Forum Historii Nysy

[ralf]

We wrześniu 2021 roku w Stanach Zjednoczonych ukazała się na rynku wydawniczym książka pt. „Heimat” (tłum. „Ojczyzna”), której autorem jest Paul Marzell. Na awersie okładki znajduje się stara grafika przedstawiająca Dom Wagi w Nysie oraz wieżę ratuszową, a na rewersie ukazano starą fotografię z rzędem paru kamienic. Zaintrygowała mnie ta publikacja i ponieważ nie miałem dostępu do jej treści, postanowiłem skontaktować się z autorem, aby zapytać, czy książka jest literaturą faktu, czy jedynie fikcją. Wkrótce Paul odpisał, udzielając mi obszernej odpowiedzi.

Otóż dziadek Paula nazywał się Augustin Marzell (1873-1945?) i prowadził przed wojną w Nysie piekarnię przy ul. Wrocławskiej (Breslauerstrasse 13). Z kolei syn Augusta, czyli ojciec Paula, w roku 1929 roku wyjechał z Nysy do Stanów Zjednoczonych. Miał zamiar kiedyś wrócić, ale wydarzenia takie jak Wielki Kryzys, założenie firmy, małżeństwo i dzieci, druga wojna światowa i podział Europy Wschodniej oraz Zachodniej, uniemożliwiły mu to. Ojciec Paula nazywał się Paul Franz Marzell (1906-1997). Autor przedmiotowej książki - Paul Francis Marzell, przyszedł na świat w 1942 roku. W e-mailu do mnie napisał, że:

„Książka pt. „Heimat” jest fikcją literacką, opartą na wydarzeniach światowych, które rozgrywały się w latach 1929-1993. Niektóre postacie są oparte na rzeczywistych osobach, podczas gdy wiele innych postaci jest wyłącznie wytworem mojej wyobraźni. Inspiracja do napisania tej książki pojawiła się dziesięć lat temu, kiedy badałem rodowód mojej rodziny, aby przygotować książkę dla mojego pierwszego wnuka. Poza zwykłymi źródłami do badania rodowodu, czyli spisami ludności i aktami chrztu, miałem też mnóstwo cennych dokumentów od mojego ojca, który urodził się i wychował w Nysie. Były to m.in. jego akt urodzenia, dokumenty imigracyjne, paszport, materiały związane z dziewiczym rejsem statkiem pasażerskim „SS Bremen” przez Atlantyk w 1929 roku, a także różne niemieckie i amerykańskie formularze rządowe. Ale co najważniejsze, mój ojciec zachował listy od swojej matki, sióstr i innych krewnych, które były wysyłane do niego w latach przed i po II wojnie światowej. Listy te nie tylko ułatwiły ustalenie osi czasu dla tej historii, ale także zapewniły jej narrację. Wiele z tych listów zostało napisanych pismem staroniemieckim. Przepisałem je na współczesny, czytelny język niemiecki, a następnie przetłumaczyłem na j. angielski. Czytając te listy można dostrzec konflikt między wiernością imigranta wobec kraju pochodzenia, jego przywiązaniem do kraju przybranego i nadzieją matki na ponowne zobaczenie syna.”

Książkę można kupić m.in. w serwisie Amazon lub Ebay. Poniżej zdjęcie jej okładki.

---

Okładka książki Paula Marzella pt. 'Heimat'.jpg

Plik ściągnięto 7 raz(y) 874,98 KB

[ralf]

Paul Marzell przesłał mi szczegółowe informacje dotyczące historii swojej najbliższej rodziny oraz jej zdjęcia, a także wyraził zgodę na opublikowanie tych materiałów na niniejszym Forum, co czynię poniżej. Ze względu na tematykę strony, informacje te zawęziłem jedynie do zstępnych Paula po stronie jego ojca, ponieważ tylko ta linia krewnych pochodziła z Nysy lub jej okolic.
Dziękuję w tym miejscu Paulowi za podzielenie się z nami historią jego przodków.


FRANZ CHRISTIAN MARZELL + THERESIA JOSEPHA ELSNER
[prapradziadkowie autora książki]

Franz Christian Marzell urodził się w dniu 26 maja 1802 r. w Starym Grodkowie (Alt Grottkau) i tam został ochrzczony dnia 27 maja 1802 r. Jego rodzicami byli Joseph Marzell i Theresina Grohser. Nie są znane żadne dodatkowe szczegóły biograficzne, ani rodzeństwo Franza.

Theresia Josepha Elsner urodziła się w dniu 20 grudnia 1807 r. w Konradowie (Dürr-Kunzendorf) pod Głuchołazami (Ziegenhals) i tam została ochrzczona dnia 20 grudnia 1807 r. Jej rodzicami byli Franciscus Jacobus Elsner i Maria Theresia Willmann. Nie są znane żadne dodatkowe szczegóły biograficzne, ani rodzeństwo Teresy.

