Forum Historii Nysy

[ralf]

Zamieszczam krótką biografię znanego i cenionego historyka nyskiego o nazwisku Franz-Christian Jarczyk. Tekst opracowałem na podstawie dwóch źródeł:
1) nekrolog F.-Ch. Jarczyka, autor: Ulrich Schmilewski, opublikowany w „Schlesische Geschichtsblätter: Zeitschrift für Regionalgeschichte Schlesiens”, Rocz. 46 (2019), tom 1, str. 41-43.
2) informacje otrzymane osobiście od Andreasa Quaschigrocha - przewodniczącego związku „Neisser Kultur- und Heimatbund e.V.” w Hildesheim.


Nekrolog dyplomowanego inżyniera Franza-Christiana Jarczyka
W dniu 18 stycznia 2019 r. w Grünstadt w Nadrenii-Palatynacie, w setnym roku swojego życia zmarł Franz-Christian Jarczyk, członek honorowy Towarzystwa Historii Śląska. Urodził się 19 listopada 1919 roku w Nysie, gdzie uczęszczał do Gimnazjum Państwowego „Carolinum”, które ukończył w roku 1938. Od semestru zimowego roku 1938/39, do semestru letniego roku 1942 studiował elektrotechnikę na Politechnice Wrocławskiej, gdzie był czasowo asystentem w Katedrze Elektrotechniki Teoretycznej i Techniki Pomiarowej. Pracując w okresie lat 1942-1945 w spółce „Rheinmetall-Borsig” we Wrocławiu-Psim Polu, zdał w 1944 roku egzamin dyplomowy. Po związanym z zakończeniem wojny wypędzeniu, życie zawodowe zaprowadziło go najpierw do firmy „Südwestfunk” w Baden-Baden (Badenia-Wirtembergia), potem do Instytutu Rundfunktechnisches w Bad Homburg v.d.H. (Hesja), następnie do firmy „Anorgana” w Gendorf/Obb. i wreszcie do przedsiębiorstwa „BASF” w Ludwigshafen nad Renem, gdzie wraz z osiągnięciem wieku emerytalnego odszedł ze stanowiska kierownika fabryki taśm magnetofonowych. F.-Ch. Jarczyk publikował w różnych czasopismach specjalistycznych na tematy związane z jego działalnością zawodową. Oprócz swojego zawodu interesował się i miał pociąg do historii, w szczególności do tej dotyczącej jego rodzinnego miasta - Nysy. Jeszcze przed przejściem na emeryturę, w semestrze zimowym roku 1979/80 rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie w Mannheim, ale bez zamiaru pozyskania dyplomu. Jeszcze wcześniej rozpoczął gromadzenie literatury dotyczącej miasta i powiatu nyskiego oraz historii szkolnictwa górnośląskiego. Od momentu założenia „Neisser Kultur- und Heimatbund” działał przez dziesięciolecia jako jego administrator archiwum i kultury, również jako zastępca przewodniczącego tego związku, a także w Stowarzyszeniu Historycznym Palatynatu, w którym również zajmował się tematyką śląską jako referent. Rozbudowa archiwum w muzeum „Neisser Heimatmuseum” w Hildesheim przy ul. Gelber Stern 21, to w dużej mierze jego zasługa. Od początku lat 70-tych Franz-Christian Jarczyk opublikował w czasopiśmie „Neisser Heimatblatt” liczne, dobrze ugruntowane artykuły dotyczące historii miasta Nysy i powiatu nyskiego oraz historii ludzi i szkół w Nysie, później także artykuły naukowe w takich czasopismach jak „Oberschlesisches Jahrbuch”. Jego wykłady historyczne na spotkaniach Związku (tj. Heimatbundu) cieszyły się powszechnym uznaniem. F.-Ch. Jarczyk był w ten sposób idealną osobą do kontaktu, pomocnikiem i współpracownikiem w dużej wystawie historycznej poświęconej Nysie w Hildesheim, Wertheim i Ratingen-Hösel, przygotowanej przez Fundację dla Kultury Śląska (Stiftung Kulturwerk Schlesien) w 1988 roku. Wystawie tej towarzyszył katalog zatytułowany „Neisse. Das Schlesische Rom im Wandel der Jahrhunderte” (Würzburg 1988), w którym F.-Ch. Jarczyk zamieścił cztery swoje artykuły. Kontynuacją tej owocnej współpracy była książka wydana przez „Fundację dla Kultury Śląska” („Stiftung Kulturwerk Schlesien”), której autorem jest Franz-Christian Jarczyk, pt. „Neisse. Kleine Stadtgeschichte in Bildern” (Würzburg 1994). Franz-Christian Jarczyk napisał lub zredagował następujące monografie, których przynajmniej tytuły należy wymienić: „Gymnasium Carolinum zu Neisse 1624-1974. Ein Gedenkbuch” (Detmold 1974 - wydanie z Karl Alexander Hellfaier), „Neisse. Ein Gang durch die Stadt in Bildern” (Hildesheim 1978, wydanie drugie w 1987), „Sagen aus dem Neisser Land” (Hildesheim 1998), „Neisser Glocken” (Hildesheim 2010 - wydanie z Bernward Trouw), jak również dwie książki z pocztówkami: „Neisse um 1900 auf alten Ansichtskarten” (Hildesheim 1986) oraz „Ziegenhals und das Altvaterland auf alten Ansichtskarten” (Hildesheim 1989). F.-Ch. Jarczyk angażował się także w publikację wspomnień - wydał np. „Straße meiner Kindheit” autorstwa Grety Hoffmann (Hildesheim 1992) oraz reprint „Was mein einst war. Erinnerungen an Alt-Neisse” autorstwa Anny Bernard (Neisse 1926, Hildesheim 1994). Na szczególną uwagę zasługuje opracowana przez F.-Ch. Jarczyka książka „Die Dörfer des Kreises Neisse” (Hildesheim 1982), zawierająca informacje historyczne i lokalizacyjne miejscowości powiatu nyskiego, nazwiska ich dawnych mieszkańców oraz mapy.

