Forum Historii Nysy

Cytat:

"Nysa. Wjazd do tej miejscowości ma w sobie coś ponurego, co powodują liczne zakręty pośród niekończących się fortyfikacji, mosty zwodzone, straże, głębokie fosy. Nie miałem też okazji wjazdem tym się cieszyć. Przed ostatnim mostem zapytano mnie nieuprzejmie o bagaże, a pisarz bramny długo kazał na siebie czekać, nim mnie sprawdził, mimo że zapadała już noc. Żaden argument, żaden dokument świadczący o tym, że jestem królewskim urzędnikiem i przyjechałem po prostu z jednego pruskiego miasta do innego, nie mógł mnie uratować przed tym celnym trybunałem; że jednak nie mogłem na tak długo zatrzymać się przy bramie, to przydano mi żołnierza-strażnika do gospody, który nie odstępował mnie na krok, jakbym był jego aresztantem, i nie wolno mi było wziąć najmniejszej rzeczy z wozu, nim jej nie zobaczy celnik. To trwało dość długo. Oberżysta pocieszył mnie, że wszyscy podróżni przez to przechodzą.
Gdy wreszcie drobiazgowa inspekcja dobiegła końca i nie można było mi nic zarzucić, żołnierz przyszedł do mego pokoju i zażądał napiwku za swą eskortę; dałem mu dość, okazał jednak niezadowolenie, tak że musiałem dać podwójnie. Memu służącemu bez mej wiedzy już raz kazał sobie dać, od karczmarza zażądał za swój trud butelki piwa, a z mego zapasu – pół butelki wina.
Wiem, że żaden wyższy urzędnik celny nie chce takiego nękania; ma ono jednak miejsce i podróżni na tym cierpią. Gdy się później w Austrii poskarżyłem na rewidowanie, odpowiedziano mi, że w Prusach jest jeszcze gorzej: tam przeszukują człowieka w każdym mieście, tu tylko raz i otrzymuje zaświadczenie, z którym może swobodnie podróżować przez inne miasta.
To spostrzeżenie okazało się trafne. Czy podobne zmniejszenie uciążliwych i czasochłonnych kontroli nie mogłoby mieć miejsca również w Prusach, gdzie istnieje wiele innych wybornych rozwiązań?
Nysa to piękne miasto, ale piękne miasto z czasów rycerskich. Tak musiały wyglądać miasta w czasach prawa pięści. Niełatwo znajdzie się miejscowość, gdzie domy są tak barwne, tak obładowane gotyckimi ozdobami, mają tak strome dachy. Całość przeto nie robi wcale złego wrażenia i z przyjemnością patrzy się na ładne szerokie ulice i rozległy rynek pełen gotyckiej architektury. Nigdzie też człowiek nie dowie się lepiej, skąd wiatr wieje, niż w Nysie, bo niejeden dom ma wiele szczytów, a na każdym szczycie tkwi kurek pogodowy. Szkoda, że nie jest to miasto portowe.
Miasta zdają się mieć własną modę, jak ludzie. Rzadko zdoła ktoś wybić się ponad to, co zna od młodości: wnuk buduje tak, jak budował jego dziadek, i w Nysie to wcale nieźle – wygląda dużo lepiej niż miasto domów-koszarów, które tworzą tylko wieczną samotność.
Coś innego jest tymczasem w Nysie bardzo złe: ma ponoć nadzwyczaj niezdrowe powietrze. Temu jednak nie są winne gotyckie budowle, lecz wiele stojącej wody i bagna w fosach twierdzowych.
Osobliwe zjawisko zauważyłem tu u włościanek. Noszą na głowie coś, czego łatwo nie da się zidentyfikować. Nie był to koszyk, wiadro na mleko też nie, również żadne inne brzmię; nie – czepiec. Kto by coś takiego podejrzewał? Czepiec ten posiada dwa skrzydła po bokach, jak czapka merkuriuszowa, ale wychodząc, zawiązują na nim jeszcze białą chustkę, tak że widać tylko wycinek twarzy. Chodzą przy tym boso, tak że to, czego głowa ma zbyt wiele, stopom – całkiem wbrew regułom zdrowia – zostaje zabrane. To więcej niż gotyckie.
Później widziałem w Opawie chłopki w białych szalach z frędzlami. Używają ich oczywiście do noszenia dzieci, ale zarzucają je też na ramiona, gdy w niedzielę wystrojone idą do miasta bez dzieci, i zawsze są to szale. Kto wie, czy bliżej Wiednia nie znajdę wieśniaczek z wachlarzami i lornetkami.

