Forum Historii Nysy

[ralf]

Dnia 15 stycznia 1853 r. Magistrat miasta Nysy wydał program budowy nowego budynku Katolickiej Szkoły dla Chłopców na dzis. pl. Lüdinghausen, gdzie już od dłuższego czasu znajdował się stary budynek tej szkoły wraz z dawnym Domem Księży (Priesterhaus). W programie przedstawiono szczegółowe warunki, jakich należy przestrzegać przy realizacji budowy. Zgodnie z nimi budynek miał stać na podłużnej działce budowlanej o długości 125 stóp i szerokości 96 stóp. Potrzebne były w nim następujące poziomy: piwnica, parter i dwa piętra.

Cokół budynku miał mieć wysokość 4 do 5 stóp. Kolejne warunki to:
• wzniesienie dziewięciu sal szkolnych, każda o powierzchni co najmniej 820 stóp kwadratowych, które miały być umieszczone we wschodnim skrzydle, po trzy na parterze i każdym piętrze.
• pomieszczenia w skrzydle południowym, zachodnim i północnym przeznaczono na: mieszkanie kasztelana (Castellan) oraz na 12 mieszkań dla nauczycieli i urzędników kościelnych, każde składające się z czterech pomieszczeń i przynależnego pomieszczenia piwnicznego.
• w piwnicy należało wybudować drwalnię, pralnię i maglarnię.

Spośród zgłoszonych do konkursu pięciu planów pierwszą nagrodę komisja przyznała projektowi zaprezentowanemu w poniższych załącznikach nr 7-11. Z niewielkimi zmianami w układzie mieszkań, spowodowanymi późniejszą zmianą programu, czas budowy budynku określono na lata 1853-1854. Budowę prowadzono pod kierunkiem mistrza murarskiego o nazwisku Goldammer (prawdopodobnie chodzi o: Theodor Goldammer z Giersdorf, tj. Gierałcice - dzis. pow. nyski, budowniczy kościoła tamże, ur. 1821, zm. 1912, grób zachowany do dziś).

Jesienią 1853 r. prace przy budowie nowej szkoły zostały na pewien czas przerwane z powodu różnicy zdań pomiędzy Magistratem Nysy a urzędem kościelnym we Wrocławiu. Z tego powodu nie udało się w tymże roku pokryć budynku dachem.

Przy projektowaniu należało pamiętać o należytym rozmieszczeniu pomieszczeń. Otóż mieszkania trzech urzędników kościelnych, tj. dzwonnika, kantora i organisty, miały być usytuowane od strony południowej, po jednym mieszkaniu na każdym piętrze, tak aby jak najbardziej ułatwić tym osobom pełnienie funkcji urzędowych. Należało również zapewnić odpowiednie połączenie pomiędzy mieszkaniami nauczycieli a klasami szkolnymi, a także oddzielne klatki schodowe do użytku publicznego dla uczniów oraz do użytku prywatnego dla nauczycieli.

Drugie piętro zawierało zasadniczo taki sam rozkład pomieszczeń jak piętro pierwsze, dlatego w załącznikach pominięto jego rysunek.

Budynek wyposażono w cokół z granitowych elementów o wysokości 5 stóp, znajdujących się bezpośrednio nad gruntem. Gzyms cokołu wykonano w drodze ostrego wypalania kamienia, natomiast gzyms pozostałych kondygnacji wykonano ze zwykłych dużych bloków murarskich i wykończono tynkiem wapiennym z wapienia opolskiego (niem. Oppelner Kalk). Nad oknami z półokrągłymi łukami zastosowano formowany ścienny kamień.

Sufity korytarzy na parterze budynku i pierwszym piętrze posiadały sklepienia żaglowe (tzw. czeska kapa), a podłogi były wyłożone płytkami z polerowanego marmuru. Główne schody prowadzące na drugie piętro zostały wykonane z marmuru wydobywanego w Gross-Kunzendorf (Sławniowice / Velké Kunětice). Pracował nad nimi ceniony w swoim fachu mistrz kamieniarski o nazwisku Alder w Nysie (prawdopodobnie chodzi o: Joseph Alder, właściciel kamieniołomu marmuru w Gross-Kunzendorf). Płyty podestowe klatki schodowej miały długość 16 stóp i szerokość 8 stóp, a każda z nich składała się z jednego elementu. Żeliwną balustradę głównej klatki schodowej wyprodukowała „Królewska Odlewnia Żeliwa” w Berlinie. Znajdujące się nad głównym portalem ażurowe zdobienia i małe kolumny wykonano z polerowanego piaskowca, a dwie przywejściowe przypory wyłożono piaskowcowymi płytami. Dach pokryto dobrym, mocnym cynkiem oławskim (niem. Ohlauer Zink) według tzw. metody śląskiej.