Franz-Christian Jarczyk był osobą przyjazną, powściągliwą i skromną w swoim wyglądzie oraz pracy, zawsze gotowy do udzielenia informacji i pomocy. Można było na nim polegać, bezinteresownie wspierał projekty prac dotyczących historii miasta Nysy przez swoją wiedzę i literaturę, czego kilkakrotnie doświadczyć mógł sam wspomniany na wstępie autor nekrologu - Ulrich Schmilewski. F.-Ch. Jarczyk nie trzymał się sztywno tego co stare ale łączył to z teraźniejszością i przyszłością, troszczył się o przekazywanie wiedzy historycznej. Znalazło to odzwierciedlenie nie tylko w zamianie starych dokumentów na nowe nośniki danych, wówczas mikrofisze, ale także we wsparciu jakiego udzielił zarządowi „Neisser Kultur- und Heimatbund” w otwarciu się na ówczesną polską Nysę i jej mieszkańców. Było dla niego satysfakcją i szczególnym zaszczytem móc wygłosić w Nysie w 1998 roku wykład o grobowcach biskupów wrocławskich, z okazji 800-lecia kościoła św. Jakuba w Nysie (to był jego rodzinny kościół), na zaproszenie biskupa opolskiego Alfonsa Nossola. F.-Ch. Jarczyk był wielokrotnie odznaczany za swoją działalność wolontariacką i pracę historyczną. W 1999 roku prezydent Republiki Federalnej Niemiec odznaczył go Medalem Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (Verdienstmedaille des Verdienstordens der Bundesrepublik Deutschland) za zasługi na rzecz integracji wysiedlonych Ślązaków, zwłaszcza rodaków z Nysy, oraz za opiekę i ochronę niemieckich dóbr kultury na Śląsku. Związek „Neisser Kultur- und Heimatbund” przyznał mu swoją nagrodę kulturalną i honorowe członkostwo, a także uhonorował jego pracę pamiątkową publikacją pt. „Der Heimat verpflichtet. Festschrift für Franz-Christian Jarczyk/Neisse *19. XI. 1919 zum 80. Geburtstag” (Hildesheim 1999). F.-Ch. Jarczyk w 1972 roku wstąpił do Towarzystwa Historii Śląska (Verein für Geschichte Schlesiers e.V.), które z okazji swojego 150-lecia, mianowało Jarczyka swoim honorowym członkiem podczas uroczystości w dniu 19 kwietnia 1996 roku w Würzburgu. W ówczesnej laudacji stwierdzono, że celem Jarczyka zawsze było nauczanie o historii jego dawnej ojczyzny na naukowo poprawnych podstawach i z właściwą miarą rzeczy oraz przekazywanie tej wiedzy dalej. Jako miejscowy badacz F.-Ch. Jarczyk wniósł pozytywny wkład w badania, a w szczególności w prezentację historii swojego rodzinnego miasta Nysy.