Zwodniczy drogowskaz w Nysie:
Jadąc z Nysy do Prudnika, dociera się kawałek za miastem do rozstajów z drogowskazem, na którego jednym ramieniu widnieje napis: „Mały gościniec do Prudnika, 3 mile”. Kto by nim nie pojechał, zwłaszcza że małe drogi są często najkrótsze. Biada jednak temu, kto tu tak uczyni! Nie tylko nadłoży pół mili, ale też trafi na tak zwany gościniec północny, z którego nie ma ratunku, trafi do okropnej, długiej na trzy czwarte mili wsi Rudziczka, pełnej dziur, kamieni i błota, gdzie co dziesięć kroków człowiek obawia się wywrotki, gdzie ludzie, konie i wozy bardziej cierpią niż gdzie indziej na dystansie dziesięciu mil. Co powiedzieć na taki drogowskaz? Myślicie, że wszyscy podróżni wiedzą, z czym wiąże się jazda „małym gościńcem”?
W starożytnym Egipcie za wskazanie podróżnemu fałszywej drogi groziła kara śmierci; temu drogowskazowi powinno się przynajmniej odciąć jego jedno ramię..."

Karl Friedrich Benkowitz (1764 Uelzen – 1807 Głogów), „Podróż z Głogowa do Sorrento. Przez Wrocław, Wiedeń, Triest, Wenecję, Bolonię, Florencję, Rzym i Neapol”, Berlin, u Friedricha Maurera, 1803

Źródło: Facebook, Wydawnictwo Wielka Izera

Pinakiel, o którym wspomina Ralf, jest wyeksponowany na placu. Tylko przeciętny przechodzień nawet nie zwraca na ten obiekt uwagi. Ja wystawiłbym tam wzdłuż alei wszystkie kamienne elementy dawnego kościoła z odpowiednim opisem i zdjęciami. Takie coś widziałem w Dalmacji, elementy rzymskich budowli ładnie wyeksponowane wzdłuż alei z opisem.

Na bocznych drzwiach kościoła (tych od strony cmentarza, wychodzących w stronę twierdzy) są wyryte napisy. Jest tam między innymi TW GFT 1743. Może na drzwiach podpisał się żołnierz pruski lub budowniczy Fortu Prusy?

GFT i 1743 wyszły najpewniej spod jednej ręki. GFT to może gebauen festung?

Drzwi główne i boczne wyglądają jakby były oryginalne z kościoła z XIV wieku. Ciekawe jakie jest ich datowanie?

Wygląda na to Ralf, że mijaliśmy się w marcu w północnych rejonach Nysy ;) Byłem tydzień przed Tobą przy tych garażach.

Tutaj wrzucam filmik, od ok. 17 minuty chodzę po tym nasypie, który wrzuciłeś na zdjęciu. Jest tam pełno cegieł, kamieni, resztki betonu.

https://youtu.be/KOaPyI0W0vo?si=H7CiRRdSlt0xcC0t&t=1010

Kolejny etap prac (chociaż dla mnie rozjeżdżanie lasu przy wysokich obwałowaniach to już dewastacja). Zdjęcia wykonałem 12.02.2023. Niestety robotnicy weszli bardzo głęboko ciężkim sprzętem w las łamiąc tym samym granicę twierdzy. Słupek graniczny, którego zdjęcie wykonałem w listopadzie już nie istnieje. Może został zachowany, ale bardziej prawdopodobne jest to, że został zakopany razem z kanalizacją. btw. nie rozumiem dlaczego tak to wszystko zaprojektowano... Tam było dużo miejsca, nie trzeba było niszczyć historycznej granicy twierdzy :( Droga mogła iść nieco bardziej na północ od wysokich obwałowań wówczas nic nie zostałoby zniszczone. A tak mamy niestety nieodwracalne szkody.

Gmina buduje drogę na dawnym poligonie wojskowym. Niestety dla miłośników poligonowej dziczy stopień ingerencji jest duży. Ciekawe czy muzeum w Nysie wie co tam się dzieje? Sporo wybranej ziemi, widać, że na poligonie jest sporo gliny i piachu. Wykop pod drogę ma wysokość około 1,6 m.

Poniższe zdjęcia wykonano 5 listopada 2022 r.

Kolejne kamienie, tym razem pokazały się przy drodze, którą miasto buduje na poligonie wojskowym.

Numer chyba 191 i FG lub FR.

Warto dodać, że po wojnie, w budynku przy Głuchołaskiej 12 powstało kino (wykorzystano dużą salę ze sceną). W latach 70/80 ówczesny właściciel budynku - Zakład Urządzeń Przemysłowych, przerobił salę kinową na boisko do gry w siatkówkę, utworzono trybuny, scenę również przerobiono na trybunę (co ciekawe, jeszcze w latach 90. kibice nazywali tę trybunę sceną). W sali swoje mecze grała profesjonalna drużyna siatkarska Stal Nysa, która w latach 90. zdobyła Puchar Polski i cztery medale mistrzostw Polski, a ostatni mecz na najwyższym poziomie (PLS) został tutaj rozegrany w 2005 roku. Siatkarze wyprowadzili się z tej sali gdy powstała hala przy Sudeckiej. Obiekt od 2004/2005 roku należy do PWSZu i służy studentom. Nadal rozgrywane są tutaj mecze siatkówki, ale już na akademickim poziomie.

Kamień T9 przed jedną z kaponier, w pobliżu wysokich obwałowań. Kilka metrów dalej jest kamień z T10.

