Forum Historii Nysy

[Krzysiek]

Szukam informacji na temat struktur przy Stawie Łabędzim w parku miejskim w Nysie. Mam na myśli dwie "stożkowe" wieżyczki przy wejściu do parku od strony Bohaterów Warszawy. Czy ktoś z obecnych jest w stanie wyjaśnić jaką funkcję pełniły? Szukam też informacji o tym, kto je zaprojektował (niezmiernie uszczęśliwiłoby mnie nazwisko autora) i jak dawno temu zostały postawione. Będę wdzięczny za wszelką pomoc.

Z tego co udało mi się uzbierać na własną (amatorską) rękę:

W latach 80' XIX wieku zaczęto w tej części miasta rozbiórkę fortów na rzecz parku miejskiego. Wnioskuję więc, że owe "wieżyczki" są elementem pozostałym po fosie, jednak zastanawia mnie ich funkcja - są tak małe, że jedynie co mi przychodzi do głowy to bardziej walor estetyczny niż obronny. Czy na pewno są to pozostałości po obiektach wojskowych? Dlaczego tak małe obiekty umiejscowione są naprzeciwlegle i jaką miały pierwotną funkcję?

Najwcześniejsza fotografia/pocztówka, na jakiej znalazłem wspomniane "wieżyczki" pochodzi z roku 1900. Co ciekawe, wieżyczki mają wówczas jasny kolor. Na innych, również historycznych pocztówkach, można zauważyć że jednak są z betonu, a nie ceglane jak reszta konstrukcji.

Jeżeli przyjąć, że są to pozostałości po fosie, czy jesteście wskazać podobne tego typu obiekty w innych, zachowanych konstrukcjach z podobnej epoki?


Do zobrazowania tematu posłużę się zdjęciami dostępnymi na stronie internetowej: https://fotopolska.eu/

Stan obecny woła o pomstę do nieba, chociaż kiedyś nie było wcale lepiej.

---

Stan obecny - styczeń 2017 r.jpg

Plik ściągnięto 31 raz(y) 725,16 KB

Pocztówka przedwojenna.jpg

Plik ściągnięto 28 raz(y) 239,01 KB

Pocztówka napisana w 1900 r.jpg

Plik ściągnięto 32 raz(y) 588,76 KB

[ralf]

Krzyśku, wieżyczki o które pytasz to elementy obronne, których zadaniem było utrudnić nieprzyjacielowi przedostanie się do miasta przez znajdującą się w tym miejscu grodzę (fr. batardeau), która stała (i stoi do dziś) w poprzek ciągnącej się tutaj zewnętrznej fosy miejskiej. Zadaniem samej grodzy było głównie umożliwienie dopływu do miasta ważnego cieku o nazwie Białka* (niem. Biele), który w tym miejscu krzyżuje się z ciekiem zewnętrznej fosy miejskiej zwanym kinetą, płynąc powyżej jej poziomu i niezależnie od niej. W grodzy znajdowały się również dwie śluzy (nr 4 i nr 5), regulujące w tym miejscu poziom wody w fosie. Nie istniał tam obecny deptak prowadzący od ul. Bohaterów Warszawy do parku, który powstał dopiero po tym jak postanowiono rozebrać zewnętrzne fortyfikacje miejskie. Znajdowała się tutaj jedynie wspomniana grodza, która po wypełnieniu zewnętrznej fosy miejskiej oraz kanału Białki wodą (np. podczas oblężenia miasta) groziła tym, że wróg przedostanie się po niej do miasta. Wspomniane wieżyczki o specjalnie zaokrąglonych kształtach postawiono właśnie po by ten czyn wrogowi utrudnić.
Kiedy powstały wieżyczki? Prawdopodobnie w chwili powstania samej grodzy czyli niedługo po 1741 roku.

Dla zobrazowania powyższego załączam niżej fragment planu fortyfikacji Nysy z 1877 roku, który obejmuje okolicę przedmiotowej grodzy. Zaznaczyłem na nim schematycznie zewnętrzną fosę miejską wypełnioną wodą , kanał Białki, oraz grodzę z wieżyczkami.

