Forum Historii Nysy Strona Główna Forum Historii Nysy
Serwis społecznościowy poświęcony historii miasta Nysa

FAQFAQ  SzukajSzukaj  UżytkownicyUżytkownicy  GrupyGrupy  StatystykiStatystyki
RejestracjaRejestracja  ZalogujZaloguj

Poprzedni temat «» Następny temat
Zarys historii nowego cmentarza garnizonowego
Autor Wiadomość
ralf 
Administrator


Dołączył: 07 Lis 2017
Posty: 2828
Skąd: Kraków
Wysłany: 2017-11-09, 10:15   Zarys historii nowego cmentarza garnizonowego

"Utworzenie w 1835 roku cmentarza związane było zrozwojem zmilitaryzowanego miasta w obrębie potężnej twierdzy i funkcjonowaniem garnizonu[6]. Przyczyniło się to do napływu urzędników administracji wojskowej, oficerów i żołnierzy, a także jeńców wojennych. Przez kolejne lata na cmentarzu chowani byli zarówno wojskowi i członkowie ich rodzin, a także urzędnicy i policjanci, a w latach wojen – jeńcy wojenni. Traktowany był jak cmentarz komunalny, stąd pochówki różnych wyznań: katolików, protestantów, prawosławnych i Żydów oraz osób różnych narodowości. Na uwagę zasługuje fakt, że na jednym cmentarzu z jednakowym szacunkiem, obok wysokich rangą urzędników i oficerów pruskich, a później niemieckich, chowani byli także zmarli jeńcy wojenni wojsk przeciwnych. Cmentarz po 1945 roku nie był użytkowany, a w 1955 roku został zamknięty[7]. Na cmentarzu garnizonowym zostało pochowanych wielu członków pruskich, śląskich, czy wielkopolskich rodów szlacheckich. Byli to oficerowie armii oraz ich rodziny, oddelegowani do Nysy. Na wysoką rangę miasta – twierdzy wskazuje ilość pochowanych wysokich stopniem oficerów wtym generałów. Według udokumentowanych danych na cmentarzu garnizonowym zostało pochowanych 6 generałów. Na pozostałych cmentarzach spoczywa jeszcze 2 innych generałów[8]. Jak można przypuszczać nie jest to pełna lista pochowanych w Nysie generałów.
Generałowie pochowani na cmentarzu garnizonowym:

• generallieutenant Urlich von Barner (1786-1846)
• generallieutenant Fredinand Freiherr von Bock-Hermsdorf (1819-1898)
• generalmajor Ewald Christian von Buffe (1776-1852)
• generallieutenant Heinrich von Loschin (1764-1839) uczestnik wojen napoleońskich, w polskim herbarzu von Loschin występuje jako szlachta kaszubska
• generallieutenant Carl Heinrich, Freiherr von Rheinbaben (1781-1843)
• generallieutenant Karl von Treskow (1829-1889) ród pochodzący z Wielkopolski[9].