Właściwie nie bardzo wiedziałem do jakiego działu wrzucić ten post. Na terenie Nysy znajduje się wiele znaków/symboli utworzonych przez dawnych mieszkańców. Są to głównie jakieś napisy na drzwiach, wyryte w cegłach czy na drzewach. Na Forcie II można znaleźć napisy wykonane ołówkiem z 1913 roku na drzwiach. Na terenie fortów są wyryte symbole/znaki na cegłach.

Tymczasem ja, szwendając się po terenie twierdzy, znalazłem starego buka z symbolem, który, wg mnie jest jednoznaczny.

Jest jakiś spec od drzew, można ustalić ile lat ma taki wydziergany w drzewie napis? Ten buk był cały w takich starych napisach, niestety daty były nie do odczytania.

Za zgodą MZK wrzucam treść historii ze strony mzk.nysa.pl:

Historia usług komunalnych w Nysie
na podstawie dokumentacji zgromadzonej w archiwum MZK w Nysie sp. z o.o.

Poniżej znajduje się oryginalny tekst kroniki napisanej przez nieznanego z imienia i nazwiska pracownika MZK. Kronika opisuje lata powojenne, okres tworzenia miejskich przedsiębiorstw i zakładów, które brały udział między innymi w oczyszczaniu miasta z gruzów, porządkowania i zapewniania usług repatriantom w latach 40. W latach 50. następuje wzrost zapotrzebowania na usługi komunalne w wyniku utworzenia w Nysie dwóch dużych zakładów przemysłowych – ZUP i Zakładu Budowy Nadwozi Samochodowych (później FSD/ZSD). W związku z niezwykle rozległym obszarem miasta jak i brakiem prywatnych środków transportu w Nysie powstaje komunikacja miejska (16 luty 1954r.). Co ciekawe – pierwsze kursy – nie były ściśle określone za pomocą rozkładu jazdy, ale kursowały doraźnie na trasie Świerczewskiego – Grodkowska, zapewniając głównie dojazd mieszkańców do pracy do FSD i ZUP.

Poniższy tekst przepisano z oryginału kroniki, która została znaleziona w archiwum MZK w czasie przeprowadzki z ul. Wolności na ul. Piłsudskiego w styczniu 1996 roku.

Kod:

K R O N I K A
------------------

Kronika ta stanowi historię przeobrażeń usług komunalnych datującą się od powrotu Ziem Zachodnich do macierzy.
Miasto Nysa wracając w obręb państwowości polskiej znalazło się w warunkach szczególnych powodowanych obszarem miasta jako zniszczone w 80% i wymarłe.
Dlatego też tym bardziej należy docenić wysiłek wielu ludzi, którzy two-
rzyli zalążek władzy ludowej i włożyli ogrom pracy w stworzenie właściwej egzystencji mieszkańców miasta.
Gruzy i zgliszcza, rowy i zapory przeciwczołgowe, liczne trupy leżące wśród gruzów - oto obraz miasta, jaki ujrzała grupa operacyjna podejmująca pionier
skie dzieło przywrócenia miastu życia.
Przekazane przez radziecką komendę wojenną władzy administracyjnej w mieś-
cie czynnikom polskim nastąpiło w dniu 9 maja 1945r. W trzy dni później
Zarząd Miejski,organ władzy ludowej rozpoczął urzędowanie. Funkcję prezyden-
ta sprawował Jan KOJ /9.05.- 6.10.1945r./ a potem Edward Stępień /6.10.45-
28.02.1950/ natomiast pierwszym starostą był Wincenty KARUGA.
Powołanie poszczegównych Wydziałów Zarządu Miejskiego nastąpiło w dniu
6 czerwca 1945r. Na ich czele stanęli m.in. dr. Stanisław Śmietana, Adam Stolarczyk, Antoni Chrostek i Henryk Nowak.
Z szeregów działań jakie zostały stworzone wyłoniła się Administracja Zakła-
dów Miejskich skupiająca podstawowe jednostki komunalne, działające na rzecz
miasta i mieszkańców.
Były to: Wodociągi, Gazownia, Zakład Oczyszczania Miasta i Warsztaty Miejskie.
Naczelnym zadaniem stojącym przed zakładami miejskimi w pierwszych dniach
powojennych było:
- uprzątnięcie trupów i padliny / cuchnącej i będącej w rozkładzie/
- uruchomienie wodociągów miejskich i elektrowni - miasto było
bowiem bez wody i światła/
- utworzenie taboru miejskiego / do wywozu gruzu/
Z wielkim trudem Wodociągi miejskie uruchomiły w czerwcu 2.000 m. głównego
przewodu wodociągowego tak że w lipcu 1945r. Już poważniejsze
instytucje jak szpital, stołówki i gmachy urzędowe.
Mimo to straty wody były duże, sięgające 40%, dlatego też na bieżąco stara-
no się dokonywać remontu sieci. W skład wodociągów wchodziło:
12 studni, stacje pomp z filtrami systemu amerykańskiego, odżelaziacze, chlorator, wieża wodna, zbiornik na wodę o pojemności 18.000 m3 i około
40 km. Przewodu wodociągowego.

