Forum Historii Nysy

[ralf]

Towarzystwo Mieszkaniowe Urzędników w Nysie (niem. Beamten-Wohnungsverein Neisse e.G.m.b.H.) zostało założone w 1901 r. na podstawie niemieckiej ustawy spółdzielczej z roku 1889. Jego celem było dostarczenie członkom powstałej w ten sposób spółdzielni, zdrowych, solidnie wykonanych, nowocześnie wyposażonych mieszkań, o czynszach niższych niż w budownictwie komercyjnym. Wpływ na powstanie spółdzielni miał zapoczątkowany w końcu XIX wieku w budownictwie mieszkaniowym, ruch reformatorski, który upatrywał w tej formie zrzeszenia, najlepszej wydajności i perspektyw. Od czasu powstania ww. ustawy (1889) liczba spółdzielni mieszkaniowych w Niemczech zaczęła gwałtownie rosnąć. Miały one pod względem odpowiedzialności charakter osobowy i opierały się na samopomocy. Stawiane przez nie budynki nie były przeznaczone na sprzedaż (zarobek), ale jako domy własne i niezbywalne, do wynajmu.

Kamienice spółdzielcze charakteryzowały się trwałością materiałów, z których były wykonane i solidnością konstrukcji. Projektowano je tak, by zapewniały mieszkańcom dostęp do słońca, powietrza i zieleni, czyli do czynników, które wpływają na zdrowie i samopoczucie człowieka. Brano pod uwagę najbliższe otoczenie budynku, gdzie zakładano ogródki i place zabaw dla dzieci. Z kolei na elewacji sytuowano obszerne balkony. Według zasady, pokoje reprezentacyjne mieszkań znajdowały się od frontu budynku, a pomieszczenia gospodarcze z tyłu. Do wspólnego użytkowania mieszkańców oddawano pralnie, suszarnie, zakładano również systemy centralnego ogrzewania.

Budynkami wzniesionymi w Nysie przez Towarzystwo Mieszkaniowe Urzędników, były kamienice stojące przy ulicach (dane adresowe z 1930 r.):
- Winterfeldstrasse (ul. Marcinkowskiego), nr: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.
- Bismarckstrasse (ul. Drzymały), nr: 18, 20, 22, 24, 26, 28, 30, 32.
- Blücherstrasse (ul. Dąbrowskiego), nr: 2, 4, 6.
- Dieskaustrasse (ul. Krakowska), nr: 1, 2, 3, 4.
- Mollwitzestrasse (ul. Warszawska), nr: 1, 3.
- Marienstrasse (ul. Mariacka), nr: 22, 24, 26, 28, 30, 32.
- Goldammerstrasse (ul. Sucharskiego), nr: 6, 8.

Pod postem znajduje się zdjęcie kamienicy przy ul. Drzymały 18, która powstała na początku XX w., podobnie jak kamienice w tym samym kwartale zabudowy. Zdjęcie zrobiono ok. 2018 r., jeszcze przed renowacją budynku. Na fasadzie widnieje skrót „B.W.V.N” (Beamten-Wohnungsverein Neisse), a pod nim płaskorzeźba w postaci dwóch uściśniętych ze sobą dłoni. W latach 90. kamienicę tą przeznaczono do rozbiórki z powodu licznych pęknięć w murach. Część mieszkańców została już nawet wtedy wykwaterowana, niemniej budynek ostatecznie udało się ocalić. Około 2019 r. kamienicę odnowiono, a dwa lata później została nominowana do nagrody w Nyskim Konkursie Architektonicznym „Perły Nysy 2020” wraz z dwoma innymi kamienicami stojącymi w tym samym kwartale, tj. przy ul. Dąbrowskiego 2 oraz ul. Marcinkowskiego 3. Te dwa ostatnie budynki także zostały zbudowane przez nyskie Towarzystwo Mieszkaniowe Urzędników i to właśnie one wygrały przedmiotowy konkurs.

Na dzień 1 lipca 1928 r. Towarzystwo Mieszkaniowe Urzędników w Nysie zrzeszało 530 członków. Spółdzielnia posiadała nieruchomości o łącznej wielkości 23.800 m3. W okresie 1901-1918 r. zrzeszenie wybudowało 217 mieszkań, a w latach 1918-1928 kolejne 56. Należy tu jednak zaznaczyć, że owe 56 mieszkań powstało tylko w ciągu dwóch kolejnych lat, tj. w 1926 r. (20) i 1927 r. (36). 250 mieszkań znajdowało się w budynkach 4-piętrowych, 17 mieszkań w budynkach 5-piętrowych i 6 mieszkań w budynkach 3-piętrowych. Wszystkie mieszkania były czynszowe. Najtańszy czynsz płacili najemcy mieszkań znajdujących się na najwyższych piętrach. Na przykład w budynku 4-piętrowym cena za czynsz wyglądała następująco: parter – 6,80 RM (marek Rzeszy), I piętro – 7.80 RM, II piętro – 7.20 RM, III piętro – 6.75 RM, IV piętro – 5,75 RM. Łączna ilość wszystkich pomieszczeń we wszystkich mieszkaniach nyskiej spółdzielni wynosiła 1102, co przekładało się na 18.713 m3 samej powierzchni mieszkalnej. Ogólna liczba osób mieszkających w budynkach przedmiotowej spółdzielni wynosiła 992.


Opracował: Rafał Błaszczyk
Źródła:
• Agnieszka Gryglewska (dr. hab. Wydz. Arch. PWr): „Między ‘koszarami czynszowymi’ a blokami mieszkalnymi. Architektura domów urzędniczych spółdzielni mieszkaniowych we Wrocławiu na początku XX w.” [w:] „Architectus”, nr 1(61), 2020 r., s. 81.
• Müller (Regierungs- u. Baurat, Oppeln): „Der Genossenschaftliche Wohnungsbau in Oberschlesien” [w:] „Schlesisches Heim”, Z. 10, 1928 r., s. 261.

---

(zdj.1) Ok. 2018 r. Kamienica przy ul. Drzymały 18 [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 2,52 MB

(zdj.2) Ok. 2018 r. Kamienica przy ul. Drzymały 18 [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 2 raz(y) 2,3 MB

(zdj.3) Ok. 2018 r. Kamienica przy ul. Drzymały 18 [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 2 raz(y) 2,26 MB