Forum Historii Nysy

[ralf]

Wyszynk o nazwie „Zum Eiskeller” (tłum. „Pod Piwnicą Lodową”) znajdował się w kamienicy przy Wilhelmstrasse 21 (dzis. ul. Królowej Jadwigi), której właścicielem od ok. 1917 roku był Robert Hoffmann. Była to druga kamienica po lewej stronie idąc od skrzyżowania Wilhelmstrasse (ul. Królowej Jadwigi) z Schmiedebrücke (ul. Kowalska) w kierunku Parkstrasse (ul. Parkowa). Robert Hoffmann kupił tą nieruchomość po tym, jak w 1916 roku zmarł jej wcześniejszy właściciel, którym był Robert Herrmann - ojciec znanego i urodzonego w Nysie pisarza i poety Maxa Herrmanna-Neisse. Robert Hoffmann nazwał swój wyszynk „Eiskeller” - nazwa pochodziła zapewne od znajdującej się w oficynie tej kamienicy dużej piwnicy piwnej (niem. Eiskeller - pol. piwnica lodowa), którą poprzedni właściciel (Robert Herrmann) wykorzystywał do prowadzonej tu wcześniej przez siebie działalności (skład piwa i piwiarnia). Około 1930 r. lokal „Zum Eiskeller” prowadził niejaki Josef Kroboth, który mieszkał zapewne ze swoją rodziną w tej kamienicy, podczas gdy adresem zamieszkania jej ówczesnego właściciela - Roberta Hoffmanna - była kamienica przy Breslauerstrasse 39 (ul. Wrocławska). Książka adresowa Nysy z 1935 roku podaje, że prowadzącym lokal „Eiskeller” był wówczas sam Robert Hoffmann, który administrował wyszynk przynajmniej do roku 1940.

---

Przedwojenny plan Nysy. Niebieskim okręgiem zaznaczono kamienicę przy Wilhelmstrasse 28 (21), w której znajdowała się restauracja 'Zum Eiskeller'.jpg

Plik ściągnięto 11 raz(y) 1,24 MB

Przedwojenna widokówka z wizerunkiem lokalu Roberta Hoffmanna 'Zum Eiskeller' przy Wilhelmstrasse 21 w Nysie.jpg

Plik ściągnięto 33 raz(y) 894,06 KB

Reklama restauracji Roberta Hoffmanna 'Zum Eiskeller' z 1932 roku.jpg

Plik ściągnięto 8 raz(y) 116,82 KB

[ralf]

Lokal "Zum Eiskeller" przy ul. Królowej Jadwigi.

---

Lokal 'Zum Eiskeller' przy ul. Królowej Jadwigi w Nysie.jpg

Plik ściągnięto 8 raz(y) 386,14 KB

[ralf]

Duża "porcelanka" sygnowana nazwiskiem Hoffmanna, pochodząca z naczynia, w którym sprzedawano / podawano jego trunek.

---

Duży porcelanowy korek - Robert Hoffmann, Neisse.jpg

Plik ściągnięto 10 raz(y) 110,23 KB

Duży porcelanowy korek - Robert Hoffmann, Neisse (spód).jpg

Plik ściągnięto 6 raz(y) 97,3 KB

[ralf]

Porcelanowe naczynie o pojemności 1 litra, zamykane porcelanowym korkiem z częściowo zachowanym napisem „ROBERT HOFFMANN, NEISSE”. Zachował się także fragment ucha. W naczyniu znajdował się zapewne sprzedawany / podawany przez Hoffmanna trunek.

---

Robert Hoffmann, Neisse #1.jpg

Plik ściągnięto 16 raz(y) 86,13 KB

Robert Hoffmann, Neisse #2.jpg

Plik ściągnięto 17 raz(y) 93,97 KB

Robert Hoffmann, Neisse #3.jpg

Plik ściągnięto 16 raz(y) 82,66 KB

Robert Hoffmann, Neisse #4.jpg

Plik ściągnięto 11 raz(y) 130,33 KB

Robert Hoffmann, Neisse #5.jpg

Plik ściągnięto 13 raz(y) 103,33 KB

[ralf]

Dnia 5 sierpnia 2020 r. w Nysie podczas prac ziemnych został znaleziony fragment porcelanowej tabliczki, na której znajdowały się wyrazy napisane pismem gotyckim. Uwagę zwracał jeden, w całości zachowany wyraz – ”Bier” (tłum. „piwo”). Tabliczka była stosunkowo duża, miała wysokość ok. 20 cm.

W celu identyfikacji znaleziska, jego zdjęcie wkrótce trafiło do internetu. Niestety nikt nie umiał pomóc. Później fotografię opublikowano w niemieckim periodyku pt. „Brauhistorische Mitteilungen der Gesellschaft für Geschichte des Brauwesens e.V.” (tłum. „Piwowarsko-historyczne komunikaty Towarzystwa Historii Browarnictwa”), wydanym w sierpniu 2021 r. (R.6, nr 2, s. 31). Niestety zamieszczenie pytania w tym czasopiśmie również nie przyniosło odpowiedzi co do identyfikacji tabliczki.