Franz i Theresia pobrali się dnia 1 lutego 1829 roku w Głuchołazach (Ziegenhals). Ich dzieckiem był Joseph Franz Karl Marzell (ur. 1832 w Głuchołazach). Joseph poślubił Annę Brücke w dniu 13 czerwca 1865 roku w Kopernikach (Köppernig).

Theresia zmarła 23 kwietnia 1883 r. w Głuchołazach, a Franz zmarł 2 listopada 1890 r., również w Głuchołazach.


JOSEPH FRANZ KARL MARZELL + ANNA BRÜCKE
[pradziadkowie autora książki]

Joseph Franz Karl Marzell urodził się 15 listopada 1832 roku w Głuchołazach (Ziegenhals) i tam został ochrzczony dnia 16 listopada 1832 r. Jego rodzicami byli Franz Christian Marzell i Theresia Josepha Elsner. Brak jest informacji o rodzeństwie Josepha. Joseph był zatrudniony jako ogrodnik.

Anna Brücke urodziła się 18 sierpnia 1842 roku w Kopernikach (Köppernig) i tam została ochrzczona dnia 21 sierpnia 1842 r. Jej rodzicami byli Franz Anton Brücke i Anna Maria Wottka. Brak jest informacji o rodzeństwie Anny.

Joseph i Anna pobrali się w Kopernikach i doczekali się siedmioro dzieci. Wszystkie z nich urodziły się w Kopernikach:

Joseph Marzell ur. w 1866 r. Zmarł 25 listopada 1945 r. w Kopernikach.
Heinrich Marzell ur. 1867 r.
Franz August Marzell ur. 1869 r.
Anna Marzell ur. 1871 r.
Augustin Marzell ur. 1873 r.
N. Marzell ur./zm. 1875 r. (poronienie)
Maria Marzell ur. 1876 r. Wyszła za mąż za Josepha Seichtera w 1899 r. w Kopernikach. Zmarła w 1960 r. w Niemczech.

Nie znane są daty śmierci Josepha i Anny.


AUGUSTIN MARZELL + ELIZABETH MARIA ANNA DRABANT
[dziadkowie autora książki]

Augustin Marzell urodził się 28 lutego 1873 roku w Kopernikach (Köppernig) koło Nysy. Jego rodzicami byli: Joseph Franz Kurt Marzell i Anne Brücke. Augustin urodził się jako piąty z sześciorga rodzeństwa: Joseph, Heinrich, Franz August, Anna, N. (martwa dziewczynka) i Maria. Został ochrzczony 1 marca 1873 r. w Kopernikach. Możliwe, że podczas I wojny światowej, w latach 1914-1917 służył w armii niemieckiej jako instruktor karabinu maszynowego. Augustin prowadził w Nysie własną działalność gospodarczą jako piekarz (mistrz piekarski). Jego piekarnia znajdowała się w kamienicy przy ul. Wrocławskiej, obok skrzyżowania z ul. Kowalską. Idąc z Rynku w kierunku wieży Wrocławskiej, była to przedostatnia kamienica po lewej stronie, przed wylotem ul. Kowalskiej. Dziś w miejscu tej kamienicy stoi blok mieszkalny o numerze Wrocławska 7, naprzeciwko Pięknej Studni.

Żoną Augustina została Elizabeth Maria Anna Drabant, która urodziła się 13 czerwca 1878 roku w Nysie. Jej rodzicami byli: Paul Kurt L. Drabant i Anna Bernard, którą zwano również „Schnackerlie”.

Augustin i Elizabeth pobrali się w dniu 19 listopada 1900 roku w Nysie. Para doczekała się następujących dzieci:

Rudolf Paul Marzell urodził się 20 czerwca 1902 roku w Nysie. Ożenił się po II wojnie światowej z Else Haschke w Niemczech. Zmarł 11 września 1989 roku w Filadelfii w Pensylwanii (USA).

Luci Marzell urodziła się w 1903 roku w Nysie. Poślubiła przed II wojną światową Fritza Richtera. Zmarła w Langenzenn w Niemczech.

Else Marzell urodziła się w 1905 roku w Nysie. Zmarła w Altenseelbach w Niemczech Zachodnich. Nigdy nie wyszła za mąż.

Paul Franz Marzell urodził się 6 kwietnia 1906 roku w Nysie.