- KONIEC STRONY 1 -

- 2 -

Natomiast Gazownia Miejska została poddana gruntownemu remontowi łącznie
ze zniszczoną siecią miejską, która ma skutek działań wojennych była znikoma
W ramach Zakładu Oczyszczania Miasta utworzono tabor konny, przed którym
stał ogrom zadań, ponieważ dla przypomnienia należy dodać, iż miasta było
w 80% zniszczone a główne zadanie stojące przed tymi zakładami to odgruzowy-
wanie miasta i oczyszczanie ulic.
Ponadto dla remontu sprzętu komunalnego utworzone zostały przy Gazowni
Warsztaty Mechaniczne, które zajmowały się naprawą wewnętrznej instalacji
elektrycznej i gazowej.
Kierownikiem Wydziału Zakładów Miejskich skupiających wyszczególnione powy-
żej zakłady był Ob. Jan GAŁEZIAK
Dalsze prace wykonywane na rzecz miasta na przełomie 1945/46 to remont kanalizacji, uruchomienie oczyszczalni ścieków w Konradowej oraz usuwanie gruzu z ulic miasta. W 1946r. Następuje częściowa reorganizacja w Zarządzie
Miejskim - utworzony zostaje Wydział Przedsiębiorstw i Zakładów Miejskich
któremu podlegają następujące zakłady:
- Miejskie Zakłady Wodociągowe
- Miejskie Zakłady Elektryczne - chwilowo - przekazane później dla OSSO
- Zakład Oczyszczania Miasta któremu podlegał tabor konny i Warsztaty miejski
- Gazownia Miejska
- Rzeźnia Miejska
- Targowisko
- Administracja budynków i gruntów
Siedzibą Zarządu Miejskiego był budynek położony przy ul. Curie - Skłodowskiej 2
Tak więc w październiku 1946r. W Zakładach i Przedsiębiorstwach Miejskich
pracowało 240 pracowników w tym 202 fizycznych i 38 umysłowych.
Z ważnych wydarzeń 1946r. to:
- ukonstytuowanie się Miejskiej Rady Narodowej w dniu 19 września.
Lata 1946 - 47 to dalsze ugruntowywanie się władzy ludowej na Ziemiach
Zachodnich. W tym też okresie działalność Zakładów Miejskich rozwija się zgodnie z najpilniejszymi potrzebami mieszkańców miasta.
W roku 1947 naczelnikiem Wydziału Zakładów Miejskich zostaje Jan DEREŃ,
natomiast Jan Gałęziak zostaje Kierownikiem Wodociągów Miejskich.
Z innych kierowników zakładów to:
- Koczwan Andrzej - Kierownik Zakładu Oczyszczania Miasta
- Wieczorek Stanisław - Kierownik Gazowni Miejskiej
- Zyga - Kierownik Warsztatów Miejskich
Ważnym wydarzeniem tegoż roku było 15 kwietnia rozpoczęcie produkcji gazu
przez Gazownię Miejską dla potrzeb ludności co było ukoronowaniem wysiłku
załogi gazowni po blisko dwuletnim remoncie całości urządzeń zakładu łącznie
z głównymi rurociągami dostarczającymi gaz do części mieszkań miasta.

- KONIEC STRONY 2 -
W 1948r. W ramach reorganizacji powstaje Zakład Wodociągowo - Kanalizacyjny posiadający już 40.02 km sieci wodociągowej i 85.6 km kanalizacyjnej
Roczna produkcja wody kształtuje się w granicach 829 tyś.m3 wody.
W tym samym roku powstają dalsze zakłady użyteczności publicznej poszerza-
jące usługi komunalne o:
- hotel miejski "Pod Łabędziem" ul. Krzywoustego 14
- Miejski Zakład Kąpielowy / łaźnia/ ul.Chopina
- Miejska Pralnia ul. Grodkowska 9
- Lasy komunalnego
Z dniem 1 stycznia 1949r. W ramach Zarządu Miejskiego w miejsce Wydziału Przedsiębiorstw i Zakładów Użyteczności Publicznej powstaje Dyrekcja
Zakładów Miejskich z naczelnikiem Ob. Janem Dereniem, skupiająca nastę-
pujące zakłady:
Gazownia Miejska, Zakład Wodociągowo – Kanalizacyjny, Zakład Oczyszczania Miasta, trzy Cegielnie w Konradowej, i Niwnicy, Tartak, Stolarnia
Hala targowa, Hotel, Łaźnia i Rzeźnia Miejska.
Reorganizacja ta ma na celu stworzenie przedsiębiorstwa komunalnego działa-
jącego na własnym rozrachunku gospodarczym.
W maju 1949r. Następuje zmiana na stanowisku dyrektora Zakładów Miejskich
którym zostaje Julian MORAWSKI i tak skład personelu techniczno -fachowego
przedstawia się następująco:
Kierownik Gazowni - Ob. Stanisław Wieczorek
Kierownik Zakładu Wodociągowo - Kanalizacyjnego – Ob. Jerzy Gałęziak
Kierownik Zakładu Oczyszczania Miasta - Ob. Andrzej Koczwan
Kierownik Cegielni - Ob. Jerzy Góra
Kierownik Hali Targowej - Ob. Jan Dereń
Kierownik Tartaku - Ob. Kazimierz Linard
Kierownik Stolarni - Ob. Stanisław Matuszczyk
Kierownik Rzeźni - lekarz wet. Ob. Zdzisław Szmyt.
W wyniku rocznej działalności Dyrekcji Zakładów Miejskich na nowych zasa-
dach finansowych z częściową do
płatą budżetową Miejskiej Rady Narodowej
gospodarka finansowa zakładów za rok 1949 przedstawia się następująco:
a/ Zakłady deficytowe
1. Cegielnia Miejska - niedobór 8.651.914 zł.
Niedobór ten stanowi zapas wyprodukowanych cegieł z przeznaczonych do sprzedaży a więc deficyt pozorny
2. Gazownia Miejska - niedobór 3.139.358 zł.
Deficyt powstał wskutek niskiej konsumpcji gazu bo wynoszącej 40 tys.
m3 w okresie sprawozdawczym.
3. Hotel - niedobór 14.397 zł.
Bardzo słaba frekwencja gości hotelowych. Zarząd Miejski nie mogąc zlikwidować jedynego hotelu na terenie miasta czynił starania o

