Forum Historii Nysy

[ralf]

Powstanie firmy Berschdorf związane było z istnieniem innego warsztatu organmistrzowskiego prowadzonego przez braci Reinholda i Maxa Hundek z Głogówka (firma organmistrzowska założona w Głogówku po 1877 r., a później przeniesiona do Nysy). To tutaj umiejętności w sztuce zdobywał pierwszy z rodu - Paul Berschdorf (ur. 1859 r.) - który po śmierci Reinholda przejął zakład pod swoim nazwiskiem. Stąd też datą uznawaną za powstanie marki Berschdorf w Nysie jest rok 1889. Paul rozwinął działalność, doprowadzając ją do wielkiego rozkwitu i uzyskując uznanie w środowisku. Warto wspomnieć, iż w chwili przekazywania zakładu swojemu synowi, Carlowi (1928 r.), zatrudnionych było aż 50 pracowników. Adres firmy w Nysie - Marienstrasse 14-16 (dzis. ul. Mariacka). Paul Berschdorf zginął 10.VII.1933 r. w wypadku samochodowym. Carl Berschdorf urodził się 4.VIII.1887 r. w Nysie. Umiejętności organmistrzowskich uczył się u boku swego ojca, a następnie doskonalił je pod kierunkiem Augusta Laukhuffa w Weikersheim. W 1928 r. przejął obowiązki ojca w prowadzeniu zakładu, które pełnił do końca II wojny światowej. Po jej zakończeniu był kilkakrotnie wysiedlany. Najpierw do Westfalii, a później do Regensburga, gdzie wraz ze swoim synem Norbertem (ur. 27.IV.1919 r. w Nysie, zm. 27.IX.2003 r. w Brookfield/Wisconsin, USA) dzierżawił firmę organową Binder und Sohn. Jednocześnie nosił się z zamiarem odtworzenia własnego zakładu, jednak starania te przekreśliła reforma walutowa. W 1949 r. wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie zmarł 15.XII.1950 r. Potężna działalność firmy Berschdorf obejmowała lata 1889-1946. Początkowo instrumenty sygnowane tym nazwiskiem powstawały na terenach ziemi nyskiej i opolskiej. W okresie prowadzenia zakładu przez Carla poszerzono obszar działalności o Dolny Śląsk, Brandenburgię, Prusy Zachodnie, Pomorze i polską część Śląska. Szacuje się, że za kadencji Paula i Carla firma wybudowała 129 instrumentów. Liczba ta wydaje się być nieco zaniżona, co sugeruje prof. J. Gembalski podając liczbę 160. Największe z instrumentów (mające od 45 - 65 głosów) otrzymały kościoły i sale koncertowe w Bytomiu, Gliwicach, Katowicach, Siemianowicach Śląskich, Zabrzu Mikulczycach, Rudzie Śląskiej, Namysłowie, Opolu i Nysie oraz w innych miejscowościach. W samej Nysie firma zbudowała (i przebudowała) w latach 1902-1939 dziewięć instrumentów, z których II wojnę światową przetrwało 7, a do dziś zachowało się 6. Warto zaznaczyć, iż firma prowadziła również liczne remonty lub przebudowy innych organów, a sporadycznie podejmowała się także ich translokacji (czyli zmiany lokalizacji). W okresie międzywojennym zakład rozpoczął produkcję pianin. Dyspozycje (inaczej mówiąc zestawy brzmieniowe) Paula uwypuklają cechy organów późnoromantycznych, czyli posiadających brzmienie ciemne i masywne. Carl natomiast wdrażał już elementy nowej estetyki barwowej. W jego dyspozycjach był widoczny wpływ niemieckiego Orgelbewegung, czyli ruchu dążącego do przywrócenia sposobu budowania instrumentów w tradycji barokowej. Było to efektem zanikającej fascynacji organami romantycznymi. Dyspozycja taka cechowała się głosami wysokostopowymi, alikwotami, które rozjaśniały brzmienie. Dla wypracowania wzorca barwowego Carl współpracował z wybitnymi teoretykami i organistami, m.in. z akustykiem i organistą prof. Johannesem Biehlem z Berlina oraz muzykologiem i organistą Ernstem Kallerem z Bytomia.

Na Forum znajdują się dwa dokumenty handlowe wystawione przez firmę Berschdorf, pod linkami: KLIK-1 oraz KLIK-2

Pianino wyprodukowane przez firmę Berschdorf można obejrzeć pod linkiem: KLIK-3


Opracowano głównie na podstawie:
[1] Strona internetowa parafii pw. św. Barbary w Bytomiu: KLIK-4 (dostęp 1.VI.2020)
[2] Strona internetowa parafii pw. św. Dominika w Nysie: KLIK-5 (dostęp 1.VI.2020)

---

Reklama firmy Berschdorf z 1925 r.JPG

Plik ściągnięto 34 raz(y) 2,87 MB

Rachunek firmy Berschdorf z 1906 r.jpg

Plik ściągnięto 17 raz(y) 2,11 MB

Kartka firmy Berschdorf z I połowy lat 40. XX w.jpg

Plik ściągnięto 29 raz(y) 321,68 KB

[Neisse]

Pianino wyprodukowane przez firmę Berschdorf.

---

1.jpg

Plik ściągnięto 9 raz(y) 89,05 KB

2.jpg

Plik ściągnięto 45 raz(y) 86,17 KB

3.jpg

Plik ściągnięto 34 raz(y) 83,11 KB

4.jpg

Plik ściągnięto 23 raz(y) 76,79 KB

[ralf]

Zamieszczam do pobrania w pliku PDF opracowanie pt. "Organy Carla Berschdorfa w kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Kazimierzu", którego autorem jest ks. Grzegorz Poźniak z Uniwersytetu Opolskiego. Praca została wydana w Opolu w 2017 roku.

---

Grzegorz Poźniak - 'Organy Carla Berschdorfa w kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Kazimierzu'.pdf

Pobierz Plik ściągnięto 302 raz(y) 1,26 MB

[ralf]

Rachunek wystawiony przez firmę Paula Berschdorfa w 1922 roku dla kościoła katolickiego w miejscowości Starczów (Alt Altmannsdorf) w dzis. pow. ząbkowickim. Dokument opiewa na kwotę blisko 75000 marek.

---

Rachunek - Paul Berschdorf - 1922 r.jpg

Plik ściągnięto 28 raz(y) 255,75 KB