Forum Historii Nysy

ralf

Na nyskim rynku, na Placu Defilad (Paradeplatz) stała przed Domem Wagi przed II wojną światową fontanna. Towarzyszyły jej dwie latarnie stojące na kamiennych postumentach oraz ustawione zapewne w celach ochronnych dwa karbowane słupki.

Basen fontanny założono na planie regularnego ośmiokąta. Balustrada basenu zdobiona była po zewnętrznej stronie przynajmniej dwoma kartuszami z herbem Nysy oraz ornamentem roślinnym. Przy każdym z kątów balustrady basenu od zewnętrznej strony znajdował się motyw dekoracyjny w postaci wspartej pionowo o posadzkę lwiej łapy i znajdującej się nad nią lwiej głowy. Trzon fontanny miał postać kolumny o przekroju ośmiokątnym, ze zdobną głowicą o przekroju kwadratowym, na której widniał stojący orzeł z lekko rozłożonymi skrzydłami i głową zwróconą w jego prawą stronę. W połowie wysokości trzonu fontanny znajdowało się beczułkowate poszerzenie zdobione czterema lwimi głowami - każda zwrócona w inną stronę świata. Z pyska każdej z głów wychodziła jedna dysza w postaci długiej lekko zakrzywionej rurki, z której woda lała się wprost do basenu fontanny.

Nie natrafiłem do tej pory na jakąkolwiek nazwę tej fontanny ale sądzę, że nazywanie jej fontanną "Pod Orłem" byłoby uzasadnione i można by tego miana używać, przynajmniej dla potrzeb niniejszego tematu.

Porównując stare fotografie można stwierdzić, że fontanna Pod Orłem istniała na pewno już w 1888 roku, bowiem widać ją na zdjęciu z Domem Wagi, wykonanym jeszcze przed renowacją jego polichromii, które odnowiono w latach 1888-1890. Co ciekawe wokół fontanny rosły wtenczas cztery nieduże drzewa. Fontanna Pod Orłem stała przed Domem Wagi przynajmniej do roku 1936. Widać ją bowiem na fotografiach wykonanych po remoncie wieży ratuszowej. W lutym 1942 roku fontanny już nie było. Razem z nią zlikwidowano dwa kamienne postumenty, z których już wcześniej zdjęto latarnie. Jeszcze wcześniej sprzed fontanny usunięto dwa karbowane słupki.

Plan Nysy z 1905 roku. Niebieskim małym okręgiem zaznaczono miejsce, w którym stała fontanna Pod Orłem.jpg

Plik ściągnięto 39 raz(y) 2,78 MB

Fontanna Pod Orłem na tle podcieni Domu Wagi. Widoczne dwie latarnie stojące na kamiennych postumentach i dwa karbowane kamienne słupki.jpg

Plik ściągnięto 81 raz(y) 1,9 MB

Fontanna Pod Orłem widziana od strony Domu Wagi. W tle narożna kamienica przy wylocie dzis. ul. św. Piotra. Zdjęcie wykonał E. Völkel.jpg
To najstarsze ze zdjęć przedstawionych w tym poście.

Plik ściągnięto 101 raz(y) 2,85 MB

Fontanna Pod Orłem na tle podcieni Domu Wagi i tzw. słonecznych kamieniczek (z prawej).jpg

Plik ściągnięto 68 raz(y) 2,39 MB

Zdjęcie dobrze obrazuje w jakiej odległości od Domu Wagi znajdowała się fontanna Pod Orłem.jpg

Plik ściągnięto 77 raz(y) 634,24 KB

Fontanna Pod Orłem przykryta 'czapką' z desek. Brak górnej połowy trzonu fontanny. Brak również dwóch latarni oraz dwóch kamiennych słupków.jpg

Plik ściągnięto 95 raz(y) 761,47 KB

ralf · Wysłany: 2018-02-08, 01:12

Poniżej dwa zdjęcia - pierwsze wykonano w trakcie remontu i renowacji wieży ratuszowej (1934-1936), a drugie zrobiono już po zakończeniu tych prac. Na obu fotografiach widzimy fontannę bez wody w basenie, bez górnej części trzonu i bez czterech dysz. Wygląda na to, że nieczynna, częściowo zdemontowana fontanna stała w tym stanie jakiś czas, zanim całkowicie ją usunięto. Obie fotografie wykonano podczas ciepłej pory roku więc demontaż fontanny spowodowany okresem zimowym można wykluczyć.

