Forum Historii Nysy

Część 3

Część 2

Zdjęcia lotnicze Nysy wykonane przez Luftwaffe latem 1939 roku. Seria 29 zdjęć TUGX 1989 po wojnie znalazła się w zasobach amerykańskich (na przełomie lat 40. i 50. korzystała z nich m.in. CIA), po czym zostały odtajnione i trafiły do Archiwum Narodowego NARA w Waszyngtonie, a następnie powróciły do Niemiec i obecnie przechowywane są w Bundesarchiv Militärarchiv Freiburg pod sygnaturą RL 2-II/1316. Zdjęcia w ostatnim czasie zostały zdigitalizowane i udostępnione. W oryginale każde zdjęcie to arkusz o wymiarach 21x21 cm.

Zdjęcia charakteryzują się fenomenalną jakością - centrum i Friedrichstadt w skali 1:2500.

Jestem szczęśliwym posiadaczem ww. widokówki, co ciekawe jest jeszcze jedna - wysłana miesiąc później...

Świetne opracowanie historii garnizonu. Mam jednak zastrzeżenia do pierwszego rozdziału i ogromnego spłycenia wydarzeń z 1945 roku, a wręcz podawania nieprawdziwych informacji o braku walk i ostrzale pustych budynków... Obecnie dysponujemy materiałami źródłowymi, które jednoznacznie zaprzeczają tej tezie.

Fontanny nie widać już na zdjęciu lotniczym z połowy 1939 roku, tak więc musiała zostać zlikwidowana między 1936 a 1939 rokiem. Być może powodem były uszkodzenia podczas powodzi we wrześniu 1938 r.

Zdjęcie Placu Kilińskiego z 1939 roku wraz z dobrze widocznym pomnikiem.

Lotnisko Oleśnica, 15 marca 1945 r. godz. 16:00

Dowódca pułku podpułkownik gwardii Semenow wszedł do baraku, gdzie czekały już załogi pozostałych 20 maszyn ze 161. Gwardyjskiego Pułku Lotnictwa Bombowego. Na tablicy i na mapie rozpisana została trasa i kurs do celu – „towarzysze bombardirowszcziki, naszym celem – podobnie jak przed południem – jest Nysa. Tym razem technicy sprawdzili wszystkie aparaty radiowe i możemy włączyć się do działań naszej dywizji. Atakujemy przeprawy przez rzekę, siłę żywą i technikę przeciwnika w północnej części miasta. Wylot godz. 16:40, 3 grupy po 7 maszyn na dystansie 200 metrów w formacji klin, w odległościach 300 metrów. Wysokość 2500 metrów. Podejście do celu od północy, pierwsze zajście dla rozpoznania celów, drugie atak lotem nurkowym z ostrzałem wybranych celów z broni pokładowej, trzecie zajście horyzontalny atak bombowy z wysokości 1600 metrów. Osłonę zapewnią „myśliwcy” z 21. pułku z Brzegu. W okolicy celu możemy spodziewać się wrogich maszyn z lotnisk w Łambinowicach, Radzikowicach i Korzękwicach oraz silnej obrony przeciwlotniczej. Zachmurzenie 8 do 10 na wysokości 1200 do 1800 metrów, widzialność 1 do 3 km, miejscami zamglenia. Do maszyn!”
Dokładnie o czasie pierwszy Pe-2, pilotowany przez dowódcę pułku wzbił się w powietrze, po czym kolejne „peczki” stworzyły formację i po drodze spotykając w okolicy Brzegu Airacobry z 21. Gwardyjskiego Pułku Lotnictwa Myśliwskiego, podążyły na południe w kierunku widocznych na horyzoncie licznych słupów czarnego dymu.
Semenow spojrzał na zegarek, była dokładnie godzina 17:08 kiedy znaleźli się nad linią kolejową, a pomiędzy chmurami ukazały się pierwsze zabudowania i pojedyczne ogniska pożarów w całym mieście. Płonęło m.in. zaplecze kamienicy Adolfa Scheefera przy ul. Celnej 25.
„Chłopcy ze sto sześćdziesiątego zrobili dobrą robotę” – pomyślał i przez radio wydał rozkaz swobodnego ataku na dostrzeżone cele – ciężarówki i pojazdy w północnej części miasta. W tym samym czasie na niebie wykwitły małe, czarno-brunatne obłoczki i liczne żółto-czerwone smugi z ziemi – obrona przeciwlotnicza zaczęła swoją robotę. Wykonując zwrot do drugiego podejścia i ataku, zobaczył po swojej prawej wyskakujące znad chmur 6 Messerschmittów Bf-109 i dwa Focke-Wulfy Fw-190. Para 109tek od razu zaatakowała maszynę porucznika gwardii Konczakowa, która po krótkiej serii z działek stanęła w ogniu i w korkociągu runęła do ziemi. Konczakow i jego nawigator porucznik Romanjuk wyskoczyli z płonącej maszyny, niestety spadochron strzelca pokładowego zaplątał się w statecznik pionowy i pociągnął go razem z maszyną, która uderzyła w ziemię na wschód od miasta. Wywiązała się walka powietrzna podczas której sierżant Klieszenko zestrzelił jednego Focke-Wulfa, a myśliwce podczas pogoni zestrzeliły w okolicy Kałkowa Bf-109 G14 ze sztabu Jagdgeschwader 52. Zorganizowana obrona z wykorzystaniem broni pokładowej i granatów AG-2 pozwoliła na odparcie wrogich maszyn i stratę tylko jednego bombowca.
W trzecim podejściu zrzucono bomby na przeprawy mostowe w Nysie, jednak żadna z bomb nie trafiła w cel. Cały atak trwał zaledwie 12 minut – po godzinie 17:20 piloci manewrując maszynami w celu ominięcia wyjątkowo gęstej obrony przeciwlotniczej, skierowali się na północ w kierunku Oleśnicy.

