francuskiego i angielskiego oraz wymieniającym beznamiętnym głosem kolejne daty i wydarzenia historii starożytnej czy Niemiec. Ruffert komponował także pieśni, muzykę na instrumenty smyczkowe oraz marsze wojskowe, które grano nie tylko w Nyskim Teatrze Miejskim, ale także we Wrocławiu. Na swoim muzycznym koncie posiada również dwie sztuki – „Stilles Glück” oraz „Des Kindes Traum”[17]. Lecz prawdziwą pasją profesora Rufferta pozostawała lokalna historia. Spod jego pióra wyszły liczne publikacje o przeszłości ziemi nyskiej i politycznym oraz kulturalnym znaczeniu Nysy. Jako członek Neisser Philomathie (od roku 1896) i Neisser Kunst- und Altertumsverein (od założenia, czyli od roku 1897) wygłaszał wiele referatów, które jeszcze dziś znajdziemy w rocznikach Neisser Kunst- und Altertumsverein (Nyskie Towarzystwo Sztuki i Starożytności). W ostatnich latach życia magistrat powierzył mu prowadzenie Miejskiego Archiwum.
W roku 1923 Bernhard Ruffert przeszedł na zasłużoną emeryturę[18]. Zmarł cztery lata później 21 lipca 1927 roku, a pochowany został 25 lipca na cmentarzu jerozolimskim w Nysie. Miał 71 lat[19]. Otto Ziebolz w wydanej przez Karla - Alexandra Hellfeiera i Franza - Christiana Jarczyka publikacji „Gymnasium Carolinum zu Neisse 1624-1974” nazwał Rufferta „drugim Kastnerem”.
Jakim człowiekiem był Bernhard Ruffert? Czytając wspomnienia jego uczniów można odnieść wrażenie, że był to człowiek niezwykle przyjazny, wyrozumiały i cierpliwy. Świadczy o tym pewna, opowiedziana przez jednego z uczniów profesora Rufferta – Ediego Bayera – taka oto historia: „Mój przyjaciel Fritz Zimmer i ja byliśmy bardzo dobrzy w palanta. Każdy z nas miał swoją drużynę. Raz wygrywał Fritz, innym razem ja. A trafiać umieliśmy doskonale. Była zima. Dziedziniec Carolinum pokryty był śniegiem. Podczas długiej przerwy na dziedzińcu szkoły dyżur pełnił profesor Ruffert. Podszedł do nas jeden z „ósmej” i powiedział, że każdy z nas otrzyma po 50 fenigów, jeżeli uda nam się tak rzucić śnieżką, aby trafiając w melonik profesora Rufferta zrzuciła mu go na ziemię. Jako pierwszy rzucał Fritz. Ja natomiast stanąłem, tak jak zostało umówione – blisko profesora. Trafiony! Melonik stoczył się na śnieg. Podniosłem go i podałem profesorowi. On podziękował, oczyścił ze śniegu i nałożył z powrotem. Następnie przeszedł 15 metrów i odwrócił się do nas plecami. Wtedy rzuciłem ja, trafiając dokładnie. Melonik upadł na śnieg. Odwróciłem się błyskawicznie. Fritz podniósł melonik i podał profesorowi. On podziękował, oczyścił ze śniegu i nałożył z powrotem. I tak zarobiliśmy po 50 fenigów. Niedługo potem, kiedy dostrzegliśmy jego szlachectwo i ten ogromny zapał historyka – badacza, którym zaraził nas wszystkich, żałowaliśmy naszego zuchwalstwa”[20].
Ruffert dołączył do grona pedagogicznego Królewskiego Katolickiego Gimnazjum w Nysie w 1894 roku. Uczył języków nowożytnych (francuskiego i angielskiego), historii oraz geografii[21].
Studiując roczniki nyskiego gimnazjum można zauważyć dwie specyficzne dla Rufferta rzeczy, a mianowicie jego ogromne zaangażowanie w wewnętrzne życie szkoły (liczne wykłady podczas akademii szkolnych) oraz częstą nieobecność z powodów zdrowotnych (Ruffert cierpiał na reumatyzm). Bernhard Ruffert przeszedł na emeryturę pozostając w pamięci swoich uczniów jako otwarty i serdeczny miłośnik historii, próbujący zaszczepić w nich swoją pasję do badania przeszłości Nysy.
