Forum Historii Nysy

[ralf]

Gmach katolickiej szkoły podstawowej dla chłopców (Katholische Knabenschule) przy ówczesnej Kronprinzenstrasse (późn. Hindenburgstrasse, dzis. ul. Bohaterów Warszawy 7) stanął w roku 1904 (monografia Nysy z 1925 r. podaje, że w roku 1903) na terenie, na którym nieco wcześniej rozpoczęła się stopniowa likwidacja fortyfikacji i wyrównywanie terenu, tj. zasypywanie fos i niwelacja wałów. W miejscu, w którym wzniesiono szkołę, uprzednio znajdował się tylny koniec prawego czoła rawelinu Fürsten oraz wąski pas ziemny pomiędzy fosą rawelinową a fosą okołobastionową, naprzeciwko lewego czoła dawnego bastionu VIII.

W nowym gmachu mieściło się 28 klas. Naukę rozpoczęto w 1904 r. (w „Neisser Heimatblatt” nr 177 z 1986 r. podano, że uroczyste otwarcie szkoły odbyło się na Wielkanoc 1903 r.). Pierwszym dyrektorem szkoły został Joseph Lorenz. Z kolei pierwszym woźnym był August Rauer, który zmarł cztery lata po wybraniu go na to stanowisko, w dniu 27 marca 1908 r.

W tym miejscu krótka dygresja – otóż w owych czasach, w przeciwieństwie do obecnych, woźny w szkole podstawowej budził wśród uczniów respekt. Mój śp. pradziadek Andrzej Zaręba, urodzony w Krakowie w 1897 r. i uczęszczający tam do III Szkoły Ludowej Czteroklasowej przy ul. Lubomirskiego, w swoich wspomnieniach opisujących lata 1905-1909, czyli okres zaboru austriackiego, napisał: „Kiedy kto z nas coś zbroił … Pan Dyrektor kiwnął palcem, a każdy już wiedział, że pan woźny „Odrobina” czeka w korytarzu, potem schodkami do piwniczki … tam „kładź się”, kilka razy, lub kilkanaście trzcineczek … całowaliśmy woźnego-Tercjana w rękę i cichutko, po otarciu łez do klasy. Więcej się to miało nie powtórzyć!”

Kolejnym woźnym został zatrudniony w dniu 1 lipca 1908 r. Paul Kieslich. Człowiek ten urodził się w 1882 r. w Prudniku (Neustadt). Był katolikiem, a z zawodu cieślą. Od 1903 r. służył w Śląskim Batalionie Pionierów nr 6 w Nysie (Schlesisches Pionier-Bataillon Nr. 6). W 1904 r. wstąpił do Cesarskich Oddziałów Ochrony Afryki Południowo-Zachodniej (Kaiserliche Schutztruppe für Südwestafrika). Brał udział w kampanii przeciwko Hotentotom i Hererom. W lutym 1907 r. powrócił do Niemiec i dwa miesiące później przeszedł do rezerwy. Sześć lat po zatrudnieniu się w szkole jako woźny, został na okres I wojny światowej powołany do armii. Po powrocie z wojny nadal pracował w szkole jako woźny, przynajmniej do 1929 r.

W korespondencji z maja 1908 r., pomiędzy dyrektorem Josephem Lorenzem a Magistratem w Nysie, znajduje się informacja, że w gmachu przy Kronprinzenstrasse funkcjonowały wtedy dwie szkoły: Katolicka Szkoła dla Chłopców (Katcholische Knabenschule) – 23 klasy oraz Przemysłowa Szkoła Dokształcająca (Gewerbliche Fortbildungsschule) – 25 klas.

W roku 1908 w skład kadry nauczycielskiej szkoły dla chłopców wchodzili: Lorenz Joseph (dyrektor), Zimmermann Karl, Drutschmann Franz, Piontek Joseph, Brosig Richard, Mulde Franz, Korde Joseph, Rieger Theodor, Hönisch Hugo, Friemel Wilhelm, Sauer Albert, Spiegel Anton, Reichenau Karl, Hartelt August, Christ Theodor, Zimmermann Gotthard, Beuchel Max, Höhn Paul, Preissner Karl, Knittel Franz, Gröschel Jos., Rieger Paul.

W roku 1912 w skład kadry nauczycielskiej szkoły dla chłopców wchodzili: Lorenz Joseph (dyrektor), Piontek, Wilpert, Brosig, Mulde, Korde, Rieger, Hönisch, Friemel, Sauer, Spiegel, Hartelt, Christ, Beuchel, Zimmermann, Höhn, Preissner, Gröschel, Knittel, Rieger, Reinsch, Görlich, Müller.