Według raportów sztabu 8. Gwardyjskiej Dywizji Lotnictwa Bombowego, która tego dnia wykonała na miasto trzy naloty bombowe, zniszczono 25 budynków, wywołano 20 pożarów i dwie silne eksplozje.

Tak zakończył się pierwszy dzień nalotów na Nysę, które trwały nieustannie praktycznie do wieczora 23 marca 1945 roku.

Budynek szkoły wojennej spłonął podczas działań wojennych w marcu 1945 roku. Sama konstrukcja stała jeszcze przynajmniej do początku lat 60 - poniżej zdjęcie lotnicze z 1960 roku.

W ostatnim czasie na terenie Morowa i Nysy prowadzone były ekshumacje żołnierzy poległych w naszej okolicy pod koniec wojny.

W Morowie na terenie prywatnej posesji według wspomnień byłych mieszkańców pochowanych zostało 9 żołnierzy – wszyscy zginęli w walkach o Białą Nyską na przełomie marca i kwietnia 1945 roku:

W wyniku podjętych poszukiwań udało się zlokalizować grób, z którego podjęto szczątki 5 żołnierzy – niestety tylko jeden z nich miał bardzo zniszczony, przełamany identyfikator tożsamości.
Przy szczątkach znaleziono rzeczy osobiste – m.in. grzebień, okulary, gwizdek oraz całkowicie skorodowane odznakę za rany oraz odznakę obrony przeciwlotniczej Luftwaffe – co potwierdza przynależność do Dywizji Hermann Göring.
Żołnierze ci zostaną pochowani w zbiorowej mogile na niemieckim cmentarzu wojennym w Nadolicach Wielkich, pozostała czwórka nadal pozostaje pochowana gdzieś na terenie Morowa…
Przynależność większości poległych do dywizji Hermann Göring potwierdza radzieckie meldunki o napotykanym silnym oporze stawianym m.in. właśnie przez żołnierzy tej dywizji – co ciekawe, w okolicy Hajduki Nyskie-Stary Las 26 marca 1945 roku zginął także dowódca 1. Pułku Spadochronowego Grenadierów Pancernych Hermann Göring pułkownik Karl-Eric Bertram, tego samego dnia odznaczony Krzyżem Rycerskim Żelaznego Krzyża.