Przy okazji parę współczesnych zdjęć grodzy, wykonanych w sierpniu 2010 roku.


* tak ów ciek nazwany jest na mapie powiatu nyskiego z ok. 1960 roku oraz tak jest nazywany na mapie współczesnej.

---

Grodza, na planie nyskich fortyfikacji z 1877 roku.jpg

Plik ściągnięto 42 raz(y) 902,97 KB

Grodza [sierpień 2010 r., fot. - ralf] #1.JPG

Plik ściągnięto 25 raz(y) 1,86 MB

Grodza [sierpień 2010 r., fot. - ralf] #2.JPG

Plik ściągnięto 21 raz(y) 1,97 MB

Grodza [sierpień 2010 r., fot. - ralf] #3.JPG

Plik ściągnięto 20 raz(y) 1,98 MB

[Krzysiek]

Dzięki rafl za szczegółową odpowiedź. Zainteresowałem się nimi przy okazji pewnego, dosyć kontrowersyjnego (jak się okazało po weryfikacji) pomysłu. Otóż ich stan na chwilę obecną jest wręcz skandaliczny, a spacerując pewnego dnia po parku z pewnym urwisem, usłyszałem zdanie że "te domki dla krasnali mogłyby być ładniejsze", przez co wpadłem na pewien pomysł. Wizualizację załączam poniżej.

Całość pomysłu rozbija się o dodanie charakterystycznej kolorystyki temu miejscu, po części grupą docelową projektu byłyby dzieci spacerujące po parku, plus nawiązywałbym do grzybka znajdującego się przy drodze do Nysy.

Oczywiście świadomość tego, iż jest to zabytek (pod kuratelą konserwatora), sprawił że projekt uznałem za nielogiczny. Nie będę wszak dewastował zabytków. Myślę jednak, że warto zwrócić uwagę na ich obecny stan i pomyśleć nad rozsądnym sposobem ich rewitalizacji. Chętnie poznam Waszą opinię na ten temat.

Ralf, nawiązując do Twojej wiedzy, czy wiadomo Ci na czym dokładnie polegała ich funkcja obronna? Nie potrafię sobie wyobrazić, w jaki sposób wykorzystywano je do obrony. Czy one były "puste" w środku, i znajdował się tam wartownik?
Proszę wybaczyć ignorancję, ale nie posiadam tak rozległej wiedzy z tej dziedziny (i nie znam niestety na tyle niemieckiego by sięgnąć do źródeł).

---

13578637_10209054342663202_2613361_n.jpg

Plik ściągnięto 28 raz(y) 104,92 KB

[ralf]

Wieżyczki pełniły funkcję obronną w sposób bierny i przeszkadzały wrogowi tym, że po prostu stały na szczycie grodzy, po której wróg mógłby - gdyby tych wieżyczek nie było - stosunkowo łatwo przedostać się pieszo na teren twierdzy, niemalże jak po moście. Nie było w nich żadnych pomieszczeń i nikt ich nie "obsługiwał".
Dla lepszego zobrazowania funkcji tych wieżyczek zamieszczam zdjęcie grodzy śluzy kamiennej w Gdańsku, na której znajdują się cztery podobne wieżyczki zwane "Czterema Dziewicami". Podobnie jak na tej fotografii wyglądałaby dawniej grodza w fosie miejskiej przy parku w Nysie, gdyby ów fosę i kanał Białki wypełniono wodą.
W zasadzie są to dwie grodze ułożone równolegle i blisko siebie, tworzące kanał dla drugiego cieku wodnego, w przypadku Nysy dla Białki, a w przypadku Gdańska dla rzeki Motławy.

---

Grodza śluzy kamiennej w Gdańsku.jpg Źródło zdjęcia: https://dolny-slask.org.pl/

Plik ściągnięto 41 raz(y) 392,88 KB