Cmentarz garnizonowy rozplanowany został początkowo na płaskiej polanie równolegle do ulicy w kształcie regularnego czworoboku podzielonego na kwatery przecięte alejami z centralną aleją na osi północ – południe. Późniejsza, zapewne jeniecka część zachodnia, wznosi się dwoma tarasami ku górze granicząc z fortyfikacjami. Obecnie jej fragment południowo – zachodni jest nieczytelny z powodu pozostałości prac ziemnych z 1945 roku. Najstarsze nagrobki pochodzą z I poł. XIX wieku[11]. W wyniku wojny prusko – duńskiej z 1864 roku w Nysie znaleźli się duńscy jeńcy wojenni, stąd ich pochówki wczęści północno – zachodniej[12]. W czasie wojny prusko – francuskiej znalazło się w Nysie ok. 13 tys. jeńców francuskich, z których część zmarła głównie w wyniku chorób. Niektórzy jeńcy zostali pochowani na cmentarzu garnizonowym[13]. Centralnym punktem cmentarza jest ufundowany w 1909 roku przez władze miejskie i stowarzyszenie kombatanckie pomnik w kształcie obelisku, upamiętniający pochowanych tu pięćdziesięciu jeden pruskich i jedenastu austro-węgierskich żołnierzy. Jest to pamiątka kampanii 1866 roku, kiedy to w okolicach Hradec Kralowe starły się armie pruska i austro-węgierska. Obecnie pomnik jest zdewastowany i uszkodzony, jednak granit, z jakiego został wykonany jest na tyle odporny, że uszkodzenia są powierzchowne, co w przyszłości może pozwolić na jego uratowanie. Na podstawie archiwalnej fotografii wiadomo, że w 1875 roku został pochowany na tym cmentarzu mieszkający od 1853 roku w Nysie poeta i oficer Herman Kunibert Neumann (1808-1875)[15]. Był on autorem m.in. napisanego w 1846 roku obecnie zapomnianego eposu pt. Kościuszko będącego hołdem poety dla polskiego bohatera w 100 rocznicę jego urodzin[16]. Niestety jak dotąd nie udało się zlokalizować nagrobka tego poety. W północno-wschodnim narożniku znajduje się dobrze utrzymany, odnowiony w 1996 roku[17] pomnik poświęcony żołnierzom niemieckim z I wojny światowej. Jest to ociosany od frontu granitowy blok z wyrytym krzyżem żelaznym i datą 1914-1918 oraz inskrypcją "Unsern Helden". Na szczególną uwagę zasługuje pomnik w formie krzyża z obecnie utrąconą górną partią, wykonany z bloków piaskowca osadzonych na betonowym cokole. Ufundowany przypuszczalnie ok. 1920 roku i upamiętniający ofiary I wojny światowej z inskrypcją cyrylicą:

СОOРУЖЕНЬ СРЕДСТВАМИ ВОЕННОПЛѣННЫХЬ ЛАГЕРЯ НЕИССЕ

Tekst jednoznacznie wskazuje, że pomnik został wystawiony ze środków byłych rosyjskich jeńców wojennych (głównie oficerów) obozu jenieckiego w Nysie[18]. Szczególnymi walorami artystycznymi zwraca uwagę stela piaskowcowa w stylu hellenistycznym przedstawiająca tragicznie zmarłych narzeczonych. Jest to fragment nagrobka poświęconego lejtnantowi Johannes’owi Wenzlik (1896-1919) i jego narzeczonej Edith Rosler (1900 -1919)[19]. Ciekawy i jak dotąd niezidentyfikowany jest pochodzący przypuszczalnie z lat 20 XX wieku grobowiec z figurą Chrystusa. Niestety jest on regularnie profanowany i dewastowany, a przez rozbitą płytę grobowca do środka wrzucane są śmieci. Teren tego cmentarza jest ogólnie zaniedbany. Na całym obszarze porozrzucane są liczne nagrobki i epitafia w formie stel, tablic lub krzyży. Zachowało się kilka XIX-wiecznych nagrobków w formie „wolutowych poduch”. Wiele nagrobków zapadło się, inne zostały porozbijane i zdekompletowane. Jednak niektóre są wciąż możliwe do zidentyfikowania i odnowienia. Obecnie wczęści wschodniej cmentarza sporadycznie jest wykaszana trawa i zbierane śmieci, natomiast część zachodnia, przypuszczalnie jeniecka, jest gęsto porośnięta drzewami i krzewami przez co słabo dostępna. Przy utrzymaniu tego cmentarza zapomina się również o obowiązkach wynikających z ustawy o grobach i cmentarzach wojennych[20]".