- KONIEC STRONY 3 -
przejęcie hotelu przez Spółdzielnię Spożywców, jednak bezskutecznie.

4. Wodociągi i Kanalizacja - niedobór 1.408.831 zł.
Deficyt ten spowodowany jest wysokimi kosztami konserwacji i remontu
sieci wodociągowej zniszczonej działaniami wojennymi.
5. Łaźnia Miejska - niedobór 45.154 zł.
Miała frekwencja kąpiących się spowodowana szczupłością pomieszczeń -
jedyna łaźnia w mieście.
6. Rzeźnia - niedobór 875.882 zł.
7. Zakład Oczyszczania Miasta - niedobór 4.009.823 zł.
Niedobór zakładu nie jest zjawiskiem ściśle przywiązanym do miasta
bowiem wszystkie miasta w kraju są deficytowe. Miasto Nysa o obszarze
34 km2 w 85% zniszczone wskutek działań wojennych wymaga dużych wkładów
by była utrzymana należyta czystość miasta a dodajmy że do obowiązków
ZOM dochodzi wywożenie gruzu.

b/ Zakłady o nadwyżce to:
Administracja nieruchomości, Hala Targowa i Tartak i Stolarnia.

W dniu 28 grudnia 1949r. Następuje kolejna zmiana na stanowisku dyrektora
i zostaje nim inż. J. NANOWSKI.
W ramach reorganizacji Prezydium Miejskiej Rady Narodowej z dniem 1 wrze-
śnia 1950r. Zostaje podzielone na wydziały i referaty.
W wyniku tego powstał Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej któremu
administracyjnie podlega Dyrekcja Zakładów Miejskich.
W okresie tym jak i w latach poprzednich wzrastać zaczyna ranga Zakładu Oczyszczania Miasta, bez którego jak wiadomo trudno byłoby prowadzić większą
aglomerację miejską.
Tabor oparty na koniach przedstawiał się następująco:
wozy do wywozu śmieci zwykłe - 12 szt.
koni - 8 szt.
Natomiast w oparciu o powyższe wywóz nieczystości stałych kształtował sięgającw granicach 14500 m3 /R a nieczystości płynnych 350 m3 /R
Powierzchnia oczyszczanych ulic to 0.065 km2., a więc wskaźnik procentowy
w stosunku do całej powierzchni miasta bardzo niski.
Na taki stan rzeczy składało się bardzo wiele czynników między innymi
brak rąk do pracy i brak sprzętu.
Lata 1951-1952 to intensywny rozwój przemysłu jednak niemały wpływ na prawid-
łowy rozwój miasta mają istniejące zakłady komunalne, bez których egzysten-
cja ludności miasta byłaby poważnie zagrożone.
Tak więc aby sprostać tym poważnym zadaniom następuje dalsza reorganizacja
zakładów miejskich i tak zgodnie z Zarządzeniem Wewnętrznym nr.2/53 PMRN

- KONIEC STRONY 4 -

z dnia 16 grudnia 1953r. Dyrekcja Zakładów Miejskich zostaje podzielona
na dwa przedsiębiorstwa tj.:
- otworzone zostaje Przedsiębiorstwo Państwowe Wielozakładowe o nazwie:
Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej nr.1 z siedzibą przy ul.
Świerczewskiego 5 w składzie :
Wodociągi i Kanalizacja, Zakład Oczyszczania Miasta, Łaźnia, Hotel, ulice, mosty, place i wiadukty, Melioracja, Zieleń Miejska, Lasy Komunalne, Kąpielisko Miejskie.
- oraz drugie przedsiębiorstwo o nazwie Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki
Komunalnej nr.2 z siedzibą przy ul.Świerczewskiego 3 w skład którego
wchodzi Gazownia Miejska.

Z chwilą powstania Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej Nr.1
Dyrektorem zostaje Władysław Baczyński, który przyjmuje przedsiębiorstwo
protokołem zdawczo - odbiorczym z dnia 29 stycznia 1954r.

