Forum Historii Nysy

ralf

Ekshumacja Johannesa Hellmanna odbyła się w dniu 10 listopada 2011 roku na terenie starego, nieczynnego już cmentarza przy al. Wojska Polskiego. Miałem okazję brać w niej udział więc opiszę to wydarzenie swoimi oczami. Wpierw jednak wypada abym napisał jak doszło do zainteresowania się sprawą pochówku J. Hellmanna.

Zwieńczenie nagrobka Johannesa Hellmanna z wizerunkiem symboli strażackich - hełmu, liny i dwóch pochodni, znaleźli strażacy już w latach 60-tych XX wieku w stercie kamieni i fragmentów innych nagrobków, podczas pewnych prac przy al. Wojska Polskiego na terenie cmentarza lub w jego pobliżu. Nie wiedzieli wtedy z czyjego grobu pochodzi ten fragment, niemniej z racji, że zawierał on symbole strażackie został za odpowiednią zgodą przetransportowany i wyeksponowany na terenie jednostki straży pożarnej w Nysie przy ul. Szopena. Dopiero jakiś czas później udało się ustalić, że jest to fragment nagrobka "ojca śląskich strażaków" - Johannesa Hellmanna.

W dniu 17 marca 2011 roku, w drodze poszukiwań i analizy, przy pomocy prezesa nyskiego oddziału Związku Emerytów i Rencistów Pożarnictwa RP - pana Stanisława Kuszły oraz pani Arletty Kalinowskiej – absolwentki konserwacji zabytków PWSZ w Nysie, udało się odnaleźć na cmentarzu przy al. Wojska Polskiego pozostałą część nagrobka Johannesa Hellmanna, tj. płytę z inskrypcjami opisującymi zmarłego. Płyta leżała napisami do ziemi i dopiero jej odwrócenie pozwoliło zidentyfikować osobę, której była przypisana. Poniżej zamieszczam dwa zdjęcia wykonane w dniu 17 marca 2011 roku w trakcie odnalezienia nagrobka. Jedno ze zdjęć przedstawia nagrobek w takim stanie w jakim go znaleziono - leżący inskrypcjami do ziemi, a drugie zdjęcie to widok nagrobka już odwróconego.

To jednak nie był koniec odkryć. Pod płytą Johannesa Hellmanna znaleziono płytę nagrobną jego syna – Hansa Hellmanna, oficera marynarki, człowieka któremu w roku 1908 postawiono pomnik przy dzisiejszej ul. Wolności. Płyta Hansa Hellmanna była rozbita na parę fragmentów. Jej zdjęcie załączam poniżej.

Ekshumacja grobu Johannesa Hellmanna rozpoczęła się skoro świt. Był to chłodny, mglisty i dżdżysty poranek. Na miejsce przybyłem ok. godz. 7:00, kiedy ludzie wynajęci do odkopania grobu już pracowali. Dół, który znajdował się nieopodal nieczynnego kościółka św. Sebastiana i św. Rocha był już głęboki i dopiero co ukazały się w ziemi pierwsze kości ludzkie. Były to kości długie nóg i czaszka. W tym momencie do pracy przystąpił Rolf Schamberger - dyrektor Niemieckiego Muzeum Straży Pożarnej we Fuldzie. Rozpoczął dalsze dokładne odkrywanie szkieletu, jednocześnie analizując szczątki zmarłego pod kątem wieku i płci oraz mierząc szkielet. Analiza wykazała, że cechy zmarłego pasują do osoby Johannesa Hellmanna. Przeprowadzając właściwą ekshumację Rolf Schamberger wszystko tłumaczył na bieżąco w języku niemieckim. Część jego wypowiedzi nakręciłem w kilku krótkich filmikach, które w zeszłym roku zamieściłem na swoim kanale (ralf) w serwisie Youtube. Oto linki do tych materiałów:

1. https://www.youtube.com/watch?v=EVTP0Wv-804
2. https://www.youtube.com/watch?v=IMRY95wKGmE
3. https://www.youtube.com/watch?v=nsHPdBeKguI
4. https://www.youtube.com/watch?v=g-MzIYixSeQ
5. https://www.youtube.com/watch?v=GtYSxp4fTFU
6. https://www.youtube.com/watch?v=qohldbabdqw
7. https://www.youtube.com/watch?v=BhkAKmvUrtU
8. https://www.youtube.com/watch?v=Sx1ZoxXcJWI
9. https://www.youtube.com/watch?v=iwdqVvI5kBE
10. https://www.youtube.com/watch?v=nLnh9B7cBBg
11. https://www.youtube.com/watch?v=wamMkG9IZsU

Przy szczątkach Johannesa Hellmanna odnaleziono metalowe fragmenty trumny (okucia, uchwyty), po drewnie nie było śladu.

Po wydobyciu wszystkich szczątków J. Hellmanna rozpoczęto przeszukiwanie ziemi położonej głębiej, aby odnaleźć ewentualne szczątki innych osób w tym grobie. Bezpośrednio pod szczątkami Johannesa spoczywał drugi szkielet, a obok tego drugiego szkieletu (na tej samej głębokości) spoczywał szkielet trzeci. Jeden z nich (męski) był prawdopodobnie szkieletem syna Johannesa Hellmanna - Hansa lub Kurta, a drugi (damski) prawdopodobnie szkieletem drugiej żony Johannesa Hellmanna. Niestety nie jestem w stanie sobie dziś przypomnieć który szkielet leżał bezpośrednio pod Johannesem, a który obok. W ziemi wydobytej podczas ekshumacji udało się znaleźć kilka przedmiotów należących prawdopodobnie do zmarłych. Napisałem „prawdopodobnie” ponieważ jednym z tych przedmiotów jest obrączka z napisem „VATERLANDSDANK 1914”, która nie mogła należeć do żadnego z synów Hellmanna ani do jego żony, ponieważ Hans zginął w roku 1900, a Kurt zmarł w roku 1912. Z kolei druga żona Johannesa zmarła w roku 1913.

Po wydobyciu wszystkich trzech szkieletów ich kości umieszczono razem w jednej nowej niewielkiej drewnianej trumnie kształtu kwadratowego, do której włożono również wszystkie znalezione podczas ekshumacji przedmioty. Trumna ta została następnie przetransportowana na teren cmentarza jerozolimskiego przy ul. Mieczysława I i tam umieszczona w przygotowanym pustym grobie, nad którym postawiono cały odnowiony nagrobek jaki pierwotnie stał nad grobem Johannesa Hellmanna przy ul. Wojska Polskiego. Ponowny pochówek „ojca śląskich strażaków” w dniu 11 listopada 2011 roku był wyniosłą ceremonią, na którą przybyło wielu oficjeli. Podczas chowania szczątków rozbrzmiały syreny wozów strażackich. Zdarzenie to zarejestrowałem kamerą, można je obejrzeć na moim kanale w serwisie Youtube pod linkiem: KLIK. Johannes Hellmann spoczął kilka metrów obok grobu słynnego niemieckiego poety - Josepha von Eichendorffa.

