Forum Historii Nysy

[ralf]

Josef Meyers, właściwie Hubert Joseph Meyers, bo tak jego imiona brzmią na akcie chrztu i małżeństwa, urodził się dnia 23 lutego 1879 r. w miejscowości Weiden (powiat Aachen – pol. Akwizgran) na terenie Nadrenii-Północnej Westfalii w Niemczech. Został ochrzczony w kolejnym dniu (24.II) w rzymsko-katolickim kościele św. Łucji (St. Lucia) w Weiden.

Ojcem Josefa Meyersa był Hubert Joseph Meyers (senior), urodzony w 1840 r. w miejscowości Broich (powiat Aachen), który zmarł dnia 2 września 1917 r. w Hamborn (obecnie dzielnica Duisburga) w domu swojego zięcia przy Kronstrasse 19. Za życia Hubert prowadził w Aachen restaurację przy Alexanderstrasse 66, która wcześniej należała do N. Damblon’a oraz handlował paszą.
Matką Josefa była Maria Elisabeth Vecqueray, urodzona w 1850 r. w Weiden (powiat Aachen), która zmarła tam w 1908 r. Rodzice Josefa zawarli zawiązek małżeński w 1877 r. w Weiden, w kościele św. Łucji.
Małżeństwo mieszkało w Aachen i miało dwójkę dzieci – syna Josefa i córkę Clara Maria Franziska Meyers, ochrzczoną dnia 24 grudnia 1884 r. w Weiden w kościele św. Łucji. Clara wyszła za mąż dnia 7 maja 1910 r. za Richard Massion.

Josef Meyers mieszkał w Aachen ze swoim ojcem, najpierw przy Alexanderstrasse 66 (lata 1906-1907), a później przy Rochusstrasse 24 (lata 1908-1909). Josef pracował wtedy na stanowisku rejencyjnego nadzorcy budowlanego (Regierungsbauführer).

Josef Meyers dnia 24 sierpnia 1909 r. w Chorzowie zawarł związek małżeński z Marie Adelheid Scheffczyk (Scheffzek), urodzoną w 1889 r. w Chorzowie i tam zamieszkałą, wyznania katolickiego, nie posiadającą zawodu. Jej rodzicami byli Walentin Scheffczyk oraz Marie Mathejczyk, którzy mieszkali w Chorzowie. Świadkami na ślubie Josefa i Marii byli: ze strony panny młodej – dr Alois Franz Scheffzek (ginekolog) zamieszkały we Wrocławiu (Breslau), a ze strony pana młodego – Clara Meyers, siostra Josefa, zamieszkała w Aachen.

Josef Meyers w czasie gdy zawierał związek małżeński, mieszkał w Katowicach (Kattowitz) przy dzisiejszej ul. Sokolskiej (Karlstrasse 7). Piastował tam stanowisko królewskiego okręgowego mistrza budowlanego (Königlicher Regierungsbaumeister) oraz prowadził swoje biuro architektoniczne, oferujące: budowę nieruchomości mieszkalnych i komercyjnych, willi, kościołów, szkół, szpitali, kolonii urzędniczych i robotniczych, projektowanie wnętrz, mebli, wyrobów rzemiosła artystycznego, a także oferujące zarządzanie budową, ekspertyzy i wyceny.

W roku 1911 Josef Meyers został wybrany w Nysie przez Zgromadzenie Rady Miejskiej, na miejskiego radcę budowlanego (Stadtbaurat, później Stadtoberbaurat) i rozpoczął pracę na tym stanowisku pod koniec tegoż roku. W tym czasie wraz ze swoją żoną Marie przeniósł się do Nysy i zamieszkał w kamienicy przy ul. Piastowskiej (Kaiserstrasse 6). Dnia 27 lipca 1912 r. o godzinie 19:30 w Nysie urodził im się syn – Johann Georg Josef Meyers (w roku 1940, dorosły już Johann uznał ojcostwo dziewczynki – Regina Ursula Gehde, urodzonej dnia 5 czerwca 1940 r. we Wrocławiu).

