Forum Historii Nysy

[ralf]

Obwałowania Kolejowe (niem. Bahnhofsbefestigung) rozciągały się w formie klamry obejmującej znajdujące się po wschodniej stronie miasta tereny stacji kolejowej (patrz: zdjęcie w załączniku). Umocnienia te rozpoczynały się od rzeki Nysy Kłodzkiej przy ulicy Mazowieckiej, a następnie ciągnęły się pasem ufortyfikowanego terenu o szerokości 100-130 m. (pomiędzy ul. B. Śmiałego, a ul. W. Jagiełły), aż do Fleszy Prudnickiej w okolicy skrzyżowania ul. Jagiellońskiej z ul. Asnyka.

Umocnienia te powstały w II połowie lat 70. XIX wieku jako osłona przeniesionych na prawy brzeg rzeki Nysy Kłodzkiej stacji kolejowej i dworca kolejowego. Utworzenie tych obiektów po wschodniej stronie śródmieścia w jego bezpośrednim sąsiedztwie wymagało zlikwidowania znajdujących się wcześniej na tym terenie fortyfikacji, a później odpowiedniego połączenia nowych umocnień kolejowych ze starszymi fortyfikacjami miejskimi.

Obwałowania kolejowe rozpoczynały się po stronie północnej w postaci wału przeciwstraży nadbrzeżnych wzmocnionego Baterią Szyjową (Kehl Batterie). W dalszym przebiegu wał ten przecinały tory kolejowe. Dalej wał przechodził w Narożnik-Nysa (Neisse-Saillant), obok którego znajdowała się przy rzece Nysie Kłodzkiej śluza regulująca poziom wody w fosie osłaniającej od wschodu całość Obwałowań Kolejowych. Przy fosie znajdowała się droga ukryta i niewielkie place broni. Od Narożnika-Nysa rozpoczynał się front bastionowy, w skład którego wchodziły trzy wschodnie bastiony o numerach XI, X, IX z trzema kurtynami i dwa bastiony południowe o numerach VIII, VII z kurtyną przeciętą przez tory kolejowe. Kurtynę pomiędzy bastionami XI i X przecinał kanał Białki z mostem (akweduktem) nad fosą. Wały frontu bastionowego przeznaczone były dla artylerii i piechoty. Znajdowały się na nich liczne trawersy i schrony. Pod wałami przy dziedzińcach bastionów mieściły się kazamaty koszarowe, które od 1918 r. przeznaczone były na cele magazynowe i jako cywilne warsztaty. Oskarpowania wałów i przeciwstoku oraz mury schronów i kazamatów wykonane były z cegły. Całość obsługiwała obsadzona drzewami droga forteczna (obecna ulica B. Śmiałego), przy której na wysokości kurtyny X wzniesiono prochownię wojenną (KPM).

Obwałowania Kolejowe zachowały się do dziś, z wyjątkiem wału przeciwstraży nadbrzeżnych z Baterią Szyjową (po stronie północnej) oraz bastionu VII i kurtyny pomiędzy bastionem VII i VIII (po stronie południowej). Dzieła te rozebrano przed 1925 rokiem. W miejscu Baterii Szyjowej przy ul. Mazowieckiej wzniesiono w 1923 roku budynek zakładu uzdatniania wody, a w okolicy bastionu VII powstał w 1925 roku stadion miejski.

Opracowano na podstawie książki Arweda Klose pt. "Festung Neisse" (Hagen 1980) oraz przewodnika Krystyny Dubiel pt. "Nysa - podróż po fortach" (Nysa 2013).


Plany Obwałowań Kolejowych znajdują się na Forum w temacie "Plany nyskich fortyfikacji", pod linkami:
- KLIK-1 (kolorem czerwonym oznaczono podziemia)
- KLIK-2 (1879 r.)

---

Współczesne zdjęcie satelitarne Nysy. Kolorem czerwonym zaznaczono Obwałowania Kolejowe na stan sprzed 1925 roku.jpg

Plik ściągnięto 55 raz(y) 1,49 MB

[maciek]

Podczas II Wojny Światowej Obwałowania Kolejowe służyły jako obozy jenieckie - w miejscu obecnej firmy KRAB, mieścił się obóz żołnierzy radzieckich, a na końcu ul. Śmiałego (strzelnica) obóz żołnierzy alianckich.