Bernhard Ruffert od samego początku, tzn. od powstania w roku 1897 Neisser Kunst- und Altertumsverein był jego aktywnym członkiem (od 1909 roku w Zarządzie Towarzystwa). Liczne ślady jego ogromnego zaangażowania w popularyzację lokalnej historii jak i samego Towarzystwa odnajdziemy na stronach Roczników Nyskiego Towarzystwa Sztuki i Starożytności. Znajdziemy tam nie tylko wiele słów podziękowania i podziwu dla jego starań, ale również referaty, za które zawsze zbierał gromkie brawa. Jego doświadczenie i sumienność przyczyniły się znacząco do usystematyzowania zarówno wydarzeń z dziejów ziemi nyskiej, jak i jej architektonicznych skarbów. Jednym z przykładów jego działań w Towarzystwie było uporządkowanie i sporządzenie ewidencji wszystkich znajdujących się zarówno w sklepach jak i zbiorach muzealnych dokumentów cechów (prace te prowadził wspólnie z dr Dittrichem)[22]. Innym ciekawym efektem jego badań był opublikowany w roczniku Towarzystwa z roku 1915 artykuł pt. „Der hl. Johannes von Nepomuk, seine Darstellung in der Kunst und seine Verehrung, mit besonderer Berücksichtigung der Neisser Gegend“ (Św. Jan Nepomucen, formy przedstawienia go w sztuce i jego kult, ze szczególnym uwzględnieniem okolic Nysy).
Nyskie Towarzystwo Sztuki i Starożytności nie było jedynym stowarzyszeniem, do którego należał Ruffert. Od 1896 był także członkiem Neisser Philomathie, której został wierny do śmierci (1922-1926 członek zarządu).
Efektem badań dokumentów archiwalnych było nie tylko odkrywanie kolejnych ciekawostek i faktów związanych z historią i kulturą ziemi nyskiej, lecz także liczne wykłady i publikacje. Liczba jego prac jest naprawdę imponująca. Bernhard Ruffert wydał 13 publikacji (większość z nich drukowała Drukarnia J. Graveur’s, pozostałe F. Bärs Buchdrukerei), 59 artykułów (m.in. we wcześniej już wspomnianych Rocznikach Nyskiego Towarzystwa Sztuki i Starożytności, „Neisser Zeitung”, „Oberschlesien”, „Heimatblatt des Neissegaus”, „Schlesische Volkszeitung”, „Schlesische Geschichtsblätter”) oraz 7 humoresek w dialekcie, które znajdziemy m.in. w „Schlesische Lazarettzeitung” i „Wir Schlesier”. Lista wszystkich publikacji, artykułów i humoresek znajduje się w rocznikach Filomatów, a dokładniej w 39 numerze obejmującym lata 1920-27, wydanym w 1928 roku.
Pisanie i publikowanie stanowiło dla Bernharda Rufferta nie tylko radość dzielenia się swoimi odkryciami. Ruffert czuł się zobowiązany do tego, aby pielęgnować tradycje historyczne i kulturalne swojego Heimatu, do tego, aby pokazać mieszkańcom ziemi nyskiej, na jak ważnej i bogatej w wydarzenia ziemi mieszkają. Potwierdzają to słowa zawarte we wstępie jednej z jego publikacji z roku 1910 pt. „Kurze Chronik von Neisse. Mit einem Plan von Neisse aus dem Jahre 1596”: „Schon längst wurde das Bedürfnis nach einer Chronik von Neisse, die auch die neue Zeit berücksichtigt, lebhaft empfunden, denn die Minsbergsche[23] reicht nur bis 1834 und ist recht selten geworden”[24]. (Już dawno odczuwalna była żywa potrzeba stworzenia nyskiej kroniki, która uwzględniałaby także czasy obecne, ponieważ ta wydana przez Minsberga sięga tylko roku 1834 i stała się już trudna do zdobycia).