Okoliczności śmierci Augustina nie są jasne. Jego syn, Paul Franz Marzell, powiedział swojemu synowi Paulowi Francisowi Marzellowi, że Augustin zmarł po tym, jak Rosjanie przesunęli granicę między zachodnią Polską, a wschodnimi Niemcami po II wojnie światowej i wymusili masową migrację wszystkich obywateli niemieckich z Górnego Śląska na obszar administrowany na zachodzie Niemiec przez aliantów. Podobno Augustin odmówił wyjazdu z Nysy i w następstwie tego zmarł z głodu. W tej opowieści pojawia się również jego córka, Else, zmuszona do wykopania mu grobu i pochowania go. Prawdopodobnie miejsce jego pochówku nie jest znane. Przypuszcza się, że zmarł w Nysie jeszcze w 1945 roku. Jego żona, córki, syn, zięć i wnuki zostali wypędzeni do Niemiec Zachodnich. Fakty dotyczące śmierci Agustina mogą się znajdować w listach pisanych do Paula Franza przez jego matkę po wojnie, po tym jak kontakt między nimi został ponownie nawiązany. Listy te czekają na przetłumaczenie z języka niemieckiego na angielski. Elizabeth zmarła 7 grudnia 1956 roku w Altenseelbach w Niemczech i tam została pochowana trzy dni później.


PAUL FRANZ MARZELL + MARGARET VERONICA KLASZKY
[rodzice autora książki]

Paul Franz Marzell urodził się 6 kwietnia 1906 roku w Nysie, jako czwarte dziecko Augustina Marzella i Elizabeth Marii Anne Drabant. Miał troje rodzeństwa: Else, Rudolfa i Luci.

Margaret Veronica Klaszky urodziła się 9 marca 1917 roku w Filadelfii w Pensylwanii (USA), jako dziesiąte dziecko Ferenca Klaszky i Barbary Leban. Miała trzynaścioro rodzeństwa.

Paul wyemigrował z Niemiec 16 lipca 1929 r., wypływając statkiem SS Bremen (dziewiczy rejs tej jednostki) i przybył do Nowego Jorku w dniu 22 lipca 1929 roku. Przepłynięcie przez Atlantyk, po opuszczeniu Liverpoolu w Anglii, miało rekordowy czas 4 dni, 17 godzin i 42 minut.

W spisie ludności z 1930 roku Paul jest wymieniony jako jeden z 35 mieszkańców pensjonatu w Queens w Nowym Jorku, a jego zawód to piekarz. Prawie wszyscy inni mieszkańcy pensjonatu pochodzili z Niemiec. Około 1933 roku Paul przeniósł się do Filadelfii w Pensylwanii, gdzie pracował w piekarni, wchodzącej w skład sieci kawiarni automatycznych „Horn and Hardart”. W czasie II wojny światowej był blacharzem w stoczni Cramps w Filadelfii, pracował na krążownikach i łodziach podwodnych.

Margaret w 1931 roku ukończyła Welsh Junior High School w Filadelfii.

Gdy Paul miał 30 lat, poślubił 19-letnią Margaret w Filadelfii w dniu 25 kwietnia 1936 roku. Został obywatelem Stanów Zjednoczonych dnia 22 września 1939 roku. Po wojnie Paul i Margaret otworzyli piekarnię o nazwie „Marzell Bakery” w Filadelfii przy 1300 East Columbia Avenue i prowadzili ją przez ponad 30 lat. Mieli troje dzieci, które urodziły się w Filadelfii:

Elizabeth ur. w 1938 r. Zwykle mówiono o niej “Betty”.
Margaret Anne ur. w 1940 roku.
Paul Francis ur. w 1942 roku.

Margaret zmarła 31 grudnia 1991 roku w Filadelfii, a Paul zmarł 12 października 1997 roku, również w Filadelfii.

---

(zdj.1) Dawna kamienica przy ul. Wrocławskiej, w której mieściła się piekarnia Augusta Marzella.jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 1,78 MB

(zdj.2) Dziadkowie autora książki - Augustin Marzell oraz Elizabeth Drabant.JPG

Plik ściągnięto 1 raz(y) 557,66 KB

(zdj.3) Lata 20. XX w. Rodzina Marzell. Od lewej - Paul, Rudolph, Elizabeth, Augustin, Luci, Else.jpg

Plik ściągnięto 2 raz(y) 1,63 MB

(zdj.4) Paul Franz Marzell (ojciec autora książki). Około 1913 r., w pierwszym dniu szkoły.jpg

Plik ściągnięto 1 raz(y) 266,63 KB

(zdj.5) Paul Franz Marzell. Lipiec 1929 r. Na pokładzie statku SS Bremen.jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 214,19 KB

(zdj.6) Paul Franz Marzell (ojciec autora książki). Lata 80. XX w.jpg

Plik ściągnięto 4 raz(y) 495,95 KB