Pozostaje sprawa wątpliwości, które mogą się nasuwać jeśli chodzi o identyfikację ekshumowanych szczątków. Oficjalnie przedstawia się informacje, że wraz ze szczątkami Johannesa Hellmanna ekshumowano szczątki jego syna Kurta. Trzewioczaszka wykopanego przy Johannesie Hellmannie męskiego szkieletu posiadała z przodu znaczne ubytki kostne, które raczej nie powstały pośmiertnie, a z tego co wiadomo Kurt Hellmann zmarł w wieku 39 lat na poważną chorobę serca, nie na skutek wypadku podczas którego jego czaszka mogłaby odnieść tak poważne obrażenia. Jej stan zachowania sugerował raczej to, że człowiek ten odniósł poważne i śmiertelna urazy głowy, co pasowałoby raczej do sylwetki Hansa Hellmanna, który zginął na okręcie w wyniku ostrzału artyleryjskiego i wybuchu pocisku. Przypuszczenie to potwierdzałaby znaleziona pod nagrobkiem Johannesa Hellmanna płyta nagrobna Hansa Hellmanna.
Jeśli chodzi o drugi szkielet - damski to przyjmuje się, że jest to szkielet drugiej żony Johannesa Hellmanna, która zmarła 11 lat przed Johannesem w wieku 65 lat. Jeśli rzeczywiście poprawnie zidentyfikowano ten szkielet to należy wiedzieć, że drugą żoną Johannesa była Elisabeth Kutzen - córka zasłużonego, wieloletniego burmistrza Nysy Eduarda Kutzena (1810-1874), którego kamień nagrobny z cmentarza przy al. Wojska Polskiego kilka lat temu trafił do muzeum w Nysie.
Niestety nie znam języka niemieckiego i nie rozumiałem tego co podczas ekshumacji Johannesa Hellmanna mówił Rolf Schamberger, z resztą po wydobyciu resztek Johannesa Hellmanna opuściłem na jakiś czas miejsce ekshumacji i wróciłem kiedy szczątki pozostałych dwóch osób zostały już wydobyte. Być może w międzyczasie stało się coś co pozwoliło z wysokim stopniem prawdopodobieństwa zidentyfikować ostatnie dwa szkielety. Jeśli macie jakieś informacje w tej kwestii uprzejmie proszę o podzielenie się nimi.

1.jpg
Nagrobek Johannesa Hellmanna w dniu jego odnalezienia. 17 marzec 2011 r.
[zdjęcie od kolegi]

Plik ściągnięto 23 raz(y) 1,1 MB

2.jpg
Nagrobek Johannesa Hellmanna, odwrócony inskrypcjami do góry. Marzec 2011 r.
[zdjęcie od kolegi]

Plik ściągnięto 70 raz(y) 1,07 MB

3.jpg
Płyta nagrobna Hansa Hellmanna, odnaleziona w dniu 17 marca 2011 roku pod nagrobkiem Johannesa Hellmanna.
[zdjęcie od kolegi]

Plik ściągnięto 35 raz(y) 886,71 KB

ralf · Wysłany: 2018-02-05, 13:46

Zamieszczam w trzech postach zdjęcia, które wykonałem w dniu 10 listopada 2011 roku w trakcie ekshumacji szczątków Johannesa Hellmanna oraz podczas uroczystości jego ponownego pochówku. Fotografie ułożone są chronologicznie, zdjęcie nr 1 wykonano jako pierwsze, a zdjęcie nr 29 jako ostatnie.

1. Dokopywanie się do pierwszego szkieletu - Johannesa Hellmanna.JPG

Plik ściągnięto 26 raz(y) 1,97 MB

2. Kościół św. Rocha i św. Sebastiana na tle wykopywanej z grobu ziemi.JPG

Plik ściągnięto 27 raz(y) 1,97 MB

3. W ziemi odsłoniły się pierwsze kości Johannesa Hellmanna.JPG

Plik ściągnięto 29 raz(y) 1,84 MB

4. Za chwilę Rolf Schamberger (w czerwonej kurtce), dyrektor Niemieckiego Muzeum Straży Pożarnej w Fuldzie, wejdzie do wykopu i rozpocznie odsłanianie i wydobywanie szkieletu.JPG