W roku 1922, ze względu na dużą ilość uczniów, gmach „podzielono” na dwa oddziały szkoły dla chłopców: Knabenschule I oraz Knabenschule II, nad którymi władzę sprawowali dwaj różni dyrektorzy. Woźnym obu oddziałów był nadal Paul Kieslich.

W 1925 roku, zarówno do Knabenschule I jak i Knabenschule II uczęszczała podobna liczba uczniów, tj. ok. 540. Oba oddziały posiadały podobną ilość nauczycieli – tj. 12-13, podobną ilość klas – tj. 12-13 i oba oddziały były siedmiostopniowe.

W roku 1928 w gmachu było 26 klas, w tym 23 klasy dla chłopców uczęszczających do Knabenschule oraz 3 klasy dla dziewcząt z Madschenschule (szkoła dla dziewcząt). Ogólnie szkołę przy ul. Bohaterów Warszawy 7, przed wojną nazywano „Hindenburgschule” (od nazwy ulicy, przy której stała).

W 1929 roku dyrektorem Knabenschule I był Max Beuchel, a jego zastępcą Wilhelm Friemel. Z kolei dyrektorem Knabenschule II był Franz Knittel, a jego zastępcą Albert Sauer.

W 1935 roku dyrektorem Knabenschule I był Alfred Knappe, a dyrektorem Knabenschule II był Franz Knittel.

Podczas powodzi w 1938 r., rodziny dotknięte katastrofą otrzymały w budynku szkoły przy Hindenburgstrasse tymczasowe zakwaterowanie. Obiekt stał się wówczas utworzoną na szybko, prowizoryczną placówką masowego zakwaterowania.

W 1939 roku dyrektorem Knabenschule I był Alois Herrmann, a dyrektorem Knabenschule II był Alfred Knappe.

Na Forum znajduje się temat dotyczący odkrycia w 2024 r. podziemnego pomieszczenia pod posadzką piwnicy w przedmiotowym budynku szkolnym. Link do tego tematu: TUTAJ


Opracował: ralf
Na podstawie m.in.: „Akten des Magistrats in Neisse, betreffend: Kastellan an der Schule Kronprinzenstrasse”, sygnatura 45/20/0/11.1/996 – Archiwum Państwowe w Opolu.

---

Zdjęcie przedwojenne. Budynek szkoły przy dzis. ul. Bohaterów Warszawy 7. Widok od strony ul. Szopena.jpg

Plik ściągnięto 4 raz(y) 558,2 KB

Dzień 3.IV. 2010 r. Budynek szkoły przy ul. Bohaterów Warszawy 7. Widok od strony ul. Szopena [fot. ralf].JPG

Plik ściągnięto 3 raz(y) 3,28 MB

Rok szkolny 1934-35. Uczniowie klasy 3 b, Katolickiej Szkoły dla Chłopców (Knabenschule II) przy dzis. ul. Bohaterów Warszawy 7, z nauczycielem - Emanuel Meinolf (Mroszczok). W tle kamienica przy dzis. ul. B.W. 5.jpg

Plik ściągnięto 9 raz(y) 615,71 KB

Rok 1943. Uczennice ze szkoły przy ul. Bohaterów Warszawy 7 z rektorem Knappe. W tle kamienica przy dzis. ul. B.W. 7a.jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 835,39 KB

[ralf]

Zdjęcia budynku dawnej Szkoły Katolickiej dla Chłopców przy dzis. ul. Bohaterów Warszawy 7 (obecnie Szkoły Podstawowej nr 1), wykonane w lipcu 2024 r.

---

(zdj.1) Dzień 20.VII.2024. Budynek SP1 przy ul. Bohaterów Warszawy 7 [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 4 raz(y) 3,06 MB

(zdj.2) Dzień 20.VII.2024. Budynek SP1 przy ul. Bohaterów Warszawy 7 [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 2,89 MB

(zdj.3) Dzień 20.VII.2024. Budynek SP1 przy ul. Bohaterów Warszawy 7 [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 4 raz(y) 2,73 MB

(zdj.4) Dzień 20.VII.2024. Budynek SP1 przy ul. Bohaterów Warszawy 7 [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 2 raz(y) 2,87 MB

(zdj.5) Dzień 20.VII.2024. Budynek SP1 przy ul. Bohaterów Warszawy 7 [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 2 raz(y) 2,81 MB

(zdj.6) Dzień 20.VII.2024. Budynek SP1 przy ul. Bohaterów Warszawy 7 [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 1 raz(y) 2,77 MB