Forum Historii Nysy

[ralf]

We Wrocławiu-Karłowicach, w tamtejszym klasztorze franciszkanów w październiku 1899 r. otwarto niższe seminarium duchowne. Z powodu zwiększającej się w nim liczby uczniów, wrocławska placówka okazała się wkrótce zbyt ciasna, by pomieścić wszystkich wychowanków. Z tej przyczyny władze klasztorne za radą kardynała Georga von Koppa (1837-1914) postanowiły, że w klasztorze franciszkanów w Nysie zostanie dobudowane dodatkowe skrzydło i również tam powstanie takie seminarium. W ten sposób dnia 2 października 1911 r. w Nysie założono Juwenat Franciszkanów (Juvenat der Franziskaner zu Neisse), zwany Collegium Seraphikum. Było to męskie, prywatne gimnazjum wraz z internatem, prowadzone przez Zakon Braci Mniejszych (franciszkanów) Prowincji Wrocławskiej pw. św. Jadwigi. Rocznie do kolegium uczęszczało ok. 180 uczniów. Zajęcia w nim były oparte na programie nauczania stosowanym w państwowych pruskich szkołach średnich. W placówce zorganizowano bibliotekę, specjalistyczne gabinety wykładowe i kaplicę dla uczniów. Wkrótce w pomieszczeniu biblioteki, która służyła także wykładowcom, urządzono niewielkie Muzeum Misyjne. Pierwszym rektorem kolegium został o. Gaudenty Strzybny, który pełnił tę funkcję do 1915 roku. Rozpoczęta w 1914 r. pierwsza wojna światowa zdezorganizowała działalność szkoły, gdyż w klasztorze ulokowano lazaret, a uczniowie pomagali w nim opiekować się chorymi, przede wszystkim jeńcami wojennymi. Dodatkowo w 1917 r. na terenie klasztoru wybuchła epidemia grypy, wskutek której zmarło paru tamtejszych wykładowców. Jeszcze w tym samym roku trzydziestu siedmiu uczniów otrzymało powołanie do wojska i zostało wysłanych na front. Pomimo tego wszystkiego szkoła funkcjonowała nieprzerwanie, choć powrót do normalnego funkcjonowania placówki nastąpił dopiero po zakończeniu I wojny światowej. Kolegium franciszkanów w Nysie było podległe Prowincjalnemu Kolegium Szkolnemu w Opolu (Provinzial-Schulkollegium zu Oppeln). Nauka trwała 8 lat i kończyła się egzaminem państwowym, który zdawało się w nyskiej placówce. Warunkiem przyjęcia do sexty (tj. pierwszej klasy gimnazjum) był wiek chłopca, który musiał wynosić 12-13 lat. Rok szkolny rozpoczynał się w Wielkanoc. Ponieważ kolegium było przeznaczone do nauki i wychowania wyłącznie kolejnego pokolenia zakonu franciszkanów, przyjmowani do niego byli tylko ci chłopcy, którzy wykazywali chęci i skłonności do wstąpienia w szeregi zakonu franciszkanów po ukończeniu tej szkoły, tak by później pracować jako księża misjonarze w Niemczech lub za granicą. Kolegium zostało rozwiązane przez władze hitlerowskie w jesieni 1939 r. Po II wojnie światowej, w 1946 r. polscy franciszkanie reaktywowali je, ale już w 1952 roku władze komunistyczne ostatecznie je zlikwidowały. Przedwojenny księgozbiór biblioteki klasztoru franciszkanów w Nysie w 1952 r. liczył ponad 25000 woluminów i został wtedy zarekwirowany przez Służbę Bezpieczeństwa, a następnie zdeponowany w nowo powstałej Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej w Opolu. Występujące na drukach dwa rodzaje nyskich, kolegiackich pieczęci franciszkańskich posiadały treść: „Bibliotheca Collegii Seraph. Nissensis” (pieczęć okrągła) oraz „Juvenat der Franziskaner Neisse” (pieczęć owalna). Po zlikwidowaniu kolegium, część jego budynków została przekazana Młodzieżowemu Ośrodkowi Wychowawczemu, który rozpoczął działalność z dniem 1 września 1952 r.