Plik ściągnięto 20 raz(y) 2,03 MB

5. Rolf Schamberger odsłania i wydobywa kości Johannesa Hellmanna.JPG

Plik ściągnięto 19 raz(y) 1,93 MB

6. Oczyszczanie z ziemi czaszki Johannesa Hellmanna.JPG

Plik ściągnięto 27 raz(y) 1,87 MB

7. Rolf Schamberger w trakcie odsłaniania i wydobywania szkieletu J. Hellmanna.JPG

Plik ściągnięto 13 raz(y) 1,84 MB

8. Rolf Schamberger przy odsłoniętym szkielecie J. Hellmanna.JPG

Plik ściągnięto 25 raz(y) 1,85 MB

9. Mierzenie długości odsłoniętego szkieletu Johannesa Hellmanna.JPG

Plik ściągnięto 15 raz(y) 1,91 MB

10. Widok na miejsce przeprowadzania ekshumacji. W tle kościół św. Rocha i św. Sebastiana.JPG

Plik ściągnięto 20 raz(y) 2,29 MB

ralf · Wysłany: 2018-02-05, 13:50

Kolejne zdjęcia z ekshumacji Johannesa Hellmanna.

11. Do wydobycia pozostała już tylko czaszka J. Hellmanna.JPG

Plik ściągnięto 18 raz(y) 1,85 MB

12. Rolf Schamberger - dyrektor Niemieckiego Muzeum Straży Pożarnej w Fuldzie, z czaszką Johannesa Hellmanna w dłoniach.JPG

Plik ściągnięto 19 raz(y) 1,86 MB

13. Szczątki Johannesa Hellmanna ułożone na materiale.JPG

Plik ściągnięto 11 raz(y) 1,79 MB

14. Metalowe elementy pochodzące z trumny Johannesa Hellmanna.JPG

Plik ściągnięto 19 raz(y) 2,31 MB

15. Mierzenie długości kości udowych Johannesa Hellmanna.JPG

Plik ściągnięto 20 raz(y) 2,31 MB

16. Przedmioty z ziemi wydobytej w trakcie ekshumacji trzech szkieletów.JPG

Plik ściągnięto 36 raz(y) 2,21 MB

17. Przedmioty z ziemi wydobytej w trakcie ekshumacji trzech szkieletów.JPG

Plik ściągnięto 26 raz(y) 2,21 MB

18. Wykop po wydobyciu z niego wszystkich trzech szkieletów.JPG

Plik ściągnięto 15 raz(y) 2,43 MB

19. Na miejsce ekshumacji przyjechały media.JPG

Plik ściągnięto 29 raz(y) 2,26 MB

20. Metalowe elementy dawnych trumien wydobyte podczas ekshumacji.JPG

Plik ściągnięto 24 raz(y) 2,22 MB

ralf · Wysłany: 2018-02-05, 13:55

I ostatnia część zdjęć z ekshumacji Johannesa Hellmanna oraz dwie fotografie z jego ponownego pochówku.

21. Wydobyte podczas ekshumacji czaszki. Po lewej - czaszka Johannesa Hellmanna, w środku - czaszka syna Johannesa Hellmanna (Kurta lub Hansa), po prawej - czaszka prawdopodobnie żony Johannesa Hellmanna.JPG

Plik ściągnięto 29 raz(y) 2,51 MB

22. Wywidy dla mediów po zakończeniu prac ekshumacyjnych.JPG

Plik ściągnięto 25 raz(y) 2,33 MB

23. W nowej trumnie umieszczono wszystkie szczątki wydobye z grobu, tj, trzy szkielety.JPG

Plik ściągnięto 29 raz(y) 2,35 MB

24. Stanisław Kuszła umieszcza w nowej trumnie ostatnie szczętki wydobyte podczas ekshumacji.JPG

Plik ściągnięto 20 raz(y) 2,04 MB

25. Stanisław Kuszła i Arletta Kalinowska przy trumnie ze szczątkami ekshumowanych osób, przygotowanej do przewiezienia na cmentarz jerozolimski przy ul. Mieczysława I.JPG

Plik ściągnięto 55 raz(y) 2,38 MB

26. Stanisław Kuszła umieszcza w karawanie trumnę ze wszystkimi szczątkami wydobytymi podczas ekshumacji, które zostaną przewiezione na cmentarz jerozolimski przy ul. Mieczysława I.JPG

