Forum Historii Nysy

[ralf]

Rolnicza Szkoła Zimowa (Landwirthschaftliche Winterschule / Bäuerliche Werkschule) w Nysie, rozpoczęła swoją działalność dnia 15 października 1876 roku. Założyło ją Centralne Zrzeszenie Rolnicze Śląska (Landwirthschaftlicher Centralverein für Schlesien). W tym samym czasie powstała taka sama szkoła w Świdnicy (Schweidnitz). Obie te placówki były pierwszymi tego typu szkołami na terenie całego Śląska. Wcześniej w całych Prusach funkcjonowało jedynie 6 takich placówek. Zadaniem tych szkół było kształcenie w okresie jesienno-zimowym przede wszystkim młodzieży wiejskiej z rodzin rolniczych.

W gazecie „Neisser Zeitung” nr 311 z 1935 r. podano, że pierwszą siedzibą szkoły w Nysie był budynek Katolickiej Szkoły dla Chłopców przy Rynku Garncarskim. Monografia Nysy z 1925 r. podaje z kolei, że w latach 1877-1900 nyska placówka mieściła się w budynku gimnazjum „Carolinum” przy ul. Sobieskiego – chodzi o gmach stojący na prawo (na południe) od wejścia głównego do „Carolinum”, wzniesiony w 1725 r. i graniczący z salą gimnastyczną. W latach 30. XX wieku szkoła funkcjonowała ponownie we wspomnianym budynku Katolickiej Szkoły dla Chłopców przy Rynku Garncarskim.

Pierwszym dyrektorem nyskiej placówki został tzw. nauczyciel wędrowny (Wanderlehrer) o nazwisku Paul Arndt, urodzony dnia 3 czerwca 1828 r. w Wołowie (Wohlau) na Dolnym Śląsku. Kierował szkołą zimową tylko do 1878 r., a dwa lata później, tj. dnia 17 listopada 1880 r. zmarł w Nysie. Kolejnym dyrektorem szkoły był Richard Strauch, pełniący tą funkcję od 1878 do 1910 r. – tamtejszy nauczyciel rolnictwa. To właśnie temu człowiekowi szkoła zawdzięczała swoją dobrą reputację i sukcesy. Strauch był autorem wielu podręczników dla szkół rolniczych z zakresu hodowli i produkcji zwierzęcej. Przetłumaczył z języka duńskiego na j. niemiecki tzw. tablice Klüver’a, które przeprojektował i ulepszył. Służył one do obliczania wagi brutto i netto żywca. Strauch był ponadto radcą ekonomicznym (Oekonomierat), człowiekiem znanym i szanowanym w całych Niemczech. W roku 1903 r. ukazała się znana książka jego autorstwa pt. „Didaktik und Methodik des Unterrichtes an landwirtschaftlichen Schulen” (tłum. „Dydaktyka i metodyka nauczania w szkołach rolniczych”), a w roku 1921 rolnicza książka adresowa dla prowincji śląskiej – „Landwirtschaftliches Adreßbuch der Rittergüter, Güter und größeren Höfe der Provinz Schlesien [Niekammer’s landwirtschaftliche Güter-Adreßbücher – Band XVI]”. Następnym dyrektorem szkoły był Max Gottschalg, który przeszedł na emeryturę dnia 1 kwietnia 1925 r. Kolejnym dyrektorem nyskiej szkoły został dr Vollmer, zajmujący to stanowisko przynajmniej do 1930 r. W roku 1935 szkołą zarządzał dyrektor Neuhaus.

Samą rekrutację uczniów do szkoły rozpoczynano corocznie we wrześniu lub w październiku. Szkołę otwierano w połowie jesieni, czyli końcem października lub początkiem listopada. Na przykład:
• 1880 r. – 1 listopada
• 1883 r. – 27 października
• 1886 r. – 28 października
• 1890 r. – 4 listopada
• 1911 r. – 26 października
• 1935 r. – 4 listopada

Cały kurs trwał dwa kolejne semestry zimowe, a każdy semestr trwał 5 miesięcy, od końca października do końca marca. Warunkami przyjęcia ucznia do szkoły było ukończenie 16 roku życia, ukończenie szkoły podstawowej i posiadanie wiedzy z zakresu praktyki rolnej. Starsi rolnicy mogli być przyjmowani jako wolni słuchacze.