W okresie tym miasto Nysa o rozwijającym się szeroko przemyśle tj. Zakładów Urządzeń Przemysłowych i Zakładu Budowy Nadwozi Samochodowych
odczuwa brak komunikacji miejskiej. Starania o utworzenie komunikacji miejskiej
zostały uwieńczone sukcesem gdy to w dniu 10.01.1953r. Zapada Uchwała
Prezydium Rzędu nr.804/53 o uruchomieniu w Nysie autobusowej komunikacji
miejskiej.
Dalsze poczynania władz miejskich w tym kierunku to Uchwała Miejskiej Rady
Narodowej nr.6/35/54 z 16 lutego 1954r. O powołaniu w Miejskim Przedsię-
biorstwie Gospodarki Komunalnej nr 1 nowego zakładu o nazwie "Komunikacja miejska" z lokalizacją przy ul.Wolności 2.
Zakład ten powstał na bazie czterech autobusów typu "Mawag" poźniejszy
"Ikarus" produkcji węgierskiej przydzielonych z Wojewódzkiego Przedsiębior-
stwa Komunikacyjnego Katowice będącego już po przebiegu po 400 tyś.km.
Autobusy te w początkowej fazie obsługiwały jedną linię na trasie
Grodkowska – Świerczewskiego. Kursowanie autobusów w tym okresie nie było jeszcze ujęte w ramy planowych rozkładów jazdy, jednakże z uwzględnieniem
tzw. godzin szczytowych z dowozami i odwozem pracowników do pracy.
Istnienie dwóch przedsiębiorstw o jednakowej nazwie lecz o całkowicie odmiennym profilu usług nie trwało długo i już 1955r. zgodnie z Zarządzeniem PMRN z dnia 25 listopada 1955r. następuje zmiana nazw i tak:
w nazwie Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej nr 1 skreśla się nr.1 a w miejsce Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej nr.2 daje się nazwę Gazownia Miejska w Nysie.
Na przełomie 1957/58 następuje kolejna zmiana na stanowisku dyrektora
którym zostaje Ob. Marian Tworzydło a z dniem 1 grudnia 1958r. zastępcą dyrektora ds. technicznych powołany zostaje inż. Waldemar Bligur.
W tym też okresie xxxx tj. z dniem 1 stycznia 1958r. Na podstawie uchwał

- KONIEC STRONY 5 -
- 6 -

Miejskiej Rady Narodowej nr.27/90/57 wydzielony zostaje z MPGK Zakład Wodo-
ciągowo - Kanalizacyjny i Utworzono Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji którego dyrektorem zostaje Ob.Władysław Baczyński a zastępcą
Ob. Zdzisław Wajzer.
Tak więc po wielu przeobrażeniach i przemianach skład Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej z siedzibą dyrekcji przy ul.Prudnickiej 3
przedstawia się następująco:
Zakład Oczyszczania Miasta ul. Kordeckiego 8
Zakład Komunikacji Miejskiej ul.Wolności 2
Zakład Obsługi Urządzeń Komunalnych ul.Świerczewskiego 8
Kąpielisko miejskie ul.Ujejskiego
Zakład Zieleni Miejskiej z ogrodami nr.1.2 i 3 ul.Al.Wojska Polskiego
Hotel miejski – ul.Krzywoustego
W takim składzie przedsiębiorstwo w dniu 8 czerwca 1959r. Obejmuje nowy
dyrektor Ob. Józef Pyć.

Rozwój przedsiębiorstwa i jego zakres działalności w obliczu zmian struktu-
ralnych gospodarki komunalnej powoduje to iż z dniem 1.01.1961r. Następuje wydzielenie z Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej - Zieleni Miejskiej, która zostaje samodzielnym przedsiębiorstwem jako Zarząd Zieleni Miejskiej. Wydzieleniu temu podlegają: ogrody nr.1.2 i 3, kąpielisko miejskie
sklep kwiaciarsko-warzywny, zakład Obsługi Urządzeń Komunalnych.
Natomiast w przedsiębiorstwie, które przecież jest odzwierciedleniem całości
egzystencji człowieka w środowisku miejskim następuje poszerzenie działalno-
ści o Zakład Pogrzebowy mieszczący się przy ul.Kadłubka.
Ze zmian personalnych w roku 1961 to w czerwcu dyrektorem ds. technicznych
zostaje Ob. Jerzy Misiewicz. W okresie tym komunikacja miejska wskazuje na duże tempo rozwoju m.in. następuje wydzielenie i powstanie taksówek bagażowych i osobowych.
Natomiast wracając do działalności ogólnej przedsiębiorstwa to z dniem
1.01.1962r. Powstanie Zakładu xakarskiego z siedzibą przy ZOM-ie jednakże
istnienie jego w działalności MPGK nie trwało długo.
Dyrekcja przedsiębiorstwa nie posiadająca własnego lokum 1 kwietnia 1962r.
Zostaje przeniesiona do budynku przy ul.Prudnickiej 26 a nowym zastępcą
dyrektora ds. technicznych zostaje xx Ob. Marian Sula.
Wracając jednak do Zakładu Komunikacji Miejskiej to od czasu jego powstania
tj. 1954r. Do chwili obecnej rozwój tego rodzaju usług jest zupełnie prawidło-
wy, zgodny ze zwiększoną rangą miasta Nysy.
Za te 8 lat skład i rodzaj taboru autobusowego zmienił się całkowicie i opar-
ty został już na rodzimej produkcji autobusów typu Star/Stonka/ oraz San
H01B. Stan taboru przedstawiał się następująco:
7 szt. autobusów Star oraz 20 szt. autobusów SAN H01B co daje łączną sumę 27 autobusów.