Plik ściągnięto 17 raz(y) 2,42 MB

27. Trumna ze szczątkami gotowa do przewiezienia.JPG

Plik ściągnięto 19 raz(y) 2,38 MB

28. Uroczystość ponownego pochówku Johannesa Hellmanna na cmentarzu jerozolimskim przy ul. Mieczysława I w Nysie.JPG

Plik ściągnięto 16 raz(y) 2,19 MB

29. Grób na cmentarzu jerozolimskim przy ul. Mieczysława I, w którym spoczęły szczątki Johannesa Hellmanna wraz z szczątkami dwóch osób, które zostały wydobyte podczas ekshumacji.JPG

Plik ściągnięto 61 raz(y) 2,14 MB

ralf · Wysłany: 2021-11-30, 11:16

Zdjęcia dawnego cmentarza katolickiego przy al. Wojska Polskiego, wykonane w jesieni 2009 roku. Zaznaczono na nich leżący nagrobek Johannesa Hellmanna, który wtenczas nie był jeszcze zidentyfikowany.

Dzień 25.X.2009 r. Dawny cmentarz katolicki przy al. Wojska Polskiego. Fioletowym okręgiem zaznaczono leżący nagrobek Johannesa Hellmanna [fot. ralf].JPG

Plik ściągnięto 15 raz(y) 3,98 MB

Dzień 28.XI.2009 r. Dawny cmentarz katolicki przy al. Wojska Polskiego. Fioletowym okręgiem zaznaczono leżący nagrobek Johannesa Hellmanna [fot. ralf].JPG

Plik ściągnięto 18 raz(y) 3,36 MB

ralf · Wysłany: 2022-06-05, 17:24

Na bocznej ścianie nagrobka Johannesa Hellmanna znajduje się wykuta nazwa zakładu kamieniarskiego, który ten nagrobek wykonał - Gorlt. Był to nyski zakład o pełnej nazwie "H.Gorlt & Sohn" z siedzibą przy Scheinerstrasse 10 (ul. Moniuszki), którego warsztat i magazyn w latach 30. znajdowały się w okolicy dzis. ul. Szkolnej.

Nagrobek Johannesa Hellmanna na cmentarzu Jerozolimskim w Nysie [2.VI.2022 - fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 10 raz(y) 6,05 MB

ralf · Wysłany: 2022-06-06, 08:39 **Płyta nagrobna Johannesa Hellmanna**

JOHANNES
HELLMANN

*12.08.1840 †23.09.1924

HONOROWY OBYWATEL MIASTA NYSY.
OJCIEC ŚLĄSKIEGO POŻARNICTWA.

PREZES TOWARZYSTWA
SZTUKI I STAROŻYTNOŚCI
W LATACH 1897-1922

VORSITZENDER DES KUNST
UND ALTERTUMSVEREINS
IN DEN JAHREN 1897-1922

STARANIEM STRAŻAKÓW, BURMISTRZ NYSY,
MUZEUM POŻARNICTWA W FULDZIE
ORAZ MNIEJSZOŚCI NIEMIECKIEJ-
PRZENIESIONO PROCHY
JOHANNESA HELLMANNA ORAZ RODZINY
Z CMENTARZA ŚW. ROCHA
I UFUNDOWANO PŁYTĘ NAGROBNĄ.

DANK DES ENGAGEMENTS DER FEUERWEHRMANNER,
DER BURGERMEISTERIN DER STADT NEISSE
DES DEUTSCHEN FEUERWEHR MUSEUMS IN FULDA
UND DER DEUTSCHEN MINDERHEIT
WURDE JOHANNES HELLMANN MIT SEINER FAMILIE
VOM ST. ROCHUS FRIEDHOF UMGEBETTET
UND DIESE TAFEL GESTIFTET

A.D. 10.11.2011

Płyta nagrobna Johannesa Hellmanna na cmentarzu Jerozolimskim w Nysie [2.VI.2022 - fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 26 raz(y) 5,47 MB