Przypisy:
[6] H. Dittrich, Grabdenkmaler adeliger Personen auf Neisser Friedhofen,[w:] Jahresberichte die Neisser Kunst und Altentumsverein nr 19, R 1915 s. 26.
[7] Uchwała prezydium MRN w Nysie nr. 46/200/55 zdnia 21 X 1955.
[8] H. Dittrich, Grabdenkmaler adeliger Personen… s.26-37.
[9] Jego przodek: Joachim Christian von Trescow (1698-1762 zm. w Nysie), pruski generalleutnand. Brał udział w drugiej wojnie śląskiej, został odznaczony orderem Pour le Merite. W 1747 był komendantem twierdzy Nysa. Brał udział w wojnie siedmioletniej (1756-1763). W 1758 był obrońcą twierdzy Nysa. Żona J.C.v. Trescow – Zofia Katarzyna zd. von Falkenberg (1716-1761 zm. w Nysie) była damą dworu Cesarzowej Katarzyny II. [za:] Dittrich, Wapien In und Bauwerken In Neisse und Uugegend [w:] Jahresberichte… nr.17, R 1913 s.33-34
[11] Archiwum WUOZ w Opolu, wkarcie cmentarza podaje się mylnie, że najstarszy wzmiankowany nagrobek pochodzi z 1866 roku.
[12] Prawdopodobnie szczątki jeńców Duńskich zostały ekshumowane.
[13] A. Klose, Festung Neisse…, s.314 - 315. Podaje liczbę 271 francuskich jeńców pochowanych na „starym cmentarzu garnizonowym” i 714 zmarłych oficerów i żołnierzy pochowanych na nowym „cmentarzu francuskim”. Ponadto wymienia cztery pomniki z cmentarza garnizonowego: dwa wspomniane już w tekście z 1866 i 1914/18 oraz dwa obecnie nie istniejące: żołnierzy pruskich zwojny 1870/71 i 271 żołnierzy francuskich.
[15] Inskrypcja na nagrobku brzmiała: Hermann Kunibert Neumann, geb. 12. 11. 1808, gest, 8. 11. 1875. Dem deutschen Dichter, dem trefflichen Menschen, weihen dies Denkmal seine Verehrer und Freudne. [Niemieckiemu poecie, wspaniałemu człowiekowi, poświęcają ten pomnik jego wielbiciele i przyjaciele.] tłumaczenie S. Miechkota.
[16] G. Kosellek, Reformen, Revolutionen und Reisen, Deutsche Polenliteratur, Wiesbaden 2000. s.385-407
[17] G. Kosmala, Konflikt o pomniki zołnierzy niemieckich poległych podczas I i II wojny światowej rozgrywający się w woj. Opolskim w latach 1992-2004, Wrocław 2007. s. 46.
[18] Inskrypcja została odczytana w2006 r. dzięki pomocy prof. Jurija Bobrowa z Petersburga, który również zgodził się z przypuszczeniem, że pomnik wystawili pozostali w Nysie Rosjanie, którzy po zakończeniu wojny nie powrócili do Rosji z powodu rewolucji.
[19] Według relacji Waltera Gatzka z Essen: Samobójstwo narzeczonych pamiętam bardzo dobrze. On, cierpiał z powodu ciężkiego obrażenia, jakiego doznał w czasie I wojny światowej. Odniósł bardzo ciężkie obrażenie głowy. Jako osłonę rany zastosowano srebrną płytkę, przez którą cierpiał młody podporucznik na straszne bóle głowy, jak i zaniki pamięci. Stało się to przyczyną samobójstwa obojga narzeczonych. [w:] Jugenderinnerungen an Neisse - ein Spaziergang in die Vergangenheit .„Neisser Heimatblatt” Nr 203, s. 23.
[20] Dz.U. z 1933 r. Nr 39, poz. 311, z 1959 r. Nr 11, poz.62, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2002 r. Nr 113, poz. 984, z 2005 r. Nr 169, poz. 1420, Nr 175, poz. 1462, z 2006 r. Nr 144, poz.1041.