Bernharda Rufferta zajmowały głównie historyczne i kulturalne tematy. Opisywał nie tylko przeszłość ziemi nyskiej, ale także wydarzenia aktualne. To z jego publikacji dowiemy się o losach leżącego przed bramą celną starego miasta, o nyskim handlu winem, rewolucyjnym generale Marie Joseph de La Fayette, paleniu czarownic w Nysie czy oblężeniu i zajęciu miasta i twierdzy Nysa w roku 1807 przez Francuzów. Innymi poruszanymi przez Rufferta tematami były: teatr, lokalne legendy, architektura miasta, religia i wiele innych. W swoich dziełach Ruffert powołuje się na znanych historyków: Henelius, Pedewitz, Merian, Werner, Grünhagen, Minsberg, Kastner, Zimmermann, Klose, Buckisch czy Chrzaszcz. W materiałach źródłowych znajdziemy również pochodzące z miejskiego archiwum pamiętniki i inne dokumenty.
Ale Bernhard Ruffert nie tylko pisał, lecz także gromadził wszelkie informacje dotyczące historii i kultury ziemi nyskiej. Zbiór ten okazał się tak cenny, że Nyskie Towarzystwo Sztuki i Starożytności po śmierci Rufferta poświęciło mu specjalny regał. W swoim zbiorze posiadał on dzieła tak wielkich śląskich badaczy historii jak: Stenzel, Grünhagen, Schulte, Kopietz, Partsch, Jungnitz, Soffner, Nentwig, całość uzupełniali Kastner, Zastra, Pischel, dr Reimann, Cimbal, Clemenz, Aug. Müller oraz nyskie kroniki i pamiętniki.
Na czym polega fenomen Bernharda Rufferta? Otóż Bernhard Ruffert był osobą, której udało się wzbudzić w młodych ludziach szczere zainteresowanie historią, wydarzeniami, które uczyniły z Nysy i ziemi nyskiej ważne centrum kulturalne i polityczne. Z całą pewnością pomógł mu w tym jego zawód, który wykonywał, ponieważ pozwalał mu na sukcesywne kształtowanie młodzieży, jej zachowań, priorytetów i zwyczajnej ciekawości przeszłością, ostatecznie ich ziemi – ziemi nyskiej. Najważniejszym wydaje się być jednak jego ogromny zapał, który zawsze towarzyszył mu podczas długich miesięcy spędzonych na wczytywaniu się w stare dokumenty. O jego pasji świadczy także miejsce, w którym oddawał się historii. Oto, jak jeden z jego uczniów opisał gabinet profesora Rufferta: „Byłem jego ulubieńcem i mogłem zanieść zeszyty klasowe do jego mieszkania, które leżało tylko kilka domów dalej od naszego. Profesor Ruffert pokazał mi przy tym swój gabinet. Na jego środku stał duży, okrągły stół z sześcioma skórzanymi fotelami; na ścianach wisiały bardzo gustowne półki z wieloma książkami. A dalej, przy południowym oknie wysoki na 70 cm podest. Na nim stało okazałe biurko z fotelem. Na biurku leżały rękopisy w języku staroniemieckim, bardzo czysto napisane. Kiedy spojrzałem na lewo, zobaczyłem boisko Carolinum. Tak, powiedział profesor Ruffert, tam na górze siedzę i przetrząsam stare dzieła. Lecz nim znajdę coś naprawdę ciekawego, mijają czasem miesiące”[25].
Ale czy wszyscy uczniowie byli zachwyceni pasją swojego profesora? Oto, jak wspomina swoje spędzone w Nysie gimnazjalne lata Hubert Jedin (katolicki teolog i historyk, ur. 17 lipca 1900 r. w Großbriesen (Brzeziny), 1911 – 1918 uczeń Nyskiego Katolickiego Królewskiego Gimnazjum, zm. 22 lipca 1980 wBonn): „Słabo wspominam same zajęcie, może poza tym, że bardzo mnie złościło to, że po sześciu latach nauki języka francuskiego nie potrafiłem sklecić trzech porządnych zdań. Profesor Bernhard Ruffert, zwany „Ruffi”, który prowadził zajęcia z języka francuskiego mało się starał. Jego właściwe zainteresowanie stanowiła historia lokalna i fakt ten często wykorzystywaliśmy. Kiedy tylko przewidziany materiał został już zrealizowany, klasa zasypywała go prośbami o kolejną opowieść o masłowej awanturze czy ścięciu księcia Mikołaja w roku 1497. I tak oto miło mijały kolejne godziny”[26]. Koniec końców i w tym przypadku Ruffert odniósł sukces, bo języka francuskiego można nauczyć się wszędzie, a poznać i zapamiętać najciekawsze i najdziwniejsze wydarzenia historii ziemi nyskiej można tylko w Nysie (i to podczas lekcji języka francuskiego z Bernhardem Ruffertem)".


