Forum Historii Nysy

[ralf]

Budynek dawnej gospody "Zum Schwarzen Bär" (tłum. "Pod Czarnym Niedźwiedziem") stoi poniekąd do dziś. Jest nim gmach Szkoły Podstawowej nr 3 przy ul. Krawieckiej 6, który jako placówka oświatowa powstał w wyniku przebudowy tejże gospody w latach 1922-1924. Tutaj muszę dopisać, że fakt ten ustaliłem wyłącznie na podstawie osobistych analiz i porównań, ponieważ w żadnych źródłach nie mogłem znaleźć informacji, które pozwoliłyby dokładnie zlokalizować tą gospodę. Co więcej, nawet żyjące do dziś osoby, które przed wojną mieszkały w Mittel-Neuland i chodziły tam do szkoły przy dzis. ul. Krawieckiej 6, nigdy nie słyszały o gospodzie "Zum Schwarzen Bär". Zapytał je o to wczoraj Andreas Quaschigroch, a były to: Elisabeth Fiedler (ur. 1926) oraz Peter Birkner (prałat, ur. 1935 w Mittel-Neuland).

Dziś patrząc na budynek szkoły przy ul. Krawieckiej 6, dodatkowo przebudowany w latach 80. XX w., nie sposób domyśleć się, że był to kiedyś budynek gospody "Pod Czarnym Niedźwiedziem". Pierwotna fasada szkoły była jednak ozdobiona elementami, które nawiązywały do wcześniejszej formy tej budowli. Były to np. półokrągłe łuki nad oknami na parterze, we wschodniej części budynku, które odnosiły się do dawnych, wysokich okien w sali koncertowej.

Budynek gospody do czasu I wojny światowej nosił nr 48. Figurował on w ówczesnych spisach jako należący do tzw. Neuland-Pfarrteilig (patrz: wyjaśnienie na końcu posta). Po jakimś czasie ulicom w Mittel-Neuland nadano nazwy i budynek otrzymał adres: Schneiderstrasse 6.

W 1908 roku gospodę prowadziła Auguste Hoffmann, a w 1912 roku Wilhelm Peter, który był właścicielem lokalu przynajmniej do 1917 r. Gospoda funkcjonowała nie dłużej niż do 1922 r. Jedno z niemieckich źródeł podaje, że bezpośrednio przed przebudowaniem gospoda nosiła nazwę "Zum Reichsadler" (tłum. "Orzeł Rzeszy").

Ostatnie załączone zdjęcie przedstawia żołnierzy pruskich w sali koncertowej przedmiotowej gospody w czasie I wojny światowej. Jest to awers widokówki nadanej pocztą polową w dniu 24 września 1915 roku z Neisse-Neuland do miejscowości Golste (powiat Uelzen) na terenie Dolnej Saksonii w Niemczech. Na zdjęciu, po prawej stronie widoczny jest nad drzwiami napis "Notausgang" (tłum. wyjście awaryjne).


Wyjaśnienie: "Neuland-Pfarrteilig" to określenie, które oznacza, że domy, które stały w tej części Neulandu, zostały zbudowane na ziemiach (gruntach ornych), które wcześniej należały do parafii w Neisse-Neuland. Każda parafia założona przez Niemców w diecezji wrocławskiej w XII-XIII wieku otrzymywała ziemię, aby proboszcz i jego personel mogli tam żyć. Nazywano to widmutem parafialnym (niem. Pfarrwidmut). Największy widmut w powiecie nyskim znajdował się w Kępnicy (Deutsch Kamnitz) i łącznie z wsią Hajduki Nyskie (Heidau) miał powierzchnię 140 hektarów, kiedy to np. Wójcice (Woitz) posiadały jedynie 30 hektarów. Widmut nie podlegał państwu, ale wyłącznie kościołowi. Proboszcz danej wsi nie mógł sprzedać ani hektara ziemi bez zgody biskupa wrocławskiego. Jeśli ziemia kościelna została sprzedana, zawsze pozostawało przy niej słowo "pfarrteilig", jako przypomnienie, że kiedyś należała do widmutu parafialnego.
Wyjaśnienia takiego udzielił Andreasowi Quaschigrochowi w dniu 25 czerwca 2023 r. prałat Peter Birkner z Görlitz, który urodził się w 1935 roku w Neisse-Mittelneuland. Prałat wspomniał jeszcze, że cała dzielnica Nysy zwana Zwierzyńcem (Gartenstadt), aż po ulicę Prudnicką (Neustädterstrasse) nosiła właśnie miano "pfarrteilig". Przez wieki rolnicy ze wsi zawsze zapisywali w swoich testamentach 1 lub 2 hektary ziemi swojemu kościołowi. Prałat powiedział także, że w dawnych Niemczech termin "pfarrteilig" był stosowany tylko w diecezji wrocławskiej.

---

[zdj.1] Gospoda 'Pod Czarnym Niedźwiedziem' w Mittel-Neuland.jpg

Plik ściągnięto 8 raz(y) 613,01 KB

[zdj.2] Gospoda 'Pod Czarnym Niedźwiedziem' w Mittel-Neuland. Fragment widokówki nadanej w 1917 r.jpg (źródło: zbiór prywatny)

Plik ściągnięto 5 raz(y) 2,15 MB

[zdj.3] Gospoda 'Pod Czarnym Niedźwiedziem' w Mittel-Neuland. Fragment widokówki nadanej w 1917 r.jpg (źródło: zbiór prywatny)

Plik ściągnięto 8 raz(y) 1,92 MB

[zdj.4] Gospoda 'Pod Czarnym Niedźwiedziem' w Mittel-Neuland.jpg

Plik ściągnięto 6 raz(y) 836,83 KB

[zdj.5] Gospoda 'Pod Czarnym Niedźwiedziem' w Mittel-Neuland.jpg

Plik ściągnięto 3 raz(y) 1,22 MB

[zdj.6] Gospoda 'Pod Czarnym Niedźwiedziem' w Mittel-Neuland. Fragment widokówki nadanej w 1917 r.jpg (źródło: zbiór prywatny)

Plik ściągnięto 10 raz(y) 2,21 MB

[zdj.7] Sala koncertowa w gospodzie 'Pod Czarnym Niedźwiedziem'. Awers widokówki nadanej we wrześniu 1915 roku w Nysie.jpg

Plik ściągnięto 9 raz(y) 1018,19 KB

[zdj.8] Rok 1924. Dawny budynek gospody 'Pod Czarnym Niedźwiedziem' (wówczas Katolicka Szkoła Podstawowa).jpg

Plik ściągnięto 15 raz(y) 667,19 KB