- KONIEC STRONY 6 -
- 7 -

Sieć linii autobusowych obsługujących miasto wzrosła do 8, a w godzinach
szczytu dochodzi w ramach tzw. dodatków 4 autobusy.
Miesięczna zdolność przewozowa wynosi 3.010.260 pasażerów.
Obok podstawowej swej działalności ZKM prowadził też osobowe taksówki w
ilości 11 szt. oparte na jednych produkowanych w Polsce samochodach osobo-
wych typu "Warszawa". W roku 1963 stan zatrudnienia w Miejskim Przedsiębior-
stwie Gospodarki Komunalnej wynosił już 153 osoby, co stanowiło przedsiębior-
stwo w II kategorii wielkości przedsiębiorstw.
W kwietniu 1964r. na wskutek deficytowej działalności taksówek osobowych
ulegają one likwidacji na rzecz prywatnych taksówek.
Poszerzenie działalności statutowej przedsiębiorstwa o dalszy zakres usług
na rzecz miasta to uruchomienie Pralni Miejskiej prania mokrego w 1965r.
Zgodnie z Uchwałą MPN nr.5/34/65.
Zakład ten zlokalizowany w budynku mieszkalnym przy ul.Lenino 24 wyposażo-
ny zostaje w maszyny pralnicze jak: pralnice wodne, wirówki, suszarki
i prostownice.
Wdniu 31 stycznia 1966r. kolejna zmiana personalna i nowym zastępcą dyrek-
tora ds. technicznych zostaje Ob. Zdzisław Wajzer.
Lata 1966-70 to okres stabilizacji usług komunalnych w ramach nakreślonych
powyżej. Okres stagnacji przedsiębiorstwa jest wynikiem ogólnokrajowego
prądu zmierzającego do ograniczenia wszelkich prac inwestycyjnych i rozwo-
jowych. M.in. zostają wstrzymane prace daleko zaawansowane w fazie projektu
technicznego na budowę nowej zajezdni autobusowej.
Należałoby też nadmienić, iż w ciągu tego długiego okresu rozwoju usług
komunalnych, kierunek ten był w bardzo małym zakresie doinwestowany :
zakładów w budynkach adoptowanych do tych potrzeb a eksploatowany sprzęt.
to przestarzały technicznie. Natomiast jedynym z poważniejszych osiągnięć
tego okresu to poddanie modernizacyjnemu remontowi kapitalnemu hotelu
"Piast" w lipcu 1969r.

Rok 1971 rozpoczyna się rozszerzeniem usług komunalnych o Pralnię Chemicz-
ną uruchominoną w marcu tego roku a opartą na bazie agregatu do chemicznego
oczyszczenia garderoby czterochloroetylenem produkcji jugosłowiańskiej.
Jnox - C - 12. Z dniem 20 kwietnia 1971 r. odwołany zostaje ze stanowiska
dyrektora Ob. Józef Pyć.
Przedsiębiorstwem w tym czasie kieruje pełniący obowiązki dyrektora -
zastępca dyrektora ds. technicznych Ob. Zdzisław Wajzer.
W dniu 1 października 1971r. Na wakujące stanowisko dyrektora przedsiębior-
stwa powołany zostaje Ob. Wiktor Wołoszyk.
Zostaje opracowany nowy schemat organizacyjny przedsiębiorstwa i wprowadzony
w życie z dniem 1.01.1972r. Jest on zgodny z Uchwałami VI Zjazdu PZPR,
które nakreśliły intensywny i prawidłowy rozwój kraju.
Odzwierciedleniem nowego ducha załogi przedsiębiorstwa jest wybudowana

- KONIEC STRONY 7 -

w czynie społecznym świetlica zakładowa z inicjatywy dyrektora Ob. Wiktora
Wołoszyka.
W wyniku szerokich zmian strukturalnych gospodarki komunalnej w kraju
zmierzającym do właściwego rozwoju i poprawy usług komunalnych zostaje
włączony z dniem 1.07.1972r. W zakres działalności MPGK Zarząd Zieleni
Miejskiej na prawach podległego zakładu.
Powoduje do częsciową zmianę schematu organizacyjnego i utworzenie dwóch
zakładów Zakładu Zieleni Miejskiej i Zakładu Usług Komunalnych z cmenta-
rzem i kąpieliskiem, któremu podlegają również Pralnie Miejskie.
Ponadto w wyniku powyższych zmian strukturalnych przedsiębiorstwa rozsze-
rzona zostaje służba techniczna, która obecnie składa się z Działu Techni-
cznego i Działu Głównego Mechanika, któremu podlega utworzony z dniem
1.01.1973r. Warsztat Usługowo - Naprawczy.
Tak więc Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej roku 1973 to
przedsiębiorstwo zatrudniające 294 pracowników,posiadające nowy profil
usług komunalnych na który składają się następujące kierunki działalności
z xxxxxxxxxxxx przedstawioną poniżej tendencją rozwojową.