Przypisy:
[14] Heiduk, Franz, Oberschlesisches Literatur – Lexikon, Teil 3, Berlin, s. 3.
[15] Księga chrztów parafii św. Jakuba w Nysie, Archiwum Diecezjalne w Opolu, s. 317.
[16] Ziebolz, Otto, Stifter, bekannte Lehrer und Schüler des Gymnasiums, [w:] Hellfeier, Karl, A. u. Jarczyk, Franz, Ch. (red.), Gymnasium Carolinum zu Neisse 1624-1974, Detmold, 1974, s. 144-145.
[17] Thamm, Joseph, Musikalische Chronik der Stadt Neisse, Dülmen, 1974, s. 177.
[18] Ziebolz, Otto, Stifter, bekannte Lehrer und Schüler des Gymnasiums, [w:] Hellfeier, Karl, A. u. Jarczyk, Franz, Ch. (red.), Gymnasium Carolinum zu Neisse 1624-1974, Detmold, 1974, s. 145.
[19] Księga zmarłych parafii św. Jakuba w Nysie, Archiwum Diecezjalne w Opolu, s. 139.
[20] Bayer, Edi, Von Quarta bis Prima mit Prof. Ruffert, [w:] Neisser Heimatblatt, wrzesień 1997, nr 142, s. 17.
[21] Jahresbericht des Königlichen katholischen Gymnasium in Neisse für das Schuljahr 1894/95, Neisse 1895.
[22] Jahresbericht des Neisser Kunst- und Altertumsvereins 1906, Neisse, 1906, s. 12.
[23] Minsberg, Ferdinand (ur. 18.09.1781 w Legnicy, zm. 22.12.1855 w Głogowie) 1805- 10 nauczyciel w Polsce (Kalisz, Warszawa), od 1821 nauczyciel gimnazjalny w Głubczycach, od 1832 do 1851 w Głogowie. Autor „Geschichte der Stadt Leobschütz. Beitrag zur Kunde oberschlesischer Städte: Neisse 1828; Oberschlesische Sagen und Erzählungen. 2. Bde: Neisse 1829; Geschichtliche Darstellung der merkwürdigsten Ereignisse in dem Fürstentum Neisse: Neisse 1834.
[24] Ruffert, Bernhard, Kurze Chronik von Neisse. Mit einem Plan von Neisse aus dem Jahre 1596, 1910, s. 3.
[25] Bayer, Edi, Von Quarta bis Prima mit Prof. Ruffert, [w:] Neisser Heimatblatt, wrzesień 1997, nr 142, s. 17.
[26] Jedin, Hubert, Lebensbericht. Mit einem Dokumentenanhang, Repgen, Konrad (red.), Mainz, s. 14-15.


Źródło opracowania: Izabela Kicak - „Bernhard Ruffert – historyk, nauczyciel, pasjonat” [w:] „Historia lokalna na przykładzie ziemi nyskiej”, Nysa, 2014, str. 184. Link do części 2/2: http://powiat.nysa.pl/fil...a/czesc%202.pdf

[ralf]

Znane jest mi tylko jedno zdjęcie Bernharda Rufferta. Przedstawia ono kolegium nauczycielskie Carolinum i zostało wykonane w 1921 roku. Fotografię można zobaczyć pod linkiem: KLIK. Na zdjęciu Bernhard Ruffert spoczywa na krześle jako pierwsza osoba siedząca od prawej strony, z siwymi włosami i wąsami.