Forum Historii Nysy

[ralf]

Budynek Banku Rzeszy (Reichsbank) w Nysie wybudowano około 1910 roku przy skrzyżowaniu ówczesnej Kochstrasse (ul. Armii Krajowej) z Adlersfeldstrasse (ul. Forteczna). Projektantem budynku był architekt niemiecki Julius Habicht (1874-1912) – radca budowlany Banków Rzeszy (Reichsbankbaurat), które były miejskimi gmachami publicznymi, projektowanymi przez urzędy ministerialne, podobnie jak sądy czy więzienia. Ich spójną formułę architektoniczną wykreował właśnie Julius Habicht, który pracę w Banku Rzeszy rozpoczął w 1901 roku, mając 26 lat. Do 1912 roku, czyli do końca swojego krótkiego życia, nieprzerwanie pracował dla tej instytucji. Przez 10 lat swojej pracy zaprojektował dla niej około 90 budynków oddziałowych we wszystkich częściach Niemiec. Na terenie Górnego Śląska były to projekty banków w takich miastach jak w Opolu, Katowicach, czy Raciborzu. Tutaj należy dodać, że Bank Rzeszy posiadał trzystopniową hierarchię, składając się z trzech rodzajów oddziałów: głównych (Reichsbankhauptstelle), pomocniczych (Reichsbanknebenstelle) i zwyczajnych (Reichsbankstelle). Bank Rzeszy w Nysie był oddziałem pomocniczym – Reichsbanknebenstelle. Model tego budynku został zaprezentowany przez Juliusa Habichta na Wielkiej Berlińskiej Wystawie Sztuki (Grosse Berliner Kunstaustellung) w 1910 r. w Berlinie. Nyski oddział w porównaniu do Banku Rzeszy w innych miastach był budynkiem średniej wielkości, wolnostojącym i o planie zbliżonym do kwadratu. Widać w nim było świadome nawiązanie do małomiasteczkowego budownictwa, poprzez stosowanie malowniczych okiennic i balkoników. Wszystkie banki projektowane pod kierunkiem Habichta odznaczały się podobnym układem wnętrz. W dolnej kondygnacji sytuowano: dużą salę transakcyjną, gabinet dyrektora, skarbiec, miejsce pakowania pieniędzy i pomieszczenie dla kasjera. Na piętrze znajdowało się mieszkanie dla obsługi banku, z kuchnią, łazienką i pokojami mieszkalnymi. Zazwyczaj mieszkanie takie dostępne było z oddzielnej klatki schodowej. Elewację banku projektowano w nawiązaniu do sąsiedniej zabudowy.

W marcu 1945 r. na skutek działań wojennych budynek Banku Rzeszy w Nysie mocno ucierpiał i jako wypalona ruina stał w takim stanie do roku 1964. W lipcu 1964 r. rozpoczęto porządkowanie (odgruzowywanie) tej posesji i przygotowania do odbudowy dawnego budynku, który po zakończeniu prac miał się stać nowym Domem Rzemiosła. Cały teren został uprzednio w tym celu nieodpłatnie przekazany Cechowi przez władze miejskie. Budowę rozpoczęto w marcu 1965 roku. Budynek był wznoszony głównie w czynie społecznym, przez rzemieślników. Pieniądze na ten cel pochodziły z ich składek. Budowę zakończono w listopadzie 1969 r., a następnie dokonano uroczystego otwarcia nowego Domu. Budynek stał się siedzibą Cechu Rzemiosł Różnych, który obecnie nazywa się Cechem Rzemieślników i Przedsiębiorców.

O dawnym stylu budynku świadczą dziś tylko stylizowane, kamienne pilastry na elewacjach, ganek kolumnowy od strony podwórza i dwie, niewielkie, wystające nieco przed lico fasady, symetrycznie umieszczone ozdoby roślinne nad środkowym oknem pierwszego piętra. Układ otworów okiennych w dawnych kondygnacjach (nadziemnych i podziemnej), jest w zasadzie ten sam, ale wszystkie okna są już prostokątne. Na elewacji frontowej nie ma też boniowania, balkoników ani stylizowanych balustrad. Rzuca się w oczy brak dawnego, wysokiego dachu czterospadowego i poddasza, w którego miejscu dobudowano drugie piętro, zakończone płaskim dachem.


Opracował: Rafał Błaszczyk
Źródła:
– L. Eisenlohr (i in.): „Architektonische Rundschau”, rocznik 26, zeszyt 11, Stuttgart 1910, s. 93.
– Akradiusz Włodarczyk: „50 lat Cechu Rzemiosł Różnych”, [w:] „Nowiny Nyskie” nr 23 z dnia 8 czerwca 1995 r., s. 11.
– Lidia Gerc: „Julius Habicht – architekt Banku Rzeszy”, [w:] „Studia z architektury nowoczesnej” (red. Jerzy Malinowski), tom 1, Toruń 2000, s. 27.
– Irma Kozina: „Rozwój Raciborza w XIX i XX w.”, [w:] „Atlas historyczny miast polskich” (red. R. Czaja), tom 4, zeszyt 8, Kraków 2021, s. 76.

---

(zdj.1) Rok 1910. Rzut parteru przedwojennego budynku Banku Rzeszy w Nysie przy Kochstrasse.jpg

Plik ściągnięto 4 raz(y) 713,25 KB

(zdj.2) Rok 1910. Rzut piętra przedwojennego budynku Banku Rzeszy w Nysie przy Kochstrasse.jpg

Plik ściągnięto 7 raz(y) 724,11 KB

(zdj.3) Rok 1910. Model budynku Banku Rzeszy w Nysie zaprezentowany na 'Wielkiej Berlińskiej Wystawie Sztuki' w 1910 r. w Berlinie.jpg

Plik ściągnięto 11 raz(y) 387,6 KB

(zdj.4) Okres przedwojenny. Budynek Banku Rzeszy w Nysie przy Kochstrasse.jpg

Plik ściągnięto 4 raz(y) 670,01 KB

(zdj.5) Okres przedwojenny. Budynek Banku Rzeszy w Nysie przy Kochstrasse.jpg

Plik ściągnięto 12 raz(y) 693,18 KB