Forum Historii Nysy

[ralf]

Kościół jezuicki przy Rynku Solnym uroczyście otwarto dnia 1 czerwca 1692 roku. Znajdowały się w nim trzy dzwony, o których – jak napisał F.-Ch. Jarczyk – „niestety nie udało się znaleźć bliższych informacji”. Podczas oblężenia Nysy przez wojska napoleońskie, wieże kościelne w kwietniu 1807 r. stanęły w płomieniach, ich hełmy runęły, a wszystkie trzy dzwony zostały zniszczone. Trzynaście lat później, dnia 3 października 1820 r. kościół został prowizorycznie odbudowany. Podczas ówczesnej inauguracji ktoś („dobroczynna ręka”) podarował kościołowi jeden mały dzwon.

W 1841 r. darowizny od nyskiego magistratu, obywateli oraz kwota 1000 talarów Rzeszy od chirurga miejskiego dr. Lampert’a, umożliwiły zakup dla kościoła pojezuickiego trzech nowych dzwonów, które powstały w odlewni Klagemann’a we Wrocławiu, za cenę 1616 talarów Rzeszy i 15 srebrnych groszy. Do ich odlania wykorzystano materiał ze zniszczonych w tym kościele dzwonów w 1807 r. Nauczyciel gimnazjalny August Kastner (1810-1872) podarował na rzecz dzwonów 100 egzemplarzy swojej nowej książki pt. „Glätzische Sagen”, wydanej w 1838 r., którą sprzedawał potem woźny w nyskim gimnazjum w cenie 5 srebrnych groszy za sztukę. Ponadto kościół otrzymał na dzwony 160 talarów Rzeszy ze spadku po proboszczu o nazwisku Franz Xavier Kempf z Niwnicy (Neunz), który zmarł w maju 1843 r.

Dzwon duży (ton „Fis”) ważył 738,5 kg, dzwon średni (ton „As”) 448 kg, a mały (ton „Cis”) 304 kg. Po jednej stronie dużego dzwonu widniał wizerunek Chrystusa na krzyżu z podpisem: „AD TE DEUS DESIDERAT ANIMA MEA” (tłum. „Dusza moja tęskni za Tobą, Boże”). Po drugiej stronie tego dzwonu był wizerunek Maryi z Dzieciątkiem Jezus, unoszącej się na obłokach, z podpisem: „In honorem Sct: Caroli Borromaei etc. Et in memoriam gratissimam Fundatorum Gymnasii Nissensis et eius Ecclesiae, Caroli, Archiducis etc., Episcopi Wratislaviensis Et Brisinensis etc. Nec non Caroli Ferdinandi, Princepis Pol: et Svec: Episcopi Wratislaviensis et Plocensis. Et omn: aliorum benefactorum. MDCCCXLI” (tłum. „Ku czci św. Karola Boromeusza i wdzięcznej pamięci fundatorów nyskiego Gimnazjum oraz jego kościoła, Karola, arcyksięcia itd. biskupa Wrocławia i Bryksji, a także Karola Ferdynanda, księcia Polski i Szwecji, biskupa Wrocławia i Płocka oraz wszystkich innych dobroczyńców. 1841”). Pozostały napis wskazywał na darczyńców dzwonów i brzmiał: „GRATO EX ANIMO IN MAIOREM DIE GLORIAM EUGENIUS LAMPERT MEDICINAE CHIRURGIAE ET ARTIS OBSTETRCIAE PERITUS ET EIUS CONIUX HEDWIGIS NIssAE MDCCCXLI” (tłum. „Z wdzięczności, na wielką chwałę Bożą, Eugen Lampert, znający się na medycynie, chirurgii i położnictwie, oraz jego żona Jadwiga, Neisse 1841”). Na średnim oraz małym dzwonie widniały te same napisy co na dużym dzwonie. Na średnim znajdował się ponadto wizerunek anioła. Natomiast na szyjach wszystkich trzech dzwonów widniał napis (tłum.): „Odlany przez Klagemann’a we Wrocławiu”.