Postanowiłem przysiąść mocniej do tematu i po paru dniach szperania udało mi się ustalić, że znaleziona porcelanowa tabliczka wisiała przed wojną w Nysie na kamienicy przy Wilhelmstrasse 21 (ul. Królowej Jadwigi), gdzie znajdował się wyszynk oraz hurtownia (skład) piwa, prowadzony przez Roberta Herrmanna i gdzie funkcjonowało jednocześnie koło literackie prowadzone przez jego syna — literata Maxa Herrmanna (Neisse’go). Treść na tabliczce dotyczy przycisku dzwonka do tego składu piwa, informując jednocześnie, że znajduje się on przy „kole literackim”. Cały tekst na tabliczce brzmiał:

„Klingel
zum
Bier Verlag
a. Literaten”

tłum.:
”Dzwonek
do
Hurtowni Piwa
przy Literatach”

Nie jestem tylko pewny samej końcówki ostatniego wyrazu – Literaten (tłum. „literaci”), w każdym razie na pewno chodzi o wyraz ściśle związany z literaturą. O kółku literackim przy Wilhelmstrasse 21 wspomina biografka Maxa H.-N. – Beata Giblak w swojej książce pt. „Wygnaniec i jego ojczyzny […]”, na stronie 34:

„Powróciwszy do Nysy, w piwiarni ojca początkujący autor organizował coś na kształt koła literackiego, do którego należał wspomniany już pisarz Franz Jung.”

Kółko literackie mogło funkcjonować tylko pomiędzy powrotem Maxa ze studiów we Wrocławiu do Nysy w 1909 r., a jego wyjazdem z Nysy do Berlina w roku 1917. Przedmiotowa tabliczka musi więc pochodzić właśnie z tego okresu.

Jakiś czas temu w Nysie natrafiono na podobną tabliczkę, również informującą o przcisku dzwonka. Można ją obejrzeć na Forum, pod linkiem: KLIK

---

Fragment porcelanowej tabliczki znaleziony w Nysie [fot. ralf - 5.VIII.2020].jpg

Plik ściągnięto 6 raz(y) 3,92 MB

[ralf]

Poniższe zdjęcie zostało wykonane w 1936 roku przez nyskiego fotografa Hübel'a w restauracji „Eiskeller” przy ul. Królowej Jadwigi (Wilhelmstrasse). Ówczesnym właścicielem lokalu był Robert Hoffmann, stojący na fotografii jako pierwszy z lewej, w okularach. Pozostałe osoby to szanowana grupa dygnitarzy, stałych bywalców tego miejsca. Wcześniej owa społeczność przesiadywała w innym nyskim lokalu, który wtenczas również prowadził Robert Hoffmann, a mianowice w restauracji „Goldene Wiege” („Złota Kołyska”) na ul. Wrocławskiej.

Osobistości widoczne na fotografii zrobionej w „Eiskeller” zebrały się tamtego wieczoru by uczcić 50. urodziny Dall'ego, właściciela domu towarowego „Carl Bergmann” na nyskim Rynku. Na kolację podano smaczną świńską głowę, przygotowaną przez Roberta Hoffmanna. Fundował ją solenizant. W chwili kiedy wykonano załączone zdjęcie, w lokalu znajdowało się już szesnastu gości. Panowie stołowali się w tej sali nie tylko ze względu na jej intelektualno-literacki charakter związany z rodziną jego poprzednich właścicieli – Herrmannów, ale również ze względu na artystyczny urok ścian w tym pomieszczeniu. Po uważnym przyjrzeniu się fotografii, zauważymy w tle malowidło okienne. Aby móc je wyraźnie zobaczyć w całości, wstawiam w załączeniu dodatkowo jego szkic. U dołu malowidła znajduje się tekst o treści: „Es zogen drei Burschen wohl über den Rhein” (tłum. „Trzej chłopcy prawdopodobnie przekroczyli Ren”). Zleceniodawcą tego witrażu był sam Robert Hoffmann, a autorem projektu starszy mistrz malarz Karl Elsner. Okno to nazywano oknem Maxa Herrmanna. Pomysł jego powstania zrodził się wśród społeczności podczas wycieczki po Renie, na którą zaprosił ich właściciel fabryki, niejaki Wuttke. Wspomniany Karl Elsner, na temat spotkań przy stole w restauracji „Eiskeller” powiedział kiedyś: „Nyscy przyjaciele, nie lekceważcie stołu bywalców „Eiskeller”! To tutaj tworzyła się polityka i historia Nysy, a robili to ludzie o różnych wyznaniach: masoni, bezwyznaniowcy, katolicy czy protestanci”.

Na załączonym zdjęciu widnieją, od lewej:

• Robert Hoffmann – szef lokalu „Eiskeller”
• Karl Elsner – starszy mistrz malarz
• Klausmann – dyrektor „Deutschen Bank” w Nysie
• Beuchel – rektor
• Wallrath – mistrz malarz
• Rizetti – dyrektor oddziału firmy „Kulmiz & Co”.
• Möse – dyrektor firmy „Nelkenzucht” G.m.b.H. w Chróścinie
• Kielow – właściciel kamieniołomu marmuru z Gierałcic
• Roesner – radca Urzędu Powiatowego
• Dall – właściciel firmy „Bergmann” w Nysie
• dr Vollmer – dyrektor
• Pischel – mistrz blacharski z Nysy
• Sydow – nadinspektor Wyższego Urzędu Budownictwa
• Voelkel – starszy sędzia rejonowy
• Fröhlich – nadinspektor Urzędu Skarbowego w Nysie
• Franke – nadinspektor Urzędu Skarbowego w Nysie

Przy tym samym stole zasiedli jeszcze:
• Nehlert – prawnik i notariusz
• Menzel – starszy radca budowlany
• Hartmann – dyrektor nyskiego oddziału „Reichsbank'u”
• Schubert – dyrektor prywatnego banku „Eichborn & Co”
• Ernst Vieweger – właściciel drukarni książek w Nysie
• Hübel – fotograf wykonujący przedmiotowe zdjęcie

---

Rok 1936. Wnętrze restauracji 'Eiskeller' przy ul. Królowej Jadwigi.jpg

Plik ściągnięto 12 raz(y) 900,41 KB

Szkic malowidła na oknie restauracji 'Eiskeller' przy ul. Królowej Jadwigi.jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 999,02 KB