Jedna z przedwojennych mieszkanek Nysy w swoim artykule opublikowanym w 1968 r., wymienia imię dziewczynki, którą osobiście znała i która wg niej była córką Josefa Meyersa – Marianne Meyers. Z artykułu tego wynika, że Marianne urodziła się ok. 1914 roku.

Umiejętności Josefa Meyersa miały po przeprowadzce do Nysy nadać krajobrazowi tego miasta nowy charakter. Już jego pierwszy miejski projekt budowlany w Nysie był pod tym względem przełomowy, czyli nowa remiza strażacka przy ul. Szopena (Zerbonistrasse). Był to budynek modelowy pod względem techniki pożarniczej, a także jeden z najpiękniejszych tego typu budynków w całych Niemczech. Z kolei pierwszą „niemiejską” budowlą w Nysie, której projektem kierował Meyers, był nowy budynek administracyjny parafii św. Jakuba, znajdujący się pomiędzy kaplicą św. Anny, a dzwonnicą. Należy dodać, że Meyers zajmował się także prywatną działalnością budowlaną. Ponadto okazał się świetnym projektantem wnętrz (np. sala Jadwigi – Hedwigssaal w budynku plebanii przy pl. Katedralnym).

W maju 1919 r. w związku z rosnącą w Nysie aktywnością budowlaną, w tym gruntowną modyfikacją niehigienicznego już systemu kanalizacyjnego, wybrano zastępcę Meyersa, którym został pochodzący z Aachen dyplomowany inżynier, magistracki radca budowlany i członek zarządu wydziału inżynierii lądowej Peter Seulen (1881-1960), by pracować nad projektami robót inżynieryjnych. Nysa dla Seulena stała się wkrótce jego drugim domem – mieszkał przy ul. Fortecznej (Adlersfeldstrasse 2), a później przy ul. Bohaterów Warszawy (Hindenburgstrasse 14), blisko willi Josefa Meyersa. Seulen po śmierci Meyersa zastąpił go na stanowisku miejskiego radcy budowlanego (Stadtbaurat). Seulen został pochowany w Aachen, tam gdzie się urodził.

Josef Meyers mieszkał w Nysie w domu, który sam zaprojektował, stojącym do dziś przy ul. Bohaterów Warszawy 15 (Hindenburgstrasse 15), przy skrzyżowaniu z ul. Norwida. Zdjęcie tego budynku wykonane podczas jego budowy, autorstwa Fedora Rassmanna, można obejrzeć na Forum, pod linkiem: KLIK (budynek widoczny na pierwszym planie). Do roku 1938 w domu tym mieszkał także Erich Holz – właściciel firmy „L. Nothmann” w Rynku – wraz ze swoją rodziną. Po zniszczeniach dokonanych w tym domu podczas nocy kryształowej w dniu 10.XI.1938 r., żona Ericha – pani Elfriede z d. Kallmann wyjechała do Ekwadoru (tam zmarła w 1980 r.), a Erich zmarł jeszcze w 1938 r. w obozie w Buchenwaldzie.

Pod kierownictwem Meyersa – miejskiego radcy budowlanego w Nysie, poza już wyżej wymienionymi budynkami, powstały takie obiekty jak:
– wieża ciśnień obok Fortu Prusy
– gazownia przy ul. Towarowej
– stacja uzdatniania wody pitnej przy ul. Armii Krajowej
– elektrownia wodna
– stadion miejski przy ul. Kraszewskiego
– szkoła handlowa (tzw. Hedwigschule) przy ul. Szopena (była to de facto przebudowa i rozbudowa starej ewangelickiej szkoły podstawowej, która wcześniej stała w tym miejscu)
– budynek szkoły katolickiej dla dziewcząt przy Placu Kościelnym (Kirchplatz 9)
– budynki osiedlowe przy ulicach: Mariacka, 22 Stycznia, Żwirki i Wigury, Plac Staromiejski
– budynek „Heimgarten” z dużą salą teatralną, który powstał na krótko przed wybuchem I wojny światowej, a potem stał się centralnym punktem życia kulturalnego całych wschodnich Niemiec. Na Forum znajduje się fotografia grupowa, wykonana właśnie przy budynku „Heimgarten”, na której prawdopodobniej stoi także Josef Meyers – KLIK (mężczyzna w drugim rzędzie od dołu, pierwszy z prawej, w jasnej marynarce, z wąsikiem i zaczesanymi do tyłu włosami).