Z kolei w dniach 30-31 lipca na terenie cmentarza Księży Werbistów prowadzone były poszukiwania i ekshumacja żołnierzy, którzy zmarli w lazarecie mieszczącym się w klasztorze – Hauptverbandplatz Neiße.
Zebrane relacje i wspomnienia mówiły o pochówku 10 żołnierzy, poszukiwania ułatwiał fakt, że dokumenty Księży Werbistów również świadczyły o przeprowadzonych pochówkach.
Dzięki tym materiałom udało się także częściowo ustalić jednostki, w których ci żołnierze służyli, a nieoceniona pomoc Jacka Cieleckiego, autora książki "Nadzieja wdeptana w błoto" pozwoliła na ustalenie personaliów pochowanego Estończyka:

Ostatecznie 31 lipca udało się odnaleźć szczątki 13 żołnierzy, z czego pięciu miało przełamane znaki identyfikacyjne. W jednym z grobów pochowanych zostało trzech żołnierzy, z czego kompletne były tylko dwa szkielety…
Z racji pochówków szpitalnych przy żołnierzach nie zachowało się wiele rzeczy osobistych, były to przede wszystkim zegarki oraz resztki obuwia.
W grobach znaleziono także sprzęt medyczny – termometr, Szyny Kramera, dreny oraz resztki bandaży.
Zarówno w Morowie, jak i Nysie szczątki nosiły ślady mocnych urazów – zwłaszcza czaszki…
Na terenie cmentarza odnaleziono też szczątki prawdopodobnie 5 osób cywilnych – według relacji Werbistów po ich powrocie do klasztoru, pochowali tam ludzkie szczątki z okolicy.

W ostatnich dniach prowadzone były także prace na terenie cmentarza garnizonowego w Nysie, gdzie prawdopodobnie miejsce pochówku znalazło wielu żołnierzy nyskiego garnizonu - ostatecznie udało się odnaleźć groby 8 żołnierzy, należących zarówno do sił lądowych, jak i lotnictwa.
Jeden z żołnierzy został pochowany w mundurze galowym tzw. Waffenrock, dzięki czemu udało się ustalić, że służył w 7. Pułku Piechoty, którego 3. i 4. kompania stacjonowały w Nysie jeszcze przed wybuchem wojny, a nosiły tradycje pruskiego 23. Górnośląskiego Pułku Piechoty von Winterfeldt, który z przerwami stacjonował w Nysie od 1813 roku.

Gdyby ktoś z Was miał informację o pochowanych żołnierzach lub cywilach, proszę o wiadomość prywatną - prawdopodobnie groby mogą znajdować się jeszcze w przynajmniej dwóch miejscach na terenie Nysy...

Kolejne zdjęcia

Kolejne zdjęcia drewnianego Mostu Berlińskiego

Mam ją - taka typowa beletrystyka, bez żadnych szczegółów ;)

Niestety zdjęcie przedstawiające tablicę zostało zrobione ok. 10-15 lat temu - w między czasie na klatce schodowej był remont i tablica została usunięta. Jej właściciel obecnie przebywa za granicą - od czasu do czasu pojawia się. Jak będzie na miejscu, to jeden z sąsiadów zapyta co się z nią stało, ale kojarzy on, że ktoś się nią interesował i chyba ją odkupił...

Podczas II Wojny Światowej Obwałowania Kolejowe służyły jako obozy jenieckie - w miejscu obecnej firmy KRAB, mieścił się obóz żołnierzy radzieckich, a na końcu ul. Śmiałego (strzelnica) obóz żołnierzy alianckich.