Źródło: Edward Hałajko - "Nyskie cmentarze historyczne" w: "Historia lokalna na przykładzie ziemi nyskiej", Nysa, 2014, str. 134. Link do części 2/2: http://powiat.nysa.pl/fil...a/czesc%202.pdf
 
     
maciek

Dołączył: 19 Lis 2017
Posty: 55
Skąd: Nysa
Wysłany: 2017-11-19, 00:35   

Dodam od siebie, że na cmentarzu pochowanych jest także prawie 400 żołnierzy niemieckich z okresu II Wojny Światowej. Do dzisiaj zachowały się jedynie dwa nagrobki wykonane z piaskowca.
_________________

Nysa 1945 i na Facebooku
 
     
ralf 
Administrator


Dołączył: 07 Lis 2017
Posty: 2828
Skąd: Kraków
Wysłany: 2018-01-05, 22:30   

Zamieszczam fotografię, która została zrobiona w 1943 roku w górnej części cmentarza garnizonowego przy ul. Krasickiego. Widać na nim wartę honorową w Dniu Pamięci Bohaterów (Heldengedenktag), który obchodzono w marcu. Wygląda, że zdjęcie przedstawia kwaterę żołnierzy niemieckich, o których wspomniał wyżej Maciek, poległych w okresie II w.ś.

Fotografia pochodzi z aktualnej oferty aukcyjnej pod linkiem: https://www.ebay.de/itm/E...sQAAOSw8AhaTN49

1943 rok.jpg
Plik ściągnięto 65 raz(y) 172,24 KB

_________________
Zapraszam do: Muzeum w Nysie // Neisser Kultur- und Heimatbund e.V.
 
     
ralf 
Administrator


Dołączył: 07 Lis 2017
Posty: 2828
Skąd: Kraków
Wysłany: 2018-02-21, 13:01   

Na dawnym cmentarzu przy ul. Krasickiego, w okolicy stojącego tam do dziś pomnika wystawionego ze środków byłych rosyjskich jeńców wojennych obozu jenieckiego w Nysie i upamiętniającego ofiary I wojny światowej, został odnaleziony fragment dużej kamiennej płyty z częściowo zachowaną inskrypcją cyrylicą. Grubość płyty wynosi ok. 12 cm, a wysokość znajdujących się na niej liter (małych) to ok. 4,5 cm. Wiadomym jest, że pomnik został kiedyś uszkodzony - zwalono szczytową część krzyża. Jego fragmenty do dziś leżą przy pomniku. Możliwe, że podobny los spotkał znajdującą się na jego przodzie płytę z inskrypcją i że to właśnie jej fragment aktualnie odnaleziono.

Fragment płyty na cmentarzu przy ul. Krasickiego. Zdjęcie zrobiono w dniu 19 lutego 2018 roku [fot. ralf].jpg
Plik ściągnięto 48 raz(y) 3,22 MB

_________________
Zapraszam do: Muzeum w Nysie // Neisser Kultur- und Heimatbund e.V.
 
     
ralf 
Administrator


Dołączył: 07 Lis 2017
Posty: 2828
Skąd: Kraków
Wysłany: 2024-02-25, 23:24   

Udało się odnaleźć kolejny fragment tablicy inskrypcyjnej, o której mowa w poprzednim poście. Wysokość małych liter - 4,5 cm a wysokość dużej („P”) - 5,5 cm.

(zdj.1) Dzień 25.II.2024. Fragment tablicy inskrypcyjnej z pomnika na cmentarzu garnizonowym przy ul. Krasickiego [fot. ralf].jpg
Plik ściągnięto 1 raz(y) 3,83 MB

(zdj.2) Dzień 25.II.2024. Fragment tablicy inskrypcyjnej z pomnika na cmentarzu garnizonowym przy ul. Krasickiego [fot. ralf].jpg
Plik ściągnięto 2 raz(y) 2,87 MB

(zdj.3) Dzień 25.II.2024. Fragment tablicy inskrypcyjnej z pomnika na cmentarzu garnizonowym przy ul. Krasickiego [fot. ralf].jpg
Plik ściągnięto 1 raz(y) 2,64 MB

_________________
Zapraszam do: Muzeum w Nysie // Neisser Kultur- und Heimatbund e.V.
 
     
Wyświetl posty z ostatnich:   
Odpowiedz do tematu
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Nie możesz załączać plików na tym forum
Możesz ściągać załączniki na tym forum
Dodaj temat do Ulubionych
Wersja do druku

Skocz do:  

phpBB by przemo  
Strona wygenerowana w 0,413 sekundy. Zapytań do SQL: 11