Warto dodać, że okazały gmach szpitala w pobliskich Głuchołazach (dawniej im. św. Józefa) przy dzis. ul. Skłodowskiej, jest właśnie projektu Meyersa. Jego dziełem jest także wzniesiony w 1928 r. kościół w Kłodnicy (Klodnitz – obecnie dzielnica Kędzierzyna-Koźla) oraz zbudowany w roku 1912 kościół św. Antoniego w Dąbrówce Małej (Eicheneau – obecnie dzielnica Katowic), który prawdopodobnie powstał w oparciu o pracę architekta Johannesa Franciskusa Klompa z Dortmundu. Przy tym ostatnim dziele Meyers współpracował wraz z bytomskim architektem Rudolfem Fischerem.

Josef Meyers przez okres 20 lat (1911-1931) kierował całym sektorem budowlanym w Nysie. Wszystkie jego projekty budowlane były wzorowe. Uwzględniały wymagania stawiane przez nową epokę, jednocześnie wzorując się na modelach miasta średniowiecznego. Jego rozwiązania dotyczące rozbiórek i rozbudów, pod względem planowania także były doskonałe.
W samym okresie 1919-1927 miasto wybudowało 584 mieszkania dwu-, trzy- i czteropokojowe, a także wsparło budownictwo spółdzielcze w budowie 362 mieszkań.
Meyers był także członkiem zarządu Nyskiego Towarzystwa Sztuki i Starożytności (Der Neisser Kunst- und Altertums-Verein) w 1916 r.

Podpis Meyersa widnieje na zachowanych do dziś banknotach, wydanych przez magistrat miasta Nysy w latach 1918-1923, obok podpisu nadburmistrza dr. Franke’go, którego Meyers, poza burmistrzem dr. Warmbrunnem, był najsilniejszym wsparciem.

Meyers był autorem artykułu pt. „Das neuere Neisse”, opublikowanego w słynnej monografii Nysy wydanej w 1925 roku.

W 1927 r. w Zabrzu Meyers zgłosił swoją kandydaturę na pierwszego radcę budowli miejskich. Był kandydatem skojarzonych partii: centrowej i socjaldemokratycznej. Gazety nacjonalistyczne pisały, że Meyers jednak wycofał swoją kandydaturę, mimo że został przez komisję personalną wstępnie zakwalifikowany do grupy 5 kandydatów, wybranych spośród wszystkich 87, którzy się zgłosili.

W marcu roku 1930 nyscy urzędnicy: Josef Meyers, dr Warmbrunn (burmistrz) oraz Menzel (starszy radca budowlany), zostali wybrani przez Komisję do Spraw Konserwacji i Badania Zabytków Sztuki Prowincji Górnośląskiej (Provinzial-Kommission zur Erhaltung und Erforschung der Kunstdenkmäler der Provinz Oberschlesien) wraz z 20. innymi osobami z pozostałych górnośląskich miast, na konserwatorów zabytków prowincji górnośląskiej.

Josef Meyers zmarł nagle w dniu 14 lutego 1931 roku w wieku 51 lat i został pochowany na cmentarzu jerozolimskim w Nysie. Kamień nagrobny z jego nazwiskiem stoi do dziś w północno-zachodnim kącie cmentarza. Jest to głaz z czerwonego granitu, zapewne narzutowy.