Franz-Christian Jarczyk we wspomnieniach Andreasa Quaschigrocha
W tym miejscu pragnę oddać głos mojemu przyjacielowi Andreasowi Quaschigrochowi, który przez wiele lat znał Franza-Christiana Jarczyka i który podzielił się ze mną swoimi wspomnieniami związanymi z tym Człowiekiem:

"Z Franzem-Christianem Jarczykiem po raz pierwszy rozmawiałem, gdy byłem studentem. Otrzymał on dużą ilość starych zdjęć z powiatu nyskiego ale nie mówiono co te zdjęcia dokładnie przedstawiają - tak pisano wówczas w „Neisser Heimatblatt”. Stwierdzono również, że pan Jarczyk przyniesie te zdjęcia ze sobą na kolejne spotkanie związkowe. Pojechałem więc moim starym, jasnoniebieskim VW Beetle do miejscowości Bad Salzdetfurth, gdzie wtedy odbywało się to spotkanie. Była sobota i nie wiedziałem wówczas, że po południu tego dnia „delegaci” naszego Związku mają się spotkać w „elitarnej sali” hotelu, w którym przebywaliśmy. W zatłoczonym pomieszczeniu powiedziano mi, że w kręgu tego towarzystwa znajdę pana Jarczyka. Usiadłem więc na krześle przed drzwiami i czekałem. W pewnym momencie ktoś wyszedł z tej sali i zapytał mnie, czego chcę. Mogłem wówczas przyjrzeć się grupie „delegatów”: było tam co najmniej 40 osób, które z pewnością miały do omówienia ważne sprawy dotyczące „Neisser Kultur- und Heimatbund”. Jakiś czas później otworzyły się drzwi i wyszedł Franz-Christian Jarczyk. Miał oczywiście na głowie sporo spraw ale usiadł ze mną i zapytał, dlaczego chcę z nim porozmawiać. Później musiał wrócić na konferencję ale poprosił, żebym na niego poczekał. Po zakończeniu zebrania usiadł ze mną ponownie i pokazał mi wiele starych czarno-białych zdjęć. To było nasze pierwsze spotkanie. Później, gdy już pisałem swoją pierwszą książkę o Wójcicach (Woitz/Eichenau), ciągle dostarczał mi potrzebne materiały archiwalne, choć z pewnością miał głowę pełną zupełnie innych „nyskich spraw”. Po latach, gdy zostałem powołany do znakomitego kręgu delegatów, widywaliśmy się co roku. Wykłady, które wygłaszał wtedy Franz-Christian Jarczyk na nyskie tematy, były fenomenalne. I to był dla mnie zaszczyt, gdy pewnego dnia J.-Ch. Jarczyk zaproponował mi abyśmy przeszli na „Ty”. Podczas kolejnych spotkań Nyskiego Związku często jedliśmy razem śniadanie, dzięki czemu mogliśmy wymieniać się poglądami.