Podczas I wojny światowej w 1917 r. z kościoła pojezuickiego trzeba było zdjąć i przekazać na cele wojenne dwa dzwony. Przypadkowo został wtedy zniszczony trzeci dzwon, który również wywieziono. Dopiero w 1923 r. kościół otrzymał dwa dzwony zastępcze, choć były one znacznie mniejsze od poprzednich.

W 1929 roku zakupiono trzy nowe, większe dzwony. Ministerstwo udostępniło na ten cel znaczną kwotę, którą dodatkowo powiększono dzięki zbiórkom nauczyciela religii i radcy duchownego o nazwisku Paul Reimann. Poświęcenie tych dzwonów odbyło się 18 marca 1929 roku, a dokonał tego nyski proboszcz o nazwisku Carl Wawra. Wielki dzwon (ton „F”) ważył 1200 kg i widniał na nim napis: „Campanae duris belli temporibus a.D. 1917 saluti patriae datae a. 1929 publicis privatisque opibus restitutae sunt. St. Maria, in Coelum assumpta, Regina pacis, funda nos in pace!” (tłum. „Dzwony poświęcone dla dobra ojczyzny w ciężkich czasach wojny w 1917 roku zostały zastąpione pomocą publiczną i prywatną. Święta Maryjo, Wniebowzięta, Królowo Pokoju, zachowaj nas w pokoju”). Dzwon średni (ton „As”) miał wagę 700 kg i posiadał napis: „S. Carole Corromaee, patrone gymnasii, intercede pro nobis!” (tłum. „Niech św. Karol Boromeusz, patron gimnazjum, będzie naszym pośrednikiem”). Dzwon mały (ton „C”) o wadze 350 kg miał na płaszczu napis: „S. Aloysi, exemplar et protector juventutis, ora pro nobis!” (tłum. „Święty Alojzy, wzór dla młodzieży i ich opiekunie, módl się za nami”). Podczas drugiej wojny światowej w roku 1941/42 wszystkie trzy dzwony zostały zdjęte i zabrane, zapewne na przetop w celach wojennych.

Pracująca w okresie II wojny światowej w nyskim archiwum miejskim Grete Hoffmann (1892-1974), sfotografowała większość zabranych w tym okresie dzwonów z Nysy. Udało jej się uratować wiele negatywów i opublikować część zdjęć przedstawiających nyskie dzwony, ale nie było wśród nich żadnych zdjęć z dzwonami kościoła pojezuickiego. Wbrew woli Grete Hoffmann, do „Nyskiego Związku Kulturalno-Ojczyźnianego” („Neisser Kultur- und Heimatbund e.V. ”) trafiła tylko część jej negatywów. Miejsce przechowywania pozostałych było (w 1998 r.) nieznane.

W załączniku widnieje fotografia wykonana w marcu 1929 r. z okien Domu Macierzystego Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety, ukazująca poświęcenie przez Carla Wawrę trzech nowych dzwonów przed kościołem pojezuickim na Rynku Solnym.

Według informacji uzyskanych w 1998 r. od księdza prałata Mroza, proboszcza nyskiej parafii, na wieży kościoła pojezuickiego znajduje się dzwon, ale nie można nim bić, ponieważ uległ uszkodzeniu.


Opracował: ralf
Na podstawie: Franz-Christian Jarczyk, „Die Glocken der Neisser Jesuitenkirche” [w:] „Neisser Glocken (Der Neisser Geschichtsfreund. Neue Folge Nr 4)”, wyd. Franz-Christian Jarczyk i Bernward Trouw, Hildesheim 2010, s. 51. Artykuł po raz pierwszy ukazał się w „Neisser Heimatblatt” nr 225 w 1998 r.

---

Marzec 1929 r. Uroczystość poświęcenia trzech nowych dzwonów kościoła pojezuickiego.jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 428 KB