Opracował: Rafał Błaszczyk
Źródła:
• „Oberschlesien im Bild” z 1927 r.
• „Katolik Codzienny” z 1927 r.
• „Zentralblatt der Bauverwaltung” z 1929 r.
• „Die Provinz Oberschlesien. Wochenschrift für Verwaltung, Wohlfahrtswesen, Wirtschaft und Kultur”, nr 25 z 1930 r.
• „Neisser Heimatblatt” – numery z lat: 1951, 1953, 1954, 1963, 1968, 1975, 1982, 1989.
• „Śląsk Opolski”, wyd. 42-44 z 2001 r.
• http://www.familienbuch-euregio.de/ (dane genealogiczne rodziny Meyers)
• https://www.wgff-tz.de/ (nekrolog – Peter Seulen)
• https://data.matricula-online.eu/de/ (akty chrztów – Josef Meyers, Clara Meyers)
• https://siliusradicum.pl/ (akt małżeński – Josef Meyers i Marie Scheffczyk)
• https://skanoteka.genealodzy.pl/ (skorowidz małżeństw w Chorzowie w latach 1906-1910)
• https://digitale-sammlungen.ulb.uni-bonn.de/ (książki adresowe miasta Aachen z lat m.in. 1899-1911)
• https://www.myheritage.pl/ (akt zgonu – Hubert Joseph Meyers)
• https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/ (akt urodzenia – Johann Georg Meyers)

---

(zdj.1) Josef Meyers. Zdjęcie z czasopisma wydanego w 1927 roku.jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 447,19 KB

(zdj.2) Oryginalny podpis Josefa Meyersa, pochodzący z jego aktu małżeństwa z 1909 roku.jpg

Plik ściągnięto 2 raz(y) 199,56 KB

(zdj.3) Fragment księgi urodzeń z 1879 roku z wpisem dotyczącym Josefa Meyersa.jpg

Plik ściągnięto 2 raz(y) 534,17 KB

(zdj.4) Akt małżeństwa Josefa Meyersa i Marii Scheffczyk z 1909 roku.jpeg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 2,74 MB

(zdj.5) Akt urodzenia Johanna Meyersa z 1912 roku.jpg

Plik ściągnięto 6 raz(y) 890,16 KB

[ralf]

Fotografie kamienia nagrobnego Josefa Meyersa, który stoi dziś w północno-zachodnim kącie cmentarza jerozolimskiego.

---

(zdj.1) Dzień 29.IX.2024. Kamień nagrobny Josefa Meyersa na cmentarzu Jerozolimskim w Nysie [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 2,13 MB

(zdj.2) Dzień 29.IX.2024. Kamień nagrobny Josefa Meyersa na cmentarzu Jerozolimskim w Nysie [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 6 raz(y) 2,4 MB

(zdj.3) Dzień 29.IX.2024. Kamień nagrobny Josefa Meyersa na cmentarzu Jerozolimskim w Nysie [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 6 raz(y) 6,84 MB

(zdj.4) Dzień 29.IX.2024. Kamień nagrobny Josefa Meyersa na cmentarzu Jerozolimskim w Nysie [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 4 raz(y) 2,5 MB

(zdj.5) Dzień 29.IX.2024. Kamień nagrobny Josefa Meyersa na cmentarzu Jerozolimskim w Nysie [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 2 raz(y) 2,13 MB

[ralf]

Zdjęcia willi przy ul. Bohaterów Warszawy 15, którą zaprojektował i w której mieszkał Josef Meyers.

---

(zdj.1) Dzień 15.X.2024. Dawna willa Josefa Meyersa przy ul. Bohaterów Warszawy 15 [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 6 raz(y) 4,4 MB

(zdj.2) Dzień 15.X.2024. Dawna willa Josefa Meyersa przy ul. Bohaterów Warszawy 15 [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 6 raz(y) 4,19 MB

(zdj.3) Dzień 15.X.2024. Dawna willa Josefa Meyersa przy ul. Bohaterów Warszawy 15 [fot. ralf].jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 4 MB