Opracował: ralf
Tekst na podstawie:
• Dąbrowski Marcin: „Dzieje Prowincji Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny Zakonu Braci Mniejszych w Polsce w latach 1923–1939” (rozprawa doktorska — Wydział Teologii KUL), Lublin 2021.
• Mandziuk Józef: „Postacie śląskiego Kościoła katolickiego w czasach nowożytnych (c.d.)”, [w:] „Saeculum Christianum”, 18 (2011), nr 2.
• Paszkowska Aleksandra: „Starodruki w zbiorach Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej”, Opole 2009.
• Pawlik Krzysztof: „Biblioteki w Nysie w latach 1810-1939”, [w:] „Roczniki Biblioteczne”, 1992 r., tom 35 (1991).
• Pawlik Krzysztof: „Zarys historii muzeów w Nysie od końca XIX wieku do 1945 roku”, [w:] „Muzealnictwo”, tom 47 (2006), Warszawa 2006.
• Stein Erwin i in.:, „Neisse mit Anhang Stadt und Bad Ziegenhals”, tom XIV - „Neisse mit Anhang Stadt und Bad Ziegenhals”. Berlin-Friedenau 1925.

---

(zdj.1) Rzut zespołu klasztornego oo. franciszkanów przy al. W.P. w Nysie.jpg

Plik ściągnięto 6 raz(y) 997,63 KB

(zdj.2) Widok na zespół klasztorny, w tym zabudowania Collegium Seraphikum, od strony północnej.jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 776,06 KB

(zdj.3) Dziedziniec przed wejściem do Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 4 raz(y) 301,92 KB

(zdj.4) Aula w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 699,8 KB

(zdj.5) Jadalnia w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 564,23 KB

(zdj.6) Sala bankietowa w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 226,09 KB

(zdj.7) Scena w sali bankietowej w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 722,62 KB

(zdj.8) Kaplica w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 776,71 KB

(zdj.9) Kaplica w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 234,25 KB

(zdj.10) Korytarz klasowy Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 4 raz(y) 156,15 KB

(zdj.11) Grupa figuralna - święty Franciszek obejmujący Chrystusa na Krzyżu - w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 386,95 KB

(zdj.12) Grupa figuralna - Jezus w świątyni - w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 229,17 KB

(zdj.13) Zbiory fizyczne w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 4 raz(y) 656,81 KB

(zdj.14) Pokój do eksperymentów fizycznych w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 4 raz(y) 663,11 KB

(zdj.15) Dolne przejście w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 599,21 KB

(zdj.16) Gabinet dyrektora w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 285,39 KB

(zdj.17) Sala muzealna w Collegium Seraphikum.jpg

Plik ściągnięto 4 raz(y) 280,32 KB

(zdj.18) Boisko sportowe przy Collegium Seraphicum.jpg

Plik ściągnięto 6 raz(y) 277,43 KB

[ralf]

Załączam skan świadectwa ukończenia Juwenatu Franciszkanów w Nysie w niepełnym zakresie (tzw. Abgangszeugnis) wystawionego w dniu 13 marca 1922 roku dla ucznia o nazwisku Paul Szdzuj (1905-1990), który uczęszczał do tego kolegium od kwietnia 1919 r. do marca 1922 r. Świadectwo podpisał ówczesny rektor szkoły o. Athanasius Theodor Burda OFM (1887-1952) oraz ordynariusz o. Ewald Brzesowski.

Skan świadectwa pochodzi z książki pt. „Osieczna w walce o niepodległość. Zarys historyczno-kulturalny do dziejów Ziemi Leszczyńskiej. 1890–1919” (wyd. Poznań-Osieczna 2018, reprint), której autorem jest sam Paul Szdzuj, o zmienionym już nazwisku na Paweł Edward Frankiewicz.

---

Świadectwo ukończenia Juwenatu Franciszkanów w Nysie w niepełnym zakresie z 1922 roku.jpg

Plik ściągnięto 2 raz(y) 315,92 KB