1. Zakład Komunikacji Miejskiej ul.Wolności 3. Stan zatrudnienia 85 praco-
wników. Stan taboru wynosi 29 szt. autobusów typu San H100B, obsługują-
cych 8 stałych i 8 dodatkowych linii komunikacyjnych w ilości 24
autobusów.
Z danych rozwojowych to rozpoczęcie cyklu inwestycyjnego budowy nowej
bazy komunikacyjnej przy ul.Jagiellońskiej z realizacją w latach
1976-80.

2. Zakład Oczyszczania Miasta ul.Korodeckiego 8. Stan zatrudnienia 55 pra-
cowników. Sprzęt do wywozu nieczystości stałych i płynnych w ilości 12
pojazdów specjalnych jest już częściowo przestarzały technicznie i
różnotypowy. Dlatego obecna tendencja to przestawienie taboru na jedno-
typowy i tak sprzęt do wywozu nieczystości stałych oparty zostanie na
samochodach do bezpylnego wywozu SM-8 na podwoziu Jelcza o pojemności 12 m3.
Przy planowanej dostawie w 1973r. 2 szt. tego typu pojazdów stanowiskich będzie wynosił 3 szt. co w pełni zabezpieczy potrzeby miasta w tym
zakresie. Z planowanych dostaw 1973r. To automatyczna zamiatarka samoz-
bierna ZM-7 na podwoziu Star o wydajności 2000 m2/godz.
Poważnym przedsięwzięciem inwestycyjnym ZOM to budowa ulepszonego
wysypiska miejskiego w latach 1974/75 w rejonie Jędrzychów -
Goświnowice nr działki 80/7.

3. Zakład Zieleni Miejskiej ul.Al.Wojska Polskiego 45. Stan zatrudnienia
73 pracowników. Zakres działalności to budowa, konserwacja terenów
zielonych i produkcja ogrodnicza. ze sklepem kwiaciarskim.
Z ramienia PMRN prowadzona jest budowa Parku Miejskiego oraz Lady

- KONIEC STRONY 8 -
- 9 -

o powierzchni 43 ha. Czynem społecznym mieszkańców miasta.

4. Hotel "Piast" ul.Krzywoustego 14
Stan zatrudnienia 19 pracowników. W wyniku przeprowadzonego remontu
kapitalnego xxxxxx ukończonego w maju 1972r. miasto otrzymało nowoczesny
hotel kat.II o 85 miejscach noclegowych w przeważającej większości
pokojów 1 i 2 osobowych.

5. Zakład Usług Komunalnych z podległymi Pralniami Miejskimi:
a/ Cmentarz i Kąpielisko Miejskie przekazane przez PMRN. Stan zatrudnie-
nia w sezonie 9 pracowników.

b/ Pralnie Miejskie to Pralnia Wodna ul.Lenino 24 i Pralnia Chemiczna
przy ul.Piastowskiej 26. Ogółem stan zatrudnienia 17 pracowników.
W celu intensyfikacji usług pralniczych uruchomiono w Otmuchowie i Głuchołazach punkty odbioru garderoby do chemicznego czyszczenia.

Artykuł świetny.

Dorzucam informacje o kamieniu, o którym wspomina ww. artykuł: http://fhn.cba.pl/viewtopic.php?p=786

Z tymi zdjęciami lotniczymi wiążą się dwie ciekawostki:
1. Zdjęcie w dużym formacie wisiało (być może dalej wisi) w gabinecie burmistrza Nysy.
2. W czasie powodzi w 1997 zdjęcie było intensywnie używane przez sztab kryzysowy.

Nie jestem pewny co do tego czy pomnik stał w miejscu obecnego parkingu, czy czasem nie był bardziej w prawo patrząc od Bramy Grodkowskiej. Zanim powstała Biedronka w tym miejscu stała stara przychodnia lekarska. Pamiętam, że jeszcze pod koniec lat 90 była tam podstawa tego pomnika i żwirowe alejki - niewykluczone, że wytyczone jeszcze przed wojną.

Jak budowali Biedronkę cały teren zrównano (wówczas zlikwidowano podstawę). Stąd moja hipoteza o tym, że pomnik mógł stać trochę bardziej w prawo. Warto też zwrócić uwagę na mur w tle zdjęć wrzuconych przez Ralfa. Stoi tam do dziś, choć fragment był odnawiany ;)

W załączniku zdjęcie. Nie jest mojego autorstwa. Być może to Maciek je wykonał. Pozwolę sobie je wrzucić.

BTW. mam jeszcze gdzieś na dysku zdjęcie z przygotowania terenu pod budowę Biedronki. Jak tylko znajdę to wrzucę.