Akroterion (naszczytnik) został wykonany z wypalonej gliny i dostarczony przez fabrykę "Hewig & Frey" ze Steinau a.O. (Ścinawa nad Odrą - dzis. pow. lubiński), z kolei porcelanowe odpustowe rury odwadniające dostarczyła firma "Urgerer" z Hirschberg (Zielona Góra). Wszystkie ogrzewane pomieszczenia były wyposażone w okna zimowe (futryny okładzinowe), natomiast korytarze i klatka schodowa posiadały okna zwykłe.

Koszt budowy całego budynku wyniósł: 44737 talarów, 23 srebrne grosze i 5 fenigów, z czego 45% pochłonęły prace murarskie wraz z materiałem. Średnio statystycznie - jedna stopa budynku kosztowała 3 talary, 22 srebrne grosze i 10 fenigów. Ponadto koszt rozbiórki starych budynków (szkoły i dawnego domu księży), które znajdowały się w miejscu nowo-budowanego gmachu, wyniósł: 2356 talary, 10 srebrnych groszy i 9 fenigów. Kwotę tą jednak pokryto dzięki sprzedaży starych materiałów pozyskanych z rozbiórki tych zabudowań.

Nowy budynek Szkoły Katolickiej dla Chłopców przetrwał II wojnę światową w stosunkowo dobrym stanie i został rozebrany ok. 1962 r. Później w jego miejscu wybudowano przychodnię lekarską, którą wyburzono pod koniec lat 90. Obecnie w tym miejscu znajduje się alejka z ławkami i otaczający ją z dwóch stron parking samochodowy.


Opracowanie: ralf
Bibliografia: A. Franke, "Die katholische Knabenschule in Neisse" [w:] G. Erbkam, "Zeitschrift für Bauwesen", Jg. VI, Berlin 1856, s. 477.

---

[1] Plan Nysy z 1905 roku. Na niebiesko zaznaczono budynek Katolickiej Szkoły dla Chłopców.jpg

Plik ściągnięto 18 raz(y) 1,08 MB

[2] Okres przedwojenny. Widok na Katolicką Szkołę dla Chłopców i kościół św. Jakuba z ówczesnego budynku Urzędu Skarbowego przy kościele św. Barbary.jpg

Plik ściągnięto 25 raz(y) 1,99 MB

[3] Okres powojenny. Widok z Placu Katedralnego na budynek Katolickiej Szkoły dla Chłopców.jpg

Plik ściągnięto 18 raz(y) 359,15 KB

[4] Okres powojenny. Widok z końca ul. Kupieckiej na budynek Katolickiej Szkoły dla Chłopców.jpg

Plik ściągnięto 19 raz(y) 519,8 KB

[5] Okres powojenny. Widok spod baptysterium na wejście południowe do budynku Katolickiej Szkoły dla Chłopców.jpg

Plik ściągnięto 16 raz(y) 561,6 KB

[6] Okres powojenny. Widok z Placu Kościelnego w kierunku budynku Katolickiej Szkoły dla Chłopców.JPG

Plik ściągnięto 20 raz(y) 776,78 KB

[7] Przednia elewacja budynku Katolickiej Szkoły dla Chłopców (widok od str. kościoła św. Jakuba).jpg

Plik ściągnięto 13 raz(y) 1,36 MB

[8] Przekrój poprzeczny budynku Katolickiej Szkoły dla Chłopców.jpg

Plik ściągnięto 15 raz(y) 531,79 KB

[9] Przekrój podłużny budynku Katolickiej Szkoły dla Chłopców.jpg

Plik ściągnięto 12 raz(y) 725,83 KB

[10] Rzut parteru budynku Katolickiej Szkoły dla Chłopców.jpg

Plik ściągnięto 18 raz(y) 1,36 MB

[11] Rzut pierwszego piętra budynku Katolickiej Szkoły dla Chłopców.jpg

Plik ściągnięto 13 raz(y) 1,1 MB

[ralf]

Widok na budynek Szkoły Katolickiej przy Rynku Garncarskim od strony dzis. ul. Chodowieckiego. Na ścianie budynku szkoły, na wysokości drugiego piętra widać owalne przejaśnienie, prawdopodobnie jakąś płaskorzeźbę.

---

Widok na budynek Szkoły Katolickiej przy Rynku Garncarskim.jpg

Plik ściągnięto 17 raz(y) 714,64 KB