Forum Historii Nysy

[ralf]

Zlokalizowana przy zewnętrznej fosie twierdzy rogatka Prudnicka (Neustädter-Barriere), której nie można mylić z bramą Prudnicką (Neustädter-Thor) znajdującą się w ciągu miejskich umocnień bastionowych, była pierwszym punktem kontrolnym dla ludzi, którzy chcieli dostać się do miasta od strony południowej. Rogatka mieściła się na dzis. ul. Prudnickiej, mniej więcej na wysokości kamienicy nr 21, tuż przy zachowanej do dziś zewnętrznej fosie twierdzy, w miejscu łączenia się ze sobą dwóch ramion sailantów nr 14 i 15. Trzeba jednak pamiętać, że wówczas droga wjazdowa do miasta, prowadząca przez szeroki pierścień obiektów fortyfikacyjnych, była drogą krętą o różnych poziomach wysokości. Długość tej drogi na odcinku: fosa zewnętrzna - brama Prudnicka, wynosiła ok. 400 metrów. Trakt ten na załączonym planie (zdj.1) zaznaczono kolorem bordowym. Dokument pochodzi z lat 70. XIX wieku.

Przy ww. trakcie, około 100 metrów za rogatką Prudnicką w stronę murów miejskich, po lewej stronie stała strażnica (Wachthaus). Znajdowała się mniej więcej w miejscu dzisiejszej kamienicy o adresie Prudnicka 20. Zaraz za strażnicą, po przekroczeniu mostku nad fosą rawelinową, wchodziło się bezpośrednio na teren rawelinu Prudnik (Ravelin Neustadt), na terenie którego stał dom pisarza bramnego (Thorschreiberhaus) - dziś było by to mniej więcej na podwórku kamienic przy ul. Prudnicka 5-7. Funkcją pisarza, na którego mówiono również - pisarz bramowy lub rogatkowy, był stały przegląd i rejestr przepływających towarów - wwożonych bądź wywożonych z miasta, na które obowiązywała akcyza. Z rawelinu dostawano się bezpośrednio na most nad fosą okołobastionową, przy której stała już brama Prudnicka, a za nią strefa stricte cywilna czyli ul. Celna (Zollstrasse).

Wymienione wyżej trzy obiekty (rogatkę, strażnicę oraz dom pisarza) widać na załączonym zdjęciu nr 2, wykonanym z wieży ratuszowej w II połowie XIX wieku przez nyskie atelier E. Voelkel. Na fotografii widnieje dodatkowo rozciągający się po prawej stronie długi dom koszarowy (Kaserne-Haus) stojący przy kontrgardzie nr 5, który dziś stałby mniej więcej na ul. Mariackiej, na wysokości kamienic nr 12-16.

Pierwszy plan ww. zdjęcia to kamienice w tzw. obrębie Józefa, a także w obrębie Celnym (takiej nazwy użyto w oryginalnym tytule tej fotografii). W czasach bowiem kiedy wykonywano tą fotografię, nieruchomości w Nysie były administracyjnie podzielone na tzw. obręby miejskie (Stadtbezirk), których nazwy brzmiały: Bischofs-Bezirk (obręb biskupi), Joseph-Bezirk (obręb Józefa), Zoll-Bezirk (obręb Celny), Kreutz-Bezirk (obręb Krzyża), Berliner-Bezirk (obręb Berliński), Ring-Bezirk (obręb Rynkowy), Breslauer-Bezirk (obręb Wrocławski). Widniejące na zdjęciu fasady kamienic w południowej pierzei ul. Celnej (Zollstrasse) oznaczono zielonymi kółkami, a fasady kamienic w zachodniej pierzei ul. Miarki (Josephstrasse) - kółkami koloru niebieskiego.

W dwóch ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku cały teren drogi wjazdowej na teren miasta, pomiędzy wspomnianą rogatką a ul. Celną, został zniwelowany. Wyniosłe elementy umocnień rozebrano, a fosy zasypano (poza zachowaną do dziś fosą zewnętrzną). Wyrównany już teren podzielono na siatkę nowych ulic, w tym przebiegającą w linii prostej ulicę Prudnicką, która niejako zastąpiła dawny, kręty i pofałdowany trakt wjazdowy do miasta. Przy nowych ulicach stanęły nowe kamienice, które poza paroma wyjątkami zachowały się do dziś.

---

(zdj.1) Plan twierdzy Nysy z lat 70. XIX wieku. Na bordowo zaznaczona droga wjazdowa do miasta od strony południowej.jpg

Plik ściągnięto 29 raz(y) 2,54 MB

(zdj.2) Zdjęcie wykonane w II poł. XIX wieku z wieży ratuszowej w kierunku Średniej Wsi.jpg

Plik ściągnięto 71 raz(y) 2,28 MB