Czesne za pierwszy semestr szkoły w Nysie w 1897/98 r. wynosiło 50 marek, plus 3 marki wpisowego (opłata rejestracyjna), a czesne za drugi semestr kosztowało mniej, bo 35 marek. Ewentualne częściowe lub całkowite zwolnienie z czesnego było omawiane przez kadrę nauczycielską, a decyzję w tej sprawie podejmowało kuratorium. Uczniowie znajdowali zakwaterowanie i wyżywienie u osób prywatnych w mieście. Częściowe wyżywienie kosztowało wówczas 15-18 marek na miesiąc, a wyżywienie pełne 30-33 marek/mies. A jak wówczas wyglądała siła nabywcza pieniądza? Otóż na targu w Nysie, za kwotę 50 marek (równowartość opłaty za pierwszy semestr szkoły) można było kupić 26,5 kg masła, lub 282 kg pszenicy, lub 1140 sztuk jajek (19 kop).

Na samym początku funkcjonowania szkoły zimowej w Nysie, naukę w niej rozpoczęło 15 uczniów. Przez pierwsze 22 lata funkcjonowania placówki (1876-1898) ukończyło ją 719 uczniów krajowych oraz 10 obcokrajowych. W roku 1897/98 w szkole uczyło się 58 uczniów (w tym dwóch bezpłatnie). Z kolei w roku 1935 naukę pobierało 66 uczniów. Uczniowie pochodzili z różnych rodzin, nie tylko z tych zajmujących się rolnictwem. Na przykład w 1897/98 roku 51 uczniów pochodziło z rodzin, w których prowadzono gospodarstwo rolne, a 7 uczniów było z rodzin wykonujących inne zawody.

Oto wykaz nauczycieli w 1897/98 r.:
Zwyczajni:
• Strauch – dyrektor instytucji i nauczyciel rolniczy
• dr Oechmichen – nauczyciel rolniczy

Pomocniczy:
• Schuto – nauczyciel rolniczy
• Hirschberger – rektor
• Zimmermann, Piontek, Brosig, Zimpel – nauczyciele
• Riedel – królewski powiatowy lekarz weterynarii
• Weiss – naczelnik biura
• Jacob – sierżant

Dyrektor instytucji był pracownikiem zatrudnionym na stałe (na czas nieokreślony) i uprawnionym do emerytury.

W skład szkolnego kuratorium w 1897/98 r. wchodzili:
• von Jerin – królewski starosta i komorny Nysy, przewodniczący
• Radloffsky – radny miejski Nysy, wiceprzewodniczący
• Kleinschmidt – dzierżawca dóbr rycerskich w Nieradowicach (Nitterwitz) koło Otmuchowa.
• Plewig – były major, właściciel dóbr rycerskich w Karlshof (dawny majątek na terenie Górnej Wsi - Oberneuland)
• R. Strauch – dyrektor instytucji

W roku 1897/98 placówka otrzymała następujące dotacje:
• od państwa, na wyjazdy w celach dydaktycznych – 2500 marek
• od Izby Rolniczej Prowincji Śląskiej (Landwirtschaftskammer für die Provinz Schlesien) – 5000 marek
• od miasta Nysy – 300 marek
• od Nyskiego Stowarzyszenia Rolniczego (Landwirtschaftlichen Verein Neisse) – 50 marek
• od powiatu nyskiego – 150 marek
• od Wrocławskiego Stowarzyszenia Rolniczego (Landwirtschaftlichen Verein Breslau) – 80 marek

Szkoła korzystała z pól doświadczalnych i ogrodów udostępnionych przez właścicieli gruntów. Placówka posiadała stację obserwacji opadów deszczu oraz burz, utworzoną przez Królewski Instytut Meteorologiczny.


Opracował: Rafał Błaszczyk

---

(zdj.1) Rok 1935. Budynek Rolniczej Szkoły Zimowej przy Rynku Garncarskim w Nysie.jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 450,49 KB

(zdj.2) Rok 1935. Klasa w Rolniczej Szkole Zimowej przy Rynku Garncarskim. W tle stoi dyrektor Neuhaus.jpg

Plik ściągnięto 8 raz(y) 504,36 KB

(zdj.3) Rok 1935. Sala pomocy dydaktycznych w Rolniczej Szkole Zimowej przy Rynku Garncarskim.jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 504,91 KB

(zdj.4) Rok 1935. Lekcja na szkielecie końskim w Rolniczej Szkole Zimowej przy Rynku Garncarskim.jpg

Plik ściągnięto 6 raz(y) 433,84 KB