Patrząc ze swojego doświadczenia, to co napisano o cechach charakteru F.-Ch.-Jarczyka w przytoczonym powyżej nekrologu autorstwa dr. Ulricha Schmilewskiego to absolutna prawda. Dodam, że to wszystko oczywiście miało swoją cenę: stres i (z wiekiem) pewien niepokój. Szerokie zainteresowanie jego wiedzą nie pozostawiało mu prawie żadnych okresów odpoczynku. Kiedy pana Jarczyka opuściły siły, Archiwum Nyskie (właściwie Jego archiwum) zostało przekazane pod moją opiekę. To go szczerze ucieszyło. Z zadowoleniem przyjął również wybór mojej osoby na przewodniczącego Związku Nysan w 2014 roku, co mnie uradowało i oczywiście zmotywowało, bo to naprawdę był Neisser Herr z dużą dozą ducha i intelektu. Jestem wdzięczny, że znałem również jego żonę - Katharinę Jarczyk, która odeszła przed nim. Pochodziła ze wsi w dawnym powiecie oleśnickim (Kreis Oels) na Śląsku. Była zadowolona, gdy wybrano mnie na redaktora czasopisma „Neisser Heimatblatt”. Po śmierci niezapomnianej Rosemarie (Romie) Franke-Martens, przez wiele lat brakowało bowiem w „Neisser Heimatblatt” części poświęconej wsi, za którą tęskniło wielu członków Związku (w tym Katharina Jarczyk), podobnie zresztą jak Franz-Christian, który notabene znał Wójcice od dzieciństwa, gdyż brał udział w obozie nad pobliskim stawem o nazwie „Baggerteich” i dobrze pamiętał miejsce moich przodków.
F.-Ch. Jarczyk pracował naukowo dla dobra Neisserów na całym świecie (także dla osób zainteresowanych Nysą i powiatem nyskim). Bardzo poruszał go także komponent czysto ludzki, tj. zwłaszcza wojenne i powojenne losy rodaków z miasta i kraju. Dowiedziałem się tego podczas niejednej rozmowy telefonicznej.
Ojciec braci Jarczyków pochodził z Pszczyny (Pless) we wschodnim Górnym Śląsku i był w Nysie nauczycielem w gimnazjum Carolinum. Matka braci pochodziła ze Szprotawy (Sprottau) na Dolnym Śląsku. Para poznała się i zakochała w sobie w Nysie. Wszystkie dzieci urodziły się w Nysie i nie znały Pszczyny. To byli prawdziwi Neisserzy.
Rodzice braci Jarczyków zmarli wkrótce po wygnaniu, w miejscowości Kaufbeuren w bawarskim Allgäu.
Franz-Christian opowiadał mi, że w Nysie jego słowiańskie nazwisko przysparzało ludziom trudności. Kiedy powiedział: „Nazywam się Jarczyk”, niemiecka ludność pytała: „Jaaak się nazywasz? Przeliteruj to!”
Fakt, że dziś mam przyjacielski kontakt z jego bratem dr. Heinrichem J. Jarczykiem i jego żoną Christiane, napełniają mnie radością i wdzięcznością!
Nyscy bracia - Franz-Christian i dr Heinrich Jarczykowie wraz z ich żonami, byli i są częścią fundamentu, na którym jako przewodniczący Nyskiego Związku stoję."

---

Franz-Christian Jarczyk.jpg Zdjęcie pochodzi z książki pt. „Der Heimat verpflichtet”, którą związek „Neisser Kultur- und Heimatbund” wydał w 1999 roku z okazji 80. urodzin Franza-Christana Jarczyka.

Plik ściągnięto 3 raz(y) 460,99 KB