Zdjęcie zrobione w okresie lat 1934-1936. Zdemontowana do połowy fontanna na tle podcieni Domu Wagi.jpg

Plik ściągnięto 71 raz(y) 1,6 MB

Zdjęcie zrobione w okresie lat 1936-1942. Zdemontowana do połowy fontanna przed Domem Wagi.jpg

Plik ściągnięto 74 raz(y) 305,31 KB

ralf · Wysłany: 2018-02-22, 11:09

Kolejna fotografia fontanny. Zdjęcie wykonano przed rokiem 1934.

Fontanna 'Pod Orłem'.jpg

Plik ściągnięto 55 raz(y) 1,15 MB

ralf · Wysłany: 2018-03-02, 02:23

Poniżej zdjęcie metalowej plakiety z wizerunkiem fontanny Pod Orłem stojącej przed Domem Wagi. U dołu plakiety widnieje inskrypcja z podanym rokiem: "BRUNNEN IN DER STADT NEISSE 1844" ("STUDNIA W MIEŚCIE NYSA 1844"), co wskazuje, że fontanna Pod Orłem istniała już w 1844 roku.
Źródło zdjęcia: www.museum-digital.de

plakieta.jpg

Plik ściągnięto 53 raz(y) 833,97 KB

ralf · Wysłany: 2020-04-10, 18:56

Fontanna przed Domem Wagi.

Fontanna.jpg

Plik ściągnięto 52 raz(y) 834,34 KB

maciek · Dołączył: 19 Lis 2017 Posty: 55 Skąd: Nysa

Fontanny nie widać już na zdjęciu lotniczym z połowy 1939 roku, tak więc musiała zostać zlikwidowana między 1936 a 1939 rokiem. Być może powodem były uszkodzenia podczas powodzi we wrześniu 1938 r.

Rynek 1939.jpg

Plik ściągnięto 23 raz(y) 148,02 KB

ralf · Wysłany: 2021-11-19, 12:13

Fragment zdobień balustrady fontanny, na tle podcienia Domu Wagi.

Fontanna przed Domem Wagi w Nysie.jpg

Plik ściągnięto 29 raz(y) 3,11 MB

ralf · Wysłany: 2024-01-23, 19:27

Kilka nowych informacji ws. przedmiotowej fontanny:

Budowę fontanny przed Domem Wagi ukończono w listopadzie 1843 roku. Jej projektantem był pruski architekt Friedrich August Stüler (1800-1865), a wykonawcą Królewska Odlewnia Żeliwa w Berlinie (Königliche Eisengiesserei in Berlin), choć tacy autorzy jak dr Max Warmbrunn (burmistrz Nysy w latach 1915-1933), czy nyska literatka Maria Dalisch podają, że wykonawcą fontanny była Królewska Odlewnia Żeliwa w Gliwicach (Gleiwitzer Hütte). Całkowity koszt budowy fontanny, po uwzględnieniu 5% zniżki udzielonej później przez odlewnię, wyniósł 1462 talary. W roku oddania do użytku fontanny jej wykonawca wydał odlaną w żeliwie plakietkę noworoczną (niem. Neujahrsplakette) z widokiem na przedmiotową fontannę i Dom Wagi. Plakietka miała wymiary 87 x 63 mm i jest przedstawiona cztery posty wyżej. Fontannę przed Domem Wagi nazywano powszechnie – Rohrbütte (Rohr – rura, Bütte – kadź).

Źródła:
- Krzysztof Pawlik: „Dawna fontanna żeliwna na rynku w Nysie (1843-1939)”, [w:] „Nyskie Szkice Muzealne”, tom XIV/XV, Nysa 2022, s. 103.
- Max Warmbrunn: „Neisser Denkmäler”, [w:] „Neisser Heimatblatt”, nr 38/39, marzec 1954 r., s. 2.