[ralf]

Poniżej fotografia przedstawiająca wyburzanie obiektu, który pierwotnie był elementem znajdującego się wcześniej w tym miejscu bastionu VII Obwałowań Kolejowych. Obiekt stał dokładnie tam gdzie dzisiaj mieści się plac targowy "Zieleniak" przy ul. Łukasińskiego. Na planach Nysy sprzed I w.ś. budowla nosi nazwę - hangard 7. Zapewne pierwotnie (kiedy istniał bastion VII) były to bomboodporne, przysypane warstwą ziemi kazamaty, które po rozebraniu bastionu postanowiono zachować celem dalszego wykorzystania, być może jako np. magazyn. Hangard 7 stał nienaruszony jeszcze w 1927 roku więc załączone zdjęcie wykonano później.

---

Wyburzanie obiektu o nazwie 'hangard 7', który stał na terenie bastionu VII Obwałowań Kolejowych. Zdjęcie wykonano nie wcześniej niż w 1927 r.jpg

Plik ściągnięto 70 raz(y) 3,24 MB

[ralf]

Poniższą fotografię wykonano na dziedzińcu bastionu IX (tzw. hangard IX) w ciągu Obwałowań Kolejowych. De facto jest to awers widokówki wysłanej dnia 24 stycznia 1903 roku z Nysy do Pniew (Pinne) pod Poznaniem. Na rewersie znajduje się pieczątka nyskiego zakładu fotograficznego: Atelier „Milli” / Kunstanstalt / für moderne Photographie / Neisse, Königsstr. No.6., a obok niej pieczątka imienna o treści: Inhaber: Alexander Stock.

---

Bastion IX (tzw. hangard IX) w ciągu Obwałowań Kolejowych. Około 1903 r.jpg

Plik ściągnięto 21 raz(y) 1,46 MB

[ralf]

Zdjęcia wykonane w dniach 15-16 marca 2024 r. na terenie Obwałowań Kolejowych. Przy każdej z fotografii podano szczegółowiej miejsce jej wykonania.

---

(fot.1) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Sailant „Neisse”. Przy ul. Jagiełły, po wsch. stronie cieku fosy.

Plik ściągnięto 7 raz(y) 3,93 MB

(fot.2) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Sailant „Neisse”. Przy ul. Jagiełły, po wsch. stronie cieku fosy.

Plik ściągnięto 4 raz(y) 3,72 MB

(fot.3) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Sailant „Neisse”. Ujście cieku fosy do rzeki Nysy Kłodzkiej. Widok w kierunku północnym.

Plik ściągnięto 10 raz(y) 4,4 MB

(fot.4) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Sailant „Neisse”. Zastawka przy ujściu cieku fosy do rzeki Nysy Kłodzkiej.

Plik ściągnięto 6 raz(y) 3,29 MB

(fot.5) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Sailant „Neisse”. Ciek fosy. Widok w kierunku wschodnim.

Plik ściągnięto 8 raz(y) 4,3 MB

(fot.6) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Sailant „Neisse”. Obok skrzyżowania ulic: Mazowiecka, Śmiałego, Jagiełły.

Plik ściągnięto 8 raz(y) 4,12 MB

(fot.7) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Bastion XI.

Plik ściągnięto 5 raz(y) 3,03 MB

(fot.8) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Bastion XI.

Plik ściągnięto 5 raz(y) 3,64 MB

(fot.9) Dzień 15.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Bastion XI.

Plik ściągnięto 6 raz(y) 4,03 MB

(fot.10) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Bastion XI.

Plik ściągnięto 7 raz(y) 3,3 MB

(fot.11) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Bastion XI.

Plik ściągnięto 6 raz(y) 3,57 MB

(fot.12) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Bastion XI.

Plik ściągnięto 3 raz(y) 3,19 MB

(fot.13) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Bastion XI.

Plik ściągnięto 6 raz(y) 4,08 MB

(fot.14) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Bastion XI.

Plik ściągnięto 6 raz(y) 2,61 MB

(fot.15) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Bastion XI.

Plik ściągnięto 8 raz(y) 4,24 MB

(fot.16) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Bastion XI.

Plik ściągnięto 6 raz(y) 3,74 MB

(fot.17) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Kurtyna pomiędzy bastionem XI a X.

Plik ściągnięto 5 raz(y) 4,41 MB

(fot.18) Dzień 15.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Prochownia KPM obok bastionu IX.

Plik ściągnięto 53 raz(y) 2,87 MB

(fot.19) Dzień 15.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Prochownia KPM obok bastionu IX.

Plik ściągnięto 38 raz(y) 3,54 MB

(fot.20) Dzień 15.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Prochownia KPM obok bastionu IX.

Plik ściągnięto 34 raz(y) 3,08 MB

(fot.21) Dzień 15.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Prochownia KPM obok bastionu IX.

Plik ściągnięto 42 raz(y) 3,54 MB

(fot.22) Dzień 15.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Prochownia KPM obok bastionu IX.

Plik ściągnięto 33 raz(y) 3,97 MB

(fot.23) Dzień 15.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Prochownia KPM obok bastionu IX.

Plik ściągnięto 35 raz(y) 3,17 MB

(fot.24) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Prochownia KPM obok bastionu IX.

Plik ściągnięto 35 raz(y) 3,77 MB

(fot.25) Dzień 15.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Obok bastionu IX. Widok ze szczytu prochowni KPM w kierunku zachodnim.

Plik ściągnięto 7 raz(y) 3,75 MB

(fot.26) Dzień 15.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Obok bastionu IX. Widok ze szczytu prochowni KPM w kierunku południowo-wschodnim.

Plik ściągnięto 7 raz(y) 3,73 MB

(fot.27) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Prawy bark bastionu IX.

Plik ściągnięto 3 raz(y) 4,07 MB

(fot.28) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Kurtyna pomiędzy bastionem IX a VIII.

Plik ściągnięto 6 raz(y) 4,41 MB

(fot.29) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Lewy bark bastionu VIII.

Plik ściągnięto 5 raz(y) 4,2 MB

(fot.30) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Lewy bark bastionu VIII.

Plik ściągnięto 4 raz(y) 4,11 MB

(fot.31) Dzień 16.III.2024. Teren Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Kineta w fosie, przed lewym czołem bastionu VIII. Widok w kierunku północnym.

Plik ściągnięto 9 raz(y) 3,49 MB

[ralf]

Na terenie Obwałowań Kolejowych znajdował się jeden z dwóch akweduktów, jakie istniały w obszarze Twierdzy Nysa. Pierwszy był zlokalizowany po zachodniej stronie twierdzy, w zewnętrznej fosie miejskiej obok dzis. Stawu Łabędziego. Była już o nim mowa na Forum pod linkiem: KLIK.

Rolą akweduktu znajdującego się po wschodniej stronie twierdzy, czyli na terenie Obwałowań Kolejowych, było poprowadzenie cieku Białki „śródmiejskiej”¹ płynącej w poprzek fosy tychże obwałowań (tj. z zachodu na wschód), nad ciekiem Białki „podmiejskiej”² płynącej tą fosą z południa na północ. Oba cieki krzyżują się w tym miejscu pod kątem 90 stopni, przy czym każdy z nich dzięki akweduktowi płynie osobno i niezależnie od drugiego.

Białka „śródmiejska” wpływała na teren fosy Obwałowań Kolejowych od strony zachodniej przez trzy przepusty³ znajdujące się pod wałem kurtyny międzybastionowej. U ich wylotu w fosie łączyła się w jeden szerszy, otwarty, obudowany wysokimi, kamiennymi ścianami kanał, którym dopływała w okolicę kinety fosy. Tam płynęła NAD ciekiem kinety, zamkniętym, bardzo niskim i szerokim kanałem, aż do końca fosy, skąd ponownie prowadził ją otwarty kanał z wysokimi, kamiennymi ścianami, do dzis. mostku przy ul. Jagiełły, czyli poza teren ówczesnej twierdzy. Przy tym ostatnim odcinku kanału, po północnej stronie znajdowało się niewielkie dzieło fortyfikacyjne w formie niepełnego dwuramiennika wraz z murowanym schronem bojowym zaopatrzonym od strony kanału w otwory strzelnicze [zdj.31-32].

Warto wspomnieć, że w ścianie kanału, po północnej stronie, na odcinku pomiędzy kurtyną bastionową a kinetą fosy, zachowały się do dziś, wystające poziomo żelazne dwuteowniki, które wydają się pozostałością po tamtejszej kładce [zdj.28-29].

Cała konstrukcja akweduktu wraz z najbliższym otoczeniem, została zaprojektowana tak, by poza sprawnym funkcjonowaniem dwóch krzyżujących się w tym miejscu cieków, jednocześnie uniemożliwić wrogowi w czasie ataku, przedostanie się tą drogą na teren twierdzy. Ponadto konstrukcja musiała być odporna na próby jej celowego zniszczenia przez atakujących, gdyż ze strategicznego punktu widzenia był to obiekt niezwykle ważny.

Poniżej wstawiam zdjęcia ukazujące przedmiotowy akwedukt i jego najbliższą okolicę. Przy każdym z nich znajduje się dokładny opis.


Przypisy:
¹ Chodzi o dwie odnogi Białki płynące ze śródmieścia, jedną odnogę z Rynku i drugą odnogę spod Dworu Biskupiego, które przy wypływie ze śródmieścia łączyły się w jeden ciek. Nazwa wyłącznie obrazowa, użyta tylko do celów niniejszego posta.
² Chodzi o odnogę Białki płynącą zewnętrzną fosą miejską, po południowym obwodzie miasta. Nazwa wyłącznie obrazowa, użyta tylko do celów niniejszego posta.
³ Dwa równolegle do siebie poprowadzone przepusty po stronie północnej prowadziły wodę Białki od znajdującego się 50 m przed nimi młyna Viehweger, a jeden skośny względem nich przepust po stronie południowej prowadził wodę ze znajdującego się tam krótkiego ramienia bocznego tejże Białki.

---

(zdj.1) Ukształtowanie terenu wokół akweduktu na obszarze Obwałowań Kolejowych.jpg

Plik ściągnięto 13 raz(y) 815,36 KB

(zdj.2) Rok 1927. Widok z lotu ptaka na akwedukt w obszarze Obwałowań Kolejowych.jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 1,43 MB

(zdj.3) Rok 2021. Widok z lotu ptaka na akwedukt w obszarze Obwałowań Kolejowych.jpg

Plik ściągnięto 6 raz(y) 1,67 MB

(zdj.4) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok od strony kurtyny międzybastionowej w kierunku wschodnim na kanał i akwedukt.

Plik ściągnięto 13 raz(y) 4,52 MB

(zdj.5) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok od strony kurtyny międzybastionowej w kierunku wschodnim na kanał.

Plik ściągnięto 4 raz(y) 3,38 MB

(zdj.6) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok ze szczytu ściany kanału w kierunku wschodnim.

Plik ściągnięto 5 raz(y) 3,78 MB

(zdj.7) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok ze szczytu ściany kanału na wylot trzech przepustów Białki „śródmiejskiej”.

Plik ściągnięto 14 raz(y) 3,88 MB

(zdj.8) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z wnętrza kanału na wylot środkowego przepustu Białki „śródmiejskiej”.

Plik ściągnięto 4 raz(y) 2,75 MB

(zdj.9) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z wnętrza kanału na wylot południowego przepustu Białki „śródmiejskiej”.

Plik ściągnięto 4 raz(y) 1,98 MB

(zdj.10) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z wnętrza kanału na wylot trzech przepustów Białki „śródmiejskiej”.

Plik ściągnięto 7 raz(y) 3,61 MB

(zdj.11) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z wnętrza kanału na wylot trzech przepustów Białki „śródmiejskiej”.

Plik ściągnięto 5 raz(y) 4,37 MB

(zdj.12) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z wnętrza kanału na wylot trzech przepustów Białki „śródmiejskiej”.

Plik ściągnięto 3 raz(y) 4,57 MB

(zdj.13) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z wnętrza kanału na wylot trzech przepustów Białki „śródmiejskiej”.

Plik ściągnięto 4 raz(y) 4,52 MB

(zdj.14) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok ze szczytu ściany kanału na wylot trzech przepustów Białki „śródmiejskiej”.

Plik ściągnięto 5 raz(y) 3,33 MB

(zdj.15) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z wnętrza kanału w kierunku wschodnim na akwedukt.

Plik ściągnięto 7 raz(y) 4,29 MB

(zdj.16) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z wnętrza kanału w kierunku wschodnim na akwedukt.

Plik ściągnięto 5 raz(y) 4,34 MB

(zdj.17) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z wnętrza kanału w kierunku wschodnim na akwedukt.

Plik ściągnięto 2 raz(y) 4,09 MB

(zdj.18) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok w kierunku północno-wschodnim na ściany kanału i akwedukt

Plik ściągnięto 4 raz(y) 4,96 MB

(zdj.19) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok w kierunku północno-zachodnim na ściany kanału.

Plik ściągnięto 9 raz(y) 4,62 MB

(zdj.20) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok w kierunku północnym na akwedukt.

Plik ściągnięto 8 raz(y) 4,89 MB

(zdj.21) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Otwór wykuty w stropie akweduktu, być może celem upustu nadmiaru wody do cieku fosy. Widok w kierunku północnym.

Plik ściągnięto 8 raz(y) 2,95 MB

(zdj.22) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z akweduktu w kierunku zachodnim na ścianę poprzeczną kanału.

Plik ściągnięto 3 raz(y) 5,28 MB

(zdj.23) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z akweduktu w kierunku wschodnim na ścianę poprzeczną kanału.

Plik ściągnięto 6 raz(y) 4,83 MB

(zdj.24) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z akweduktu w kierunku południowym wzdłuż linii kinety.

Plik ściągnięto 5 raz(y) 4,26 MB

(zdj.25) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok spod kinety w kierunku południowym na akwedukt.

Plik ściągnięto 4 raz(y) 4,21 MB

(zdj.26) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok w kierunku południowo-wschodnim na wypływający spod akweduktu ciek kinety.

Plik ściągnięto 3 raz(y) 3,47 MB

(zdj.27) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok w kierunku południowo-zachodnim spod kinety na ścianę kanału.

Plik ściągnięto 8 raz(y) 4,12 MB

(zdj.28) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok w kierunku wschodnim na wystające ze ściany kanału żelazne dwuteowniki.

Plik ściągnięto 2 raz(y) 3,8 MB

(zdj.29) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok w kierunku wschodnim na wystające ze ściany kanału żelazne dwuteowniki.

Plik ściągnięto 3 raz(y) 3,7 MB

(zdj.30) Dzień 16.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok z mostka przy ul. Jagiełły w kierunku zachodnim na płynący z akweduktu ciek Białki „śródmiejskiej”.

Plik ściągnięto 4 raz(y) 4,1 MB

(zdj.31) Ok. 2009 r. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].JPG Widok od strony ul. Jagiełły w kierunku zachodnim na ścianę kanału i schronu bojowego z otworami strzelniczymi.

Plik ściągnięto 10 raz(y) 1,82 MB

(zdj.32) Ok. 2009 r. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].JPG Widok od strony ul. Jagiełły w kierunku północno-zachodnim na ścianę schronu bojowego z otworami strzelniczymi.

Plik ściągnięto 5 raz(y) 1,63 MB

(zdj.33) Ok. 2009 r. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].JPG Widok od strony ul. Jagiełły w kierunku południowo-zachodnim na ścianę kanału.

Plik ściągnięto 5 raz(y) 1,81 MB

(zdj.34) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok w kierunku północno-wschodnim na wloty dwóch równoległych przepustów w kurtynie międzybastionowej.

Plik ściągnięto 3 raz(y) 2,64 MB

(zdj.35) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok w kierunku północno-wschodnim na wlot środkowego przepustu w kurtynie międzybastionowej.

Plik ściągnięto 9 raz(y) 3,16 MB

(zdj.36) Dzień 23.III.2024. Teren akweduktu w obszarze Obwałowań Kolejowych [fot. ralf].jpg Widok w kierunku północno-wschodnim na wlot północnego przepustu w kurtynie międzybastionowej.

Plik ściągnięto